Βρίσκομαι στα κεντρικά γραφεία της τοπικής κυβέρνησης του Κιρκούκ, της πλούσιας σε πετρέλαιο περιοχής του Βόρειου Ιράκ που αποτελεί και την πλέον αμφισβητούμενη γωνιά αυτής της χώρας. Τοπικοί ηγέτεςσουνίτες, κούρδοι, τουρκμένοι και χριστιανοί- έχουν έλθει να συναντήσουν τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων των Ηνωμένων Πολιτειών, ναύαρχο Μάικ Μιούλεν. Και οι 11 ιρακινοί αρχηγοί κάθησαν στη μία πλευρά του τραπεζιού. Οι αμερικανοί αξιωματούχοι της περιοχής με είχαν εφοδιάσει με έναν οδηγό με πολύχρωμους κωδικούς, ο οποίος προσδιόριζε τον κάθε ιρακινό πολιτικό, τις πολιτικές του τάσεις και τη θρησκευτική του ιδεολογία. Κάθε ιρακινός αρχηγός λέει στον ναύαρχο, μέσω του άραβα μεταφραστή, γιατί η κοινότητά του δικαιούται να πάρει αυτό ή εκείνο το τμήμα του Κιρκούκ. Ωσπου έρχεται η ώρα ενός κούρδου εκπροσώπου, ο οποίος ανακοινώνει στα αγγλικά: «Θέλω να πω ένα αστείο». Είναι η τυχερή μου ημέρα.
«Οταν εκδιώχθηκε ο Σαντάμ το 2003», λέει ο αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Ρεμπβάρ Ταλαμπανί, «ένα παππούς ήθελε να στείλει ένα γράμμα στη νέα κυβέρνηση για να εξηγήσει όλα τα δεινά του από την εποχή του Σαντάμ και να ζητήσει αποζημίωση. Ηταν, όμως, αγράμματος. Οπως γνωρίζετε, έξω από τα κυβερνητικά γραφεία μας έχουμε επαγγελματίες επιστολογράφους για τους αναλφάβητους. Ετσιο άνθρωπος είπε στον επιστολογράφο όλα τα του τα προβλήματα. “Τη δεκαετία του ΄50 μου κατέστρεψαν το σπίτι”, είπε. “Τη δεκαετία του ΄60 σκότωσαν τους δύο γιους μου. Το ΄70 κατάσχεσαν την περιουσία μου”- και ούτω καθεξής ως σήμερα. O γραμματικός τα έγραψε όλα και ο παππούς τού ζήτησε να του διαβάσει το γράμμα προτού το δώσει στον κυβερνήτη. Ετσι ο γραμματικός το διάβασε δυνατά. Οταν τελείωσε, ο παππούς χτύπησε με τα χέρια το κεφάλι του και φώναξε:“Είναι τόσο ωραία γραμμένο… Δεν ήξερα ότι όλα αυτά συνέβησαν σε εμένα!”».
Το αστείο του Ταλαμπανί απευθυνόταν τόσο στους συμπατριώτες του Ιρακινούς όσο και στον ναύαρχο Μιούλεν. Η δική μου μετάφραση: «Ολοι έχουν μία ιστορία, και είναι συνήθως θλιβερή. Σε εμάς τους Ιρακινούς, μάς αρέσει να λέμε τις δικές μας ιστορίες. Και όσο περισσότερο το κάνουμε τόσο καλύτερα είναι. Αλλά τώρα που αποχωρείτε εσείς οι Αμερικανοί, πρέπει να αποφασίσουμε: Συνεχίζουμε να λέμε ιστορίες ή σχεδιάζουμε πώς να λύσουμε τις διαφορές μας;».
Αυτό κρατώ από την επίσκεψή μου: Οι Ιρακινοί γνωρίζουν ποιοι είναι, και δεν τους αρέσει πάντα, αλλά δεν έχουν ακόμη καταλήξει πώς θέλουν να είναι ως χώρα. Εχουν εξαντληθεί από τις μακροχρόνιες εμφύλιες συγκρούσεις και δεν θέλουν να επιστρέψουν πάλι εκεί. Και όμως στα μεγάλα ανεπίλυτα ζητήματα- πώς θα γίνει το μοίρασμα της εξουσίας στο Κιρκούκ, πώς θα ενσωματωθούν στην κυβέρνηση οι σουνίτες που βοήθησαν στην «αφύπνιση», πώς θα μοιραστεί ο πλούτος του πετρελαίου και η εξουσία μεταξύ περιφέρειας και κεντρικής κυβέρνησης- οι διαφορετικές εθνικές κοινότητες δεν θέλουν να συμβιβαστούν.
Εκπληκτος διαπιστώνω μιλώντας στους αξιωματούχους του αμερικανικού στρατού εδώ πόσα πολλά έχουν μάθει από και για τους Ιρακινούς. Πήρε πολύ, αλλά οι στρατιώτες μας καταλαβαίνουν αυτό το μέρος. Αλλά τι γίνεται με τους Ιρακινούς; Σήμερα υπάρχουν πολλοί Ιρακινοί ενσωματωμένοι στις αμερικανικές δυνάμεις του Κιρκούκ. Μου αρέσει να παρακολουθώ στην αίθουσα του βραδινού φαγητού στην κεντρική βάση τους ιρακινούς αξιωματούχους να βλέπουν αυτό το χωνευτήρι αμερικανών στρατιωτών γύρω τους- άνδρες, γυναίκες, μαύροι, λευκοί, ασιάτες, ισπανόφωνοι. Και αναρωτιέμαι: Τι έχουν μάθει από εμάς; Αφήσαμε κάποια παρακαταθήκη ντροπής εδώ, βασανιστηρίων και Αμπου Γκράιμπ, αλλά επίσης και ένα εκατομμύριο ευγενείς πράξεις και ένα ουσιαστικό παράδειγμα του πόσο πολλοί άνθρωποι διαφορετικής καταγωγής μπορούν να φέρουν εις πέρας κάτι όταν συνεργαστούν.
Σύντομα θα μάθουμε τι έχουν μάθει οι Ιρακινοί. Οπως είπε ο ναύαρχος Μιούλεν στους ιρακινούς αρχηγούς γύρω στο τραπέζι: «Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να λύσουν τα προβλήματα του Ιράκ. Αυτή είναι δουλειά ενός κυρίαρχου κράτους». Γι΄ αυτό καλύτερα να αρχίσουν οι Ιρακινοί να δουλεύουν, διότι «σύμφωνα με το τωρινό σχέδιο αποχώρησης, οι συμμαχικές δυνάμεις δεν θα είναι εδώ σε 18 μήνες» .
Αυτό είναι ένα σημαντικό μήνυμα. Ειδάλλως οι Ιρακινοί θα καθυστερήσουν για πάντα την επίλυση των μεγάλων διενέξεών τους. Εμείς δεν μπορούμε να το κάνουμε για αυτούς- αλλά οι διπλωμάτες μας μπορούν να κάνουν περισσότερα για να τους βοηθήσουν να διαμορφώσουν εκείνοι τους συμβιβασμούς. Εχουμε ειδικούς απεσταλμένους στο Ιράν, στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν, τις αραβο-ισραηλινές σχέσεις. Για το Ιράκ ωστόσο, χώρα«κλειδί» για τη Μέση Ανατολή στην οποία έχουμε χάσει τόσες ζωές και ξοδεύουμε τρισ. δολάρια, δεν υπάρχει κανένας ειδικός απεσταλμένος ή υπουργός Εξωτερικών, επιφορτισμένος αποκλειστικά με την εξασφάλιση ενός ευπρεπούς αποτελέσματος εδώ. Ο αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν επιβλέπει την ιρακινή πολιτική, αλλά έχει τόσα άλλα να κάνει. Το Ιράκ χρειάζεται έναν σκληρό και αποκλειστικής απασχόλησης διαμεσολαβητή.
Οι ανώτατοι ιρακινοί αξιωματούχοι είναι πολύ περήφανοι για να μας ζητήσουν βοήθεια και θα προβάλουν ενδεχομένως αντίσταση δημοσίως. Κατ΄ ιδίαν ωστόσο οι Ιρακινοί λένε ότι τη θέλουν και τη χρειάζονται. Είμαστε ο μόνος αξιόπιστος παίκτης εδώ, ακόμη και για αυτούς που μας μισούν. Οταν εισβάλαμε στη Βοσνία και τη σταθεροποιήσαμε, δεν ρίξαμε απλώς τα κλειδιά στις αντίπαλες ομάδες. Ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον διοργάνωσε τις συνομιλίες του Ντέιτον και ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ διαπραγματεύτηκε μια συμφωνία που αντέχει ως σήμερα. Γιατί λοιπόν δεν κάνουμε στο Ιράκ αυτό που κάναμε και στη Βοσνία, όταν μάλιστα το διακύβευμα εδώ είναι 100 φορές πιο σημαντικό;
