Η διαφήμιση είχε πλάκα. Προσπαθούσε τουλάχιστον. «Αυτός ο φούρνος», έλεγε μια απαλή καθησυχαστική φωνή, «είναι τόσο απλός στη χρήση του, που ακόμη και ένας άνδρας μπορεί να τον χειριστεί». Κοντινό στον φούρνο, γυναικείος αναστεναγμός αποφώνησης και τέλος.
Προφανώς κάποιο συνωμοτικό, χαριτωμένο γελάκι σε μια αίθουσα συσκέψεων του δημιουργικού της διαφημιστικής θα επικύρωσε το σλόγκαν και θα έκανε το γυναικείο τιμ να φουσκώνει από υπερηφάνεια. Αν ζούσε η Σιμόν ντε Μποβουάρ, θα αγόραζε τον φούρνο και ας μην τον χρησιμοποιούσε ποτέ. Κανείς δεν μπορεί να χαρακτηρίσει προσβλητική την ατάκα. Ουδείς μπορεί να μιλήσει για διάκριση, κανείς δεν θα κάψει το σουτιέν του, όλοι το δέχονται ως ένα έξυπνο παιχνίδι με τα στερεότυπα. Δεν πειράζει να κοροϊδεύεις τον ισχυρό, τον υπεύθυνο τόσων αιώνων πατριαρχικής καταπίεσης. Δεν είναι κακό, είναι πολιτικώς ορθό. Είναι;
Το βιβλίο «The Second Sexism» κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό. Ο καθηγητής φιλοσοφίας Ντέιβιντ Μπενατάρ προσπάθησε να προβοκάρει αναλύοντας με στοιχεία πως οι φεμινίστριες δεν κέρδισαν απλά τη μάχη, αλλά το παράκαναν. Πως οι φαλλοκράτες όλου του κόσμου έχουν υποστεί ήττα, και όσο και να γρυλίζουν, έχουν υποβιβαστεί σε «δεύτερο φύλο». Η Σιμόν ντε Μποβουάρ – ευτυχώς για αυτόν – δεν μπορεί να αντικρούσει όσα έγραψε: «Περισσότερα αγόρια αφήνουν το σχολείο, λιγότεροι άνδρες παίρνουν πτυχίο, οι άνδρες εξακολουθούν να πεθαίνουν πρώτοι, ζουν έναν υπόγειο σεξισμό. Σύμφωνοι, οι περισσότεροι πρωταγωνιστές σε οικονομικούς και πολιτικούς ρόλους είναι άνδρες. Αλλά αυτό αφορά την κορυφή. Αν αντιστρέψεις την πυραμίδα και κοιτάξεις τον πάτο – τις φυλακές, τους άστεγους, τους αναλφάβητους –, και εκεί οι άνδρες πρώτοι είναι» γράφει (υποψιάζομαι) χαμογελώντας υπογείως με την εύκολη αντίδραση και την εγγυημένη δυσφήμηση/διαφήμιση που νομοτελειακά προκάλεσε από αναμαλλιασμένες φεμινίστριες.
Οι αριθμοί τον δικαιώνουν: Από τα 25 «χειρότερα» επαγγέλματα σε μισθούς, ασφάλιση, προοπτικές στις ΗΠΑ, τα 24 (εκτός από τις σερβιτόρες) εκτελούνται κατά 85% από άνδρες. Οι άνδρες παγκοσμίως δουλεύουν κατά μέσο όρο 39 ώρες, οι γυναίκες 34. Τα αρσενικά, κουρασμένα από τη φιλοδοξία, πεθαίνουν 10 χρόνια νωρίτερα από εκείνες. Ορισμένοι βιάζονται να το πάθουν: οι άνδρες έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν.
Και αν όλα αυτά μοιάζουν με ανόητα στερεότυπα που το πολύ πολύ να ξεκινήσουν μια ξεθυμασμένη κουβέντα για τη μάχη των φύλων, ένα άρθρο της προηγούμενης εβδομάδας από τους «New York Times» επικαιροποιεί την κατάσταση: «Στην Ευρώπη, το διαζύγιο και η διατροφή δημιουργούν στρατιές νεοάστεγων» έγραψε η Ελιζαμπέτα Ποβολέντο, αναλύοντας το πρόβλημα στην Ιταλία: Η πλειονότητα των αστέγων είναι πρόσφατα χωρισμένοι πατεράδες που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις διατροφές που τους επιβάλλονται από ενοχικούς νόμους παλαιότερων φαλλοκρατικών εποχών. Τα ελληνικά ρεπορτάζ για τους νεοάστεγους, που κόπασαν όταν άνοιξε ο καιρός, διηγούνταν πολλές παρόμοιες εξελικτικές ιστορίες: απόλυση, διαζύγιο, διατροφή, οικονομική καταστροφή, εξαθλίωση. Δεν είναι ο κανόνας, δεν είναι όμως και αμελητέος ο αριθμός τους.
Η αλήθεια είναι πως οι άνδρες τα έχουμε τα προβλήματά μας: Πάμε στρατό. Καταπιεζόμαστε από ενοχές. Δεν έχουμε ιδέα από συναισθηματική νοημοσύνη και το πληρώνει κάποια στιγμή το συκώτι μας, όταν απελπισμένοι σε ένα μπαρ αναλογιζόμαστε όσα δεν ξέραμε. Μεγαλώνουμε σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο γεμάτο «πρέπει». Πρέπει να ανταγωνιστούμε, πρέπει να επιβεβαιωθούμε, πρέπει να κατακτήσουμε, πρέπει να κουβαλήσουμε το φαγητό και να το κάνουμε σαν επαγγελματίες. Στις ευαίσθητες στιγμές μας, νιώθουμε γελοίοι. Για βιολογικούς λόγους, δεν είμαστε τόσο εξοικειωμένοι με τον πόνο όσο οι γυναίκες. Η αμηχανία είναι το δεύτερο κοστούμι μας – ακόμη και το να κλάψουμε επιτρέπεται υπό έναν αδιευκρίνιστο όρο μόνο όταν βλέπουμε μπάλα (τώρα που αρχίζει το Euro, μάλιστα, τα αμήχανα στερεότυπα «μπάλα, μπίρα, πίτσα, γυναίκα» θα φουντώσουν). Και όπως έχει γράψει και ο Νίκος Δήμου, «έχουμε και το καθημερινό ξύρισμα», αν και αυτό μοιάζει να έχει λυθεί από την κοινωνική ανοχή στο μούσι.
Ας μην κάνουμε τη θυματοποίηση ολυμπιακό αγώνισμα όμως. Προφανώς στις μέρες μας το θέμα δεν είναι σεξιστικό, είναι πανανθρώπινο. Ταλαίπωροι άνδρες, απροστάτευτες γυναίκες και ανήξερα παιδιά περιμένουν την έκβαση ενός περίεργου οικουμενικού πολέμου. Ο σεξισμός, ειδικά ο ανδρικός σεξισμός, είναι πολυτελής ενασχόληση για πιο εξελιγμένες κοινωνίες. Ειρήνη.
Και μετά έρχεται στο μυαλό η εικόνα της Θάτσερ, της Μέρκελ, της Λαγκάρντ, της Χίλαρι, της Λεπέν. Η θεωρία επιβεβαιώνεται: λίγα πράγματα είναι περισσότερο τρομακτικά από τόσο ισχυρές γυναίκες.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino στις 3/6/2012
