Η «τουριστοφοβία» της Βαρκελώνης

Οι περισσότερες μεγάλες πόλεις του κόσμου δαπανούν εκατομμύρια από τους ετήσιους προϋπολογισμούς τους με την ελπίδα της προσέλκυσης τουριστών και… κατά συνέπεια των δικών τους εκατομμυρίων. Η Βαρκελώνη φαίνεται ότι δεν είναι πια μία από αυτές τις πόλεις. Οι κάτοικοι και οι Αρχές της πρωτεύουσας της Καταλωνίας εκφράζουν όλο και πιο έντονα την ενόχλησή τους για το μοντέλο του τουρισμού που έχει καθιερωθεί τις τελευταίες δεκαετίες και ανέδειξε τη Βαρκελώνη σε έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και του κόσμου. Οι Βαρκελωνέζοι θεωρούν ότι η πόλη έχει αποκτήσει μια «τουριστοκεντρική» κατεύθυνση με αποτέλεσμα να έχει απολέσει τη μοναδικότητα και τον πολιτιστικό της χαρακτήρα, ενώ οι ίδιοι αισθάνονται ξένοι «στο ίδιο τους το σπίτι».

Εντάσεις

Τα τελευταία χρόνια οι εντάσεις έχουν αυξηθεί μεταξύ των κατοίκων και των παραθεριστών. Με τη δραστηριοποίηση της αεροπορικής εταιρείας χαμηλού κόστους Ryanair στο αεροδρόμιο El Prat της Βαρκελώνης το 2010, η πόλη γνώρισε μιαν απότομη αύξηση νέων επισκεπτών για «μεθυσμένα Σαββατοκύριακα και έξαλλα πάρτι».

Οι κάτοικοι άρχισαν να διαμαρτύρονται ότι γειτονιές γύρω από τη Ciutat Vella (Παλιά Πόλη) έχουν καταληφθεί από μεθυσμένους επισκέπτες, ενώ πολλά τοπικά καταστήματα έκλεισαν και στη θέση τους άνοιξαν θεματικά εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης. Περίπου 13.000 ντόπιοι έχουν αναγκαστεί να μετακομίσουν από το κέντρο της πόλης εξαιτίας του υπερβολικού θορύβου, ενώ πολλές περιοχές, όπως η διάσημη Las Ramblas ή οι γειτονιές γύρω από την εκκλησία Sagrada Familia, είναι στην πραγματικότητα απαγορευμένες για τους κατοίκους.

Η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1992 αναζωπύρωσε το τουριστικό ενδιαφέρον για την ισπανική πόλη, καθώς τα δημόσια έργα που πραγματοποιήθηκαν για τη φιλοξενία του σπουδαιότερου αθλητικού γεγονότος αναμόρφωσαν ολόκληρη τη Βαρκελώνη: το κεντρικό αεροδρόμιο ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε, η ξεχασμένη παραλιακή της έκταση (Barceloneta) μετατράπηκε σε μια εντυπωσιακή Ριβιέρα με εστιατόρια, ξενοδοχεία και νυχτερινά κέντρα διασκέδασης, με αποβάθρες για πολυτελή κρουαζιερόπλοια, με συνεδριακούς χώρους κ.ά. Η ισπανική πόλη δεν είχε πια τίποτε να ζηλέψει από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές και η Βαρκελώνη γνώρισε τεράστια άνθηση του τουρισμού. Σύμφωνα με τον Barcelona Turisme, φορέα που προωθεί τουριστικά την πόλη, ο ετήσιος αριθμός των διανυκτερευόντων επισκεπτών αυξήθηκε από 1,7 εκατομμύρια το 1990 σε 7,9 εκατομμύρια το 2014 και ο αριθμός των ξενοδοχειακών κλινών έχει τριπλασιαστεί, από 18.569 σε 68.036 το ίδιο χρονικό διάστημα. Σήμερα ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 14% της τοπικής οικονομίας και καλύπτει 114.087 θέσεις εργασίας.

Λήψη μέτρων

Ωστόσο οι παραπάνω δείκτες φαίνεται ότι δεν εντυπωσιάζουν ούτε τους κατοίκους αλλά ούτε και τη νέα τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία έχει ήδη αρχίσει να λαμβάνει μέτρα προκειμένου να επανακαθορίσει το τουριστικό μοντέλο της Βαρκελώνης. «Ο τουρισμός είναι μία από τις κύριες οικονομικές δραστηριότητες της πόλης και δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας. Αλλά τώρα το τουριστικό μοντέλο είναι σε κίνδυνο, διότι δεν υπάρχει κάποιο (συγκεκριμένο) μοντέλο. Αν δεν θέλουμε να καταλήξουμε όπως η Βενετία, πρέπει να θέσουμε κάποια όρια» λέει η νεοεκλεγείσα δήμαρχος της πόλης Αντα Κολάου. Σε μία από τις πρώτες κινήσεις της θητείας της, η Κολάου προχώρησε στην αναστολή για ένα έτος της έκδοσης νέων αδειών για ξενοδοχεία και καταλύματα. Κατά τη διάρκεια του μορατόριουμ η ακτιβίστρια Κολάου (πολιτικά προέρχεται από το γνωστό και στη χώρα μας κίνημα των Αγανακτισμένων και εκλέχθηκε με την αριστερή πολιτική σύμπραξη Barcelona en Comu, η οποία υποστηρίχθηκε μεταξύ άλλων και από τους Podemos) λέει ότι η κυβέρνησή της θα ξεκινήσει μια διαδικασία σχεδιασμού και καταγραφής των επιπτώσεων του τουρισμού, ενώ θα καθοριστεί ποιες γειτονιές θα μπορούν να αναπτυχθούν τουριστικά και πώς θα διατηρηθεί καλύτερα η ταυτότητα της πόλης.

Η Κολάου εμφανίζεται αποφασισμένη να θέσει οριστικό τέλος στην ασύδοτη διάθεση τουριστικών διαμερισμάτων, εκ των οποίων 9.600 έχουν νόμιμη άδεια λειτουργίας ενώ ως και 20.000 είναι παράνομα. Στην Ισπανία της κρίσης, με την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων, πολλοί ιδιοκτήτες με ανοίκιαστα ή απούλητα διαμερίσματα βρήκαν στον τουρισμό μια νέα πηγή εισοδήματος. Τα τουριστικά διαμερίσματα αποτελούν μια πιο ελκυστική και οικονομική λύση για τους επισκέπτες, και οι ιδιοκτήτες τους εκτιμάται ότι μπορούν να έχουν ως και 125% μεγαλύτερο κέρδος σε σχέση με τη μακροπρόθεσμη μίσθωση.

Επιπλέον η Κολάου προωθεί μια πρόταση στην περιφερειακή κυβέρνηση να αποδίδεται στην πόλη της Βαρκελώνης το 100% του φόρου ξενοδοχείων (από 50% σήμερα), το οποίο στη συνέχεια θα επενδύεται στις γειτονιές που πλήττονται περισσότερο από τον «κακό» τουρισμό.

Και παρότι οι κινήσεις της δημάρχου της Βαρκελώνης αποδεικνύονται δημοφιλείς, έχουν εξοργίσει το ισχυρό ξενοδοχειακό λόμπι της πόλης. Το μορατόριουμ «πάγωσε» 24 ξενοδοχειακά έργα που περιμένουν την αδειοδότηση για να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους, ενώ οι ξενοδόχοι εκφράζουν φόβους ότι οι αποφάσεις αυτές θα αποτρέψουν κάθε μορφή επένδυσης στην τουριστική βιομηχανία της πόλης.