ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Δεν μπορεί να αμφιβάλλει κανείς στα σοβαρά σήμερα ότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας θα κυριαρχήσει στον κόσμο του 21ου αιώνα. Αυτό θα το εξασφαλίσουν η ιλιγγιώδης οικονομική ανάπτυξη, η τεράστια εσωτερική αγορά, οι μεγάλες επενδύσεις στις υποδομές, την εκπαίδευση, την έρευνα και την ανάπτυξη, και ο ισχυρός στρατός της. Αυτό σημαίνει ότι, με πολιτικούς και οικονομικούς όρους, εισερχόμαστε στον αιώνα της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας.
Αλλά πώς θα μοιάζει αυτός ο κόσμος; Διακρίνουμε την ισχύ που θα διαμορφώσει την γεωπολιτική του δομή, αλλά σε ποιές αξίες θα βασιστεί η άσκηση αυτής της ισχύος;
Η επίσημη πολιτική των «Τεσσάρων Εκσυγχρονισμών» (βιομηχανικού, γεωργικού, στρατιωτικού, και επιστημονικού – τεχνολογικού) στην οποία βασίστηκε η άνοδος της Κίνας από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 δεν έχει δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα, επειδή λείπει ακόμη ο «πέμπτος εκσυγχρονισμός» – δηλαδή η επικράτηση της δημοκρατίας και της κυριαρχίας του νόμου.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας αντιτίθεται σφόδρα στον πολιτικό εκσυγχρονισμό, επειδή δεν θέλει να χάσει το μονοπώλιο στην εξουσία. Και εδώ επιστρέφουμε στην έννοια των «ασιατικών αξιών», η οποία αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στη Σινγκαπούρη και την Μαλαισία. Αλλά μέχρι σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, η σημασία της παραμένει ασαφής.
Στην ουσία, η έννοια «ασιατικές αξίες» έχει χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει την αυταρχική εξουσία, ευθυγραμμίζοντάς την με την τοπική παράδοση και τον πολιτισμό, με την αυτονομία να ορίζεται σαν διαφοροποίηση από την Δύση και τις αξίες της.
Ετσι, «οι ασιατικές αξίες» δεν είναι καθολικές νόρμες, αλλά μάλλον μια στρατηγική αυτοσυντήρησης. Η σημασία τους είναι κρίσιμη, επειδή θα διαμορφώσει τον χαρακτήρα μιας παγκόσμιας δύναμης και τον τρόπο με τον οποίον θα συμπεριφερθεί απέναντι σε άλλες, πιο αδύναμες χώρες.
Το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο των ΗΠΑ και της Δύσης, με τα ατομικά δικαιώματα και την ανοιχτή κοινωνία, αποδείχθηκε το καλύτερο όπλο στον Ψυχρό Πόλεμο. Οι ΗΠΑ επικράτησαν όχι εξαιτίας της στρατιωτικής υπεροχής τους, αλλά εξαιτίας της ήπιας ισχύος και επειδή η ηγεμονία τους δεν βασιζόταν στον καταναγκασμό, αλλά κατά μεγάλο μέρος στη συναίνεση.
Ποιόν δρόμο θα διαλέξει η Κίνα; Αν και η Κίνα δεν αποποιήθηκε ποτέ τον αρχαίο και αξιοθαύμαστο πολιτισμό της, οφείλει την άνοδό της στην υιοθέτηση του σύγχρονου δυτικού μοντέλου του εκσυγχρονισμού – αυτό ήταν το τεράστιο επίτευγμα του Ντενγκ, ο οποίος έθεσε τη χώρα στη σημερινή τροχιά της, πριν από τρεις δεκαετίες.
Αλλά το κρίσιμο ερώτημα του πολιτικού εκσυγχρονισμού, του εκδημοκρατισμού, παραμένει αναπάντητο.
Εθνικά συμφέροντα, και κάποιες φορές η εξουσία από μόνη της, παίζουν ρόλο στον τρόπο με τον οποίον οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες εφαρμόζουν αξίες όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η κυριαρχία του νόμου, η δημοκρατία, και ο πλουραλισμός.
Ομως αυτές οι αξίες δεν είναι απλώς μια ιδεολογική βιτρίνα για τα δυτικά συμφέροντα. Είναι πράγματι καθολικές, ιδίως τώρα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Η συνεισφορά της Ασίας – και ιδίως της Κίνας – στην ανάπτυξη αυτής της δέσμης καθολικών αξιών δεν μπορεί να προβλεφθεί ακόμη. Είναι βέβαιον ότι θα υπάρξει, εφόσον ο «πέμπτος εκσυγχρονισμός» οδηγήσει στην πολιτική μεταμόρφωση της Κίνας. Η πορεία της Κίνας ως παγκόσμιας δύναμης θα διαμορφωθεί κατά σημαντικό βαθμό από τον τρόπο με τον οποίον θα αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα.
Ο Γιόσκα Φίσερ ήταν υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας (1998-2005) και ιστορικό στέλεχος του κόμματος των Πρασίνων.
