Κρίση και µυθιστόρηµα. Μπορεί η κρίση να είναι δηµιουργική για τη λογοτεχνία; Το ερώτηµα έχει τεθεί ήδη από έλληνες και ξένους κριτικούς. Ειδικά για το ελληνικό µυθιστόρηµα, που τις τελευταίες δεκαετίες στριφογυρίζει αυτάρεσκα γύρω από τον εαυτό του, αποκτά καίρια σηµασία. ∆ύο βιβλία που µε συντρόφευσαν εφέτος το καλοκαίρι δεν µε άφησαν να αποστασιοποιηθώ από τη ζοφερότητα των καιρών και µε τον τρόπο τους έδωσαν και µιαν απάντηση στο αρχικό ερώτηµα που έθεσα. ∆εν ήταν οικονοµικά βιβλία αλλά µυθιστορήµατα από δύο σπουδαίους συγγραφείς που µιλούσαν για τις σηµερινές δυτικές κοινωνίες και τους υπαρξιακούς κανόνες τους που έχουν γίνει µέγκενη στον λαιµό των πολιτών τους. Το ένα ήταν του Τζόναθαν Κόου, Ο ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιµ (Πόλις), ένα αφήγηµα δρόµου µε ήρωα έναν µοναχικό δροµέα της ζωής που έχει δεκάδες φίλους στο Facebook αλλά κανέναν δίπλα του. Μέσα από την περιπλάνηση του ήρωα χαρτογραφείται η αρχή αυτού του αιώνα, µε τις θαυµαστές τεχνολογίες, τη θλιβερή οµοιγενοποίηση των πάντων, τις χρηµατιστηριακές µεγαλόπνοες κινήσεις και τα σάλτο µορτάλε των στελεχών, ένας θαυµαστός κόσµος όπου ποτέ τόσο πολλοί άνθρωποι δεν ήταν ταυτόχρονα τόσο µόνοι. Τον Κόου δεν τον ενδιαφέρει να περιγράψει αυτόν τον κόσµο, όσο να µελετήσει πώς αυτή η ψυχρή πραγµατικότητα διαµορφώνει το ανθρώπινο υποκείµενο. Τα πάντα αναγνωρίζονται στον ψυχισµό του ήρωά του, Μάξουελ Σιµ, και στις απεγνωσµένες προσπάθειές του να υπάρξει ως άνθρωπος σε συνάφεια µε άλλους ανθρώπους.
Το δεύτερο βιβλίο ήταν του Μισέλ Ουελµπέκ, Ο Χάρτης και η Επικράτεια (Εστία), όπου οι βασικοί του ήρωες, ένας συγγραφέας και ένας ζωγράφος, περιγράφουν τον ίδιο κόσµο µε τον Κόου αλλά στην αντανάκλασή του στην τέχνη. Και εδώ έχουµε έναν τεχνητό, µαζικό, κατασκευασµένο άψογα κόσµο, που δηµιουργεί καταναλωτές, πελάτες και χρήστες του Internet. Η τέχνη είναι ίσως η µόνη δύναµη που µπορεί να φανερώσει ή να αποκρύψει αυτή την αλήθεια. Ο Ουελµπέκ, απαισιόδοξος σε όλα σχεδόν τα βιβλία του, βλέπει τον δυτικό πολιτισµό να µαραίνεται και τη φύση να σκεπάζει τα πάντα. Το µυθιστόρηµά του είναι ένα πολιτισµικό σχόλιο για το τέλος αυτής της εξαίρετης µοντερνίστικης έκρηξης που καθόρισε την τέχνη του προηγούµενου αιώνα και έθεσε τις πολιτιστικές προδιαγραφές της. Και τα δύο βιβλία ξεχωρίζουν γιατί αφηγούνται την εποχή τους και ίσως γι’ αυτό κάποτε θα καταχωρισθούν ως κλασικά.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
