Βιβλιοθήκες

Επειτα από δώδεκα χρόνια σκληρής ερευνητικής εργασίας ο Κωνσταντίνος Στάικος ολοκλήρωσε το έργο του Η Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό (εκδόσεις Κότινος), πέντε τόμοι που μας οδηγούν από τα αρχεία της μακρινής αρχαιότητας στις βιβλιοθήκες της Αναγέννησης. Ο πέμπτος τόμος, με τον οποίο κλείνει αυτό το κολοσσιαίο έργο, έχει τίτλο «Από τον Πετράρχη έως τον Μιχαήλ Αγγελο»: παρακολουθούμε το πέρασμα από τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση, την καθοριστική τομή της τυπογραφίας, την ανάδειξη της ελληνορωμαϊκής παράδοσης και τη δημιουργία των νέων βιβλιοθηκών στον 16ο αιώνα, που βρίσκονται πολύ κοντά στο παραδομένο μοντέλο βιβλιοθήκης το οποίο ήταν κυρίαρχο ως την εμφάνιση των νέων τεχνολογιών. Εδώ βρίσκουμε και σελίδες για την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη της Οξφόρδης, τη γνωστή μας Βοδληιανή, και τον πρώτο έντυπο κατάλογό της που ήταν ο εκτενέστερος ως εκείνη την εποχή (πρώτα έτη 17ου αιώνα). Η αξία του έργου του Στάικου έγκειται όχι μόνο στο ότι δημιουργεί τη μεγάλη αφήγηση για την ιστορία των βιβλιοθηκών στον δυτικό κόσμο, από τα μινωικά ανάκτορα ως τον Μιχαήλ Αγγελο, αλλά και για το πώς αλλάζουν τα μοντέλα βιβλιοθήκης ανάλογα με τις πολιτικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές. Για παράδειγμα, η μεταρρύθμιση του Λούθηρου έφερε τα πάνω κάτω στην οργάνωση των βιβλιοθηκών καθώς δημιούργησε μια νέα χριστιανική γραμματεία ιδιαίτερα μέσα από τις μεταφράσεις της Βίβλου στις εθνικές γλώσσες. Αυτή η αλλαγή αποτυπώνεται στην οργάνωση των βιβλιοθηκών. Οπως επίσης αποτυπώνεται η μεγάλη διάδοση της κοσμικής λογοτεχνίας από τον 16ο αιώνα και μετά.

Σε μια εποχή όπου συζητείται διεθνώς ποιος θα είναι ο ρόλος των βιβλιοθηκών και το οργανωτικό τους μοντέλο, λόγω της τεχνολογίας, των ψηφιοποιημένων αρχείων κ.λπ., το έργο του Στάικου αποκτά επικαιρότητα, καθώς μας δείχνει πώς το παρελθόν μας βοηθάει να δούμε το παρόν και το μέλλον των βιβλιοθηκών. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτές τις ημέρες γίνεται στη Βρετανία μεγάλη συζήτηση για τον «εκμοντερνισμό» του μνημείου που λέγεται Βοδληιανή της Οξφόρδης. Εργο αναφοράς για τον παγκόσμιο πολιτισμό, έχει βρει κιόλας τη θέση του στους θεσμούς και την κριτική μέσα από την αγγλική μετάφρασή του, ενώ η επικείμενη μετάφραση στα κινεζικά φαίνεται ότι θα φέρει σε διάλογο τη δυτική παράδοση με τη μεγάλη – και άγνωστη σε μας – παράδοση του ανατολικού κόσμου.