Το επταήμερο του Διόδωρου

Το Αγιο Φως στην Πάτμο

Είπα να ξελαφρώσω λίγο, να ξεχάσω αυτά που μας βαραίνουν συνεχώς, ημερολόγιό μου –και έκανα το λάθος να δω την παράσταση «Lo real/ Le réel/ The real» του άγνωστου σε μένα ως την περασμένη Πέμπτη ισπανού χορευτή φλαμένκο Israel Galvin, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Υπέροχο θέαμα με τραγικό θέμα: η εξόντωση των Τσιγγάνων από τους ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η μητέρα του Γκαλβάν είναι Τσιγγάνα και έχει εντελώς προσωπικούς λόγους να ενδιαφέρεται.

Συγκλονιστικό –οι σκηνές που ο Γκαλβάν μεταφέρεται με το τρένο, που η χορεύτρια παλεύει με τα σύρματα του στρατοπέδου, που ο Γκαλβάν αντιμετωπίζει τη φωτιά του κρεματόριου, το καταπληκτικό ταγκό του θανάτου, τα ερωτικά φλαμένκο ανάμεσα σε όλα αυτά τα θανατερά και δύσκολα, όλα δοσμένα με μουσική και χορό και παντομίμα. Με αφορμή την ταινία Tiefland της αγαπημένης σκηνοθέτριας του Χίτλερ Λένι Ρίφενσταλ. Διαδραματιζόταν στην Ανδαλουσία η υπόθεση, χρησιμοποίησε κατά το 1942 γερμανούς Τσιγγάνους για τις χορευτικές σκηνές –που κατέληξαν λίγο μετά στο Νταχάου.

Από τη μια ο ερωτισμός του τσιγγάνικου φλαμένκο, από την άλλη τα κρεματόρια –ας μην μπω στον πειρασμό της ψυχανάλυσης του έργου εκ του προχείρου. Στα ερωτικά, για να μας τιμήσουν υποθέτω, μάλλον δεν πρέπει να υπήρχε στις αρχικές μουσικές, είχαν περιλάβει και το «Γυφτοπούλα στο χαμάμ», τον προπολεμικό αισθησιακό καρσιλαμά του Μπάτη που το έκανε επιτυχία και στα δικά μας χρόνια η Γλυκερία.

* Μπορούσε να μην πάει το μυαλό μου και στην «Τσιγγάνα τουρκογύφτισσα» του Χατζιδάκι και από εκεί στη Σαμπιχά Σουλεϊμάν; Θλιβερή απομάγευση, δεν φταίει ο Γκαλβάν, οι υπέροχες χορεύτριες που τον συνόδευαν, οι μουσικοί, οι τραγουδιστές –η δική μου διαστροφή για τα πολιτικά.

Πρόξενοι και πρέσβεις

Και αναρωτήθηκα: μήπως αδικώ την πανέμορφη γαλανομάτα μουσουλμάνα Ρομά, την τραγουδισμένη τουρκογύφτισσα, θεωρώντας την (και εγώ) «δούρειο ίππο του ελληνικού εθνικισμού μέσα στη μειονότητα»; Μήπως καλώς την επέλεξαν στην Κουμουνδούρου για υποψήφια ευρωβουλευτίνα και κακώς μετά την απέσυραν; Μήπως τα όσα έχουν τραβήξει οι «ομοεθνείς της» –δεν ξέρω αν μπορούμε να αποκαλέσουμε έθνος τους απανταχού της γης Ρομά. Και οι Εβραίοι δεν ήσαν έθνος, θρησκευτική κοινότητα ήσαν, οι εθνικισμοί του 19ου αιώνα οδήγησαν κάποιους από αυτούς να νιώσουν έθνος και να φτιάξουν κράτος. Το πολύ να τους αποκαλέσεις «εθνότητες» δίπλα σε άλλες.

Αλλά όχι, ημερολόγιό μου: όταν καταγγέλλεις την τουρκική μειονότητα ότι σε καταπιέζει παραγνωρίζεις πως αυτά το ελληνικό κράτος τα επιβάλλει, εφαρμόζοντας όπως το συμφέρει τη Συνθήκη της Λωζάννης: ο Αρειος Πάγος επιβάλλει τη Σαρία, το μουσουλμανικό δίκαιο, δεν την επιβάλλει το τουρκικό προξενείο. Το κράτος μας αναγνωρίζει την ύπαρξη Ρομά και Πομάκων στη Θράκη αλλά όχι Τούρκων –όπως δεν αναγνωρίζει και την ύπαρξη Σλαβομακεδόνων.

Με τα τζαμιά έχει πρόβλημα και όχι με τη Σαρία η Σεμπιχά Σουλεϊμάν –και αυτό θεωρήθηκε προοδευτικό. Οσο είναι και το δημοψήφισμα του Αρη Σπηλιωτόπουλου για την ίδρυση τζαμιού στην Αθήνα. Θα την επικαλεστεί, υποθέτω, μπορεί και να τη βάλει υποψήφια στον συνδυασμό του.

Και ποιος την όρισε εκπρόσωπο των Ρομά και διαχειρίστρια σημαντικότατων κονδυλίων για την «πολιτιστική αναβάθμισή τους»; Μα το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, διά του πρέσβεως που στέλνει εκεί, όπως στέλνουν πρόξενο οι Τούρκοι. Φυσικά το τουρκικό προξενείο αποτελεί όχημα του κρατικού τους εθνικισμού και όχι ίδρυμα προστασίας των μουσουλμάνων. Αλλά να αντιμετωπίζουμε τον τουρκικό εθνικισμό, στη χώρα μας, με τα μέσα που χρησιμοποιεί το ίδιο, με πρέσβη που αντιμετωπίζει τον πρόξενο, μου φαίνεται απαράδεκτο, ημερολόγιό μου.

Μαύρη βροχή

Είμαι σίγουρος πως ο ΣΥΡΙΖΑ λειτούργησε όπως το ελληνικό κράτος: αποφάσισε για την υποψηφιότητα της κυρίας Σουλεϊμάν σε συνεννόηση με το γραφείο Διεθνών Σχέσεων του κόμματος, το οποίο λειτούργησε όπως ακριβώς και το υπουργείο Εξωτερικών, διάλεξε αυτή που υπερασπίζεται τα «εθνικά συμφέροντα». Ευτυχώς, ξεσηκώθηκαν αριστεροί Πομάκοι, Τούρκοι και Ελληνες της περιοχής που γνωρίζουν τον βίο, την πολιτεία και τις εκλεκτικές συγγένειες της κυρίας Σουλεϊμάν με ακροδεξιούς και εθνικιστικές και επέβαλαν την αλλαγή της.

Το θλιβερό είναι πως για αυτή τη σωστή αλλαγή, που θυμίζει την απόσυρση του εθνικιστή περιφερειάρχη Δεν-Θυμάμαι-Το-Ονομά του της Δυτικής Μακεδονίας, κατηγορήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ για τουρκοφιλία και για «υποταγή στο προξενείο». Αλλοι, θεσμικότεροι, τον κατηγόρησαν πως δεν ενδιαφέρεται για τη «ρομά ταυτότητα» που υπερασπίζεται η κυρία Σουλεϊμάν για ψηφοθηρικούς λόγους, για να πάρει τις τουρκικές ψήφους της περιοχής. Το ουσιαστικό πολιτικό πρόβλημα του δικού μας εθνικισμού και των δικαιωμάτων όλων των μειονοτήτων πνίγηκε για προεκλογικούς λόγους, ακόμη και από ανθρώπους που σε κανονικές συνθήκες άλλα θα έλεγαν.

Με αυτά και με τα άλλα, οι διακοπές στην Πάτμο χάλασαν. Παρ’ όλο που το ήθελα, δεν πήγα τελικά σε Επιτάφιο-Ανάσταση, ημερολόγιό μου. Ξέσπασε το θέμα με τον Νίκο Δήμου, για τα αυτονόητα που είπε για τη μεταφορά και υποδοχή με «τιμές αρχηγού κράτους» του Αγίου Φωτός –μαύρη βροχή θρησκοληψίας ήρθε αμέσως μετά από αυτό, πολύ πιο επικίνδυνη από την κίτρινη της Σαχάρας.

Πώς να πάω να εκκλησιαστώ όταν ακόμα και ο Σταύρος Θεοδωράκης δηλώνει ότι «δεν είναι στέλεχος του Ποταμιού ο Νίκος Δήμου»; Μα αν δεν ήταν στέλεχος δεν θα είχαν ασχοληθεί με το κείμενό του –τα είχε γράψει και άλλοτε, έχουν γράψει πολλοί άλλοι τα ίδια. Πολιτική επίθεση στο Ποτάμι ήταν ο θόρυβος που δημιουργήθηκε –και Το Ποτάμι έπεσε σε καταβόθρα, εξαφανίστηκε από προσώπου γης γιατί «η στιγμή ήταν ακατάλληλη». Επρεπε να τεθεί το θέμα Χριστούγεννα ή Δεκαπενταύγουστο; Ή μετά τη Δευτέρα Παρουσία;

Σκέφθηκα «αν πάω στην εκκλησία, τους δικαιώνω όλους αυτούς» –ίσως του Απιστου Θωμά το κάνω. Αλλά θα αποχωρήσω προτού ακούσω ότι δήθεν έβαλε τα δάχτυλα επί τον τύπον των ήλων.