Οι κυβερνήσεις του ΠαΣοΚ κατάφεραν να καμουφλάρουν τις αποτυχίες τους στον οικονομικό τομέα και να παραμείνουν στην εξουσία για πολλές τετραετίες γιατί καλλιέργησαν στους ψηφοφόρους και εκμεταλλεύθηκαν αποτελεσματικά δύο φοβίες: η μία αναφερόταν στον χαρακτήρα της αποκαλούμενης «δεξιάς» και αντλούσε από τις επώδυνες εμπειρίες και τους αποκλεισμούς όσων πολιτών ανήκαν στο στρατόπεδο των ηττημένων του εμφυλίου πολέμου και η άλλη αφορούσε τον «νεοφιλελεύθερο» χαρακτήρα της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής που θα υιοθετούσε η «δεξιά» αν ξαναερχόταν στην εξουσία.
Με την πάροδο των ετών και τις αλλαγές σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, οι εν λόγω φοβίες ήταν καταδικασμένες να σβήσουν από τη μνήμη των ψηφοφόρων. Οπότε ήταν περισσότερο από βέβαιο ότι αργότερα ή γρηγορότερα θα ερχόταν και πάλι η ώρα κάποιας «δεξιάς». Το επίτευγμα του κ. K. Καραμανλή είναι ότι κατάφερε να τις υπερνικήσει και να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων.
Εκτός από τις επιτυχημένες επιλογές συνεργατών, στη σταδιακή μεταστροφή των ψηφοφόρων υπέρ του κόμματός του συνέβαλαν τρεις στρατηγικές αποφάσεις. Αυτές ήταν, πρώτον, η αποβολή από τη Νέα Δημοκρατία της τάσης του κ. Γ. Καρατζαφέρη, δεύτερον, η τυπική και ουσιαστική περιθωριοποίηση της τάσης των φιλελευθέρων και, τρίτον, η με όλα τα μέσα επιβεβαίωση της λήθης όσον αφορά το παρελθόν και της συμφιλίωσης με την Αριστερά. Φυσικά όλες τους ενείχαν μεγάλους πολιτικούς κινδύνους. Αλλά τους ανέλαβε και του βγήκαν. Ετσι, με τη βοήθεια και των άλλων στοιχείων που συγκροτούν την προσωπικότητά του, αναδείχθηκε σε αδιαφιλονίκητο αρχηγό στο κόμμα του και σε ηγετική φυσιογνωμία στην πολιτική ζωή. Γι’ αυτό, αν και απομένει να κριθεί στη φάση της διακυβέρνησης, όλες οι ενδείξεις είναι ότι η χώρα κέρδισε έναν ηγέτη με αξιοσημείωτες προοπτικές.
Τηρουμένων των αναλογιών, η ίδια εκτίμηση ισχύει και για τον κ. Γεώργιο Παπανδρέου. Και τούτο για τους ακόλουθους λόγους: Πρώτον, γιατί ανταποκρίθηκε με απαράμιλλο θάρρος στην πρόσκληση του κόμματός του να ηγηθεί της προεκλογικής εκστρατείας κάτω από ιδιαίτερα δυσμενείς πολιτικές συνθήκες. Δεύτερον, γιατί μέσω του αποκλεισμού από τα ψηφοδέλτια των δέκα βουλευτών που είχαν αναμειχθεί στη γνωστή υπόθεση Πάχτα σηματοδότησε τη φύση της κάθαρσης που θα επιδιώξει να επιβάλει στο ΠαΣοΚ. Τρίτον, γιατί οι απόψεις που διατύπωσε σε πλείστα όσα προβλήματα μπορούν να αποτελέσουν απαρχή ενός συνολικού εκδυτικισμού της ελληνικής κοινωνίας. Και, τέταρτον, αλλά όχι τελευταίο, γιατί ενώ γνώριζε ότι η συνεργασία με τους γνωστούς φιλελεύθερους πολιτικούς εγκυμονούσε μεγάλους εκλογικούς κινδύνους, την επέβαλε προκειμένου να εγγράψει υποθήκες με έναν ιδεολογικό χώρο με τον οποίο ο ίδιος έχει πολλά κοινά σημεία.
Συμπερασματικά, αν και τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας εμφανίστηκαν εκδηλώσεις που έβαλαν σε αμφιβολία την αποφασιστικότητά του να προχωρήσει στις ρήξεις και στις ανατροπές για τις οποίες δεσμεύθηκε, κρινόμενος από τη συνολική παρουσία του ο κ. Γεώργιος Παπανδρέου έδειξε τον δυναμισμό που χρειάζεται για να μεταρρυθμίσει το κόμμα του και μέσω του νέου οράματος που προβάλλει για την ελληνική κοινωνία να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη του εκλογικού σώματος. Ως αρχηγός λοιπόν της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει την ευκαιρία να πείσει για τα ηγετικά χαρίσματα που διαθέτει.
Ο κ. Γεώργιος K. Μπήτρος είναι καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
