Τούτες τις αυγουστιάτικες μέρες τα πάνω δώματα των μεγάλων εμπορικών τραπεζών μένουν φωτισμένα ως αργά τη νύχτα. Οι έλληνες τραπεζίτες εφέτος τον Αύγουστο δεν αρμενίζουν στο Αιγαίο και στο Ιόνιο. Ιδρώνουν και ξεϊδρώνουν στο κέντρο της Αθήνας, μεταξύ πλατείας Κοτζιά και λεωφόρου Αμαλίας. Ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας κ. Απ. Ταμβακάκης βηματίζει όλη την ημέρα πάνω-κάτω με ένα τηλέφωνο στο χέρι στον πέμπτο όροφο του μοντέρνου αρχιτεκτονήματός του που άφησε κληρονομιά ο Θόδωρος Καρατζάς και φιλοτέχνησε ο ισπανός αρχιτέκτονας Μάριο Μπότα. Μετρά τους κινδύνους και προσπαθεί να φανταστεί τη θέση της Εθνικής Τράπεζας στη νέα αρχιτεκτονική του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Ο ομόλογός του στην Αlpha Βank κ. Δήμος Μαντζούνης, λίγα τετράγωνα πιο πάνω, στην οδό Σταδίου, ζει ανάλογες αγωνιώδεις ημέρες. Εφέτος σχεδόν δεν έχει δει τις αγαπημένες του Σπέτσες, μένει εδώ και βρίσκεται σε διαρκή διαβούλευση με τον πρόεδρο του ιδρύματος κ. Γιάννη Κωστόπουλο. Λίγο πιο πάνω, στο κτίριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, πάνω από τη στοά Σπυρομήλιου, ο κ. Μιχάλης Σάλλας της Τράπεζας Πειραιώς δίνει μάχες με αδημονούντες επιχειρηματίες και στο Μποδοσάκειο επί της Αμαλίας, απέναντι από τον Εθνικό Κήπο, όπου στεγάζεται η Εurobank του ομίλου Λάτση, οι κκ. Ν. Νανόπουλος και Ν. Καραμούζης κάνουν σκάντζαβάρδια, μην τύχει κανένα απρόοπτο και δεν είναι κάποιος στην τράπεζα. Κακά τα ψέματα, οι καλές ημέρες της διεθνοποίησης, της επέκτασης και της μεγέθυνσης έχουν περάσει ανεπιστρεπτί για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Ολος εκείνος ο δημιουργικός κύκλος μεταξύ 1990 και 2007 δείχνει να έχει τελειώσει. «Πώς ολισθήσαμε σε αυτό το σημείο χωρίς να το καταλάβουμε;» διερωτάται στις ιδιωτικές συνομιλίες του ο κ. Ι. Κωστόπουλος, από τους πρωτεργάτες της ελληνικής τραπεζικής άνοιξης.
Αυτή τη στιγμή οι ελληνικές τράπεζες μοιάζουν «πουκάμισα αδειανά», εξαρτούν τη δραστηριότητά τους από τη στάση του Ζαν-Κλοντ Τρισέ, από την αποδοχή και την τιμολόγηση των ενεχύρων τίτλων που στέλνουν στη Φραγκφούρτη και την τύχη τους από τις ζημιές που θα βγάλει η ανταλλαγή των ομολόγων που οργανώνει ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλος και από τις επισφάλειες που θα καταγράψει ο διοικητής της Τράπεζας Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλος, με τη βοήθεια της ΒlackRock, μιας αμερικανικής πολυεθνικής συμβουλευτικής εταιρείας, που ανέλαβε την ίδια δουλειά στην Ιρλανδία και οδήγησε μαζικά τις ιρλανδικές τράπεζες στην κρατικοποίηση.
Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών, ειδικά τις πρώτες ημέρες όταν είδαν να εισρέουν και πάλι καταθέσεις έπειτα από μεγάλο διάστημα εκροών, ανακούφισαν κάπως τους τραπεζίτες. Ωστόσο η συνέχεια ήταν και πάλι αποκαρδιωτική. Η μετάδοση της κρίσης χρέους στην υπόλοιπη Ευρώπη, η ανύψωση των επιτοκίων στην Ιταλία, στην Ισπανία και αλλού, όλο αυτό το ξεπούλημα τίτλων και μετοχών σε όλο τον κόσμο, επανέφεραν τους πάντες σε κατάσταση επιφυλακής. Η επιμονή ταυτόχρονα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στα μέτρα ταχείας απεμπλοκής των ελληνικών τραπεζών από τη χρηματοδότηση της Φραγκφούρτης επέτεινε την αβεβαιότητα. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο υπουργός Οικονομικών κάλεσε τους κρατικούς επιτρόπους να ασκήσουν τα καθήκοντά τους, αλλιώς θα αλλάξουν, αλλά και οι αναφορές κυβερνητικών στελεχών για τα ελλείμματα χρηματοδότησης της οικονομίας θορύβησαν τους πάντες. Ουσιαστικά εξελήφθησαν ως σημάδια νέων πιέσεων και επερχόμενων εξελίξεων.
Αλλά εκείνο που προκάλεσε πραγματικά ρίγη αγωνίας στους τραπεζίτες ήταν η πρόσληψη της ΒlackRock από την Τράπεζα της Ελλάδος προκειμένου να εκτιμήσει το ύψος των επισφαλών δανείων. Οι περισσότεροι των τραπεζιτών είχαν εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις στον κ. Προβόπουλο όταν εκείνος έκανε την πρώτη νύξη. Και αυτό γιατί η αμερικανική συμβουλευτική εταιρεία είχε συμπεριφερθεί πολύ σκληρά στο ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα. Οι ιρλανδικές τράπεζες με ενεργητικό 270 δισ. ευρώ φορτώθηκαν με επισφάλειες 24 δισ. ευρώ και χρειάστηκαν αντίστοιχες επανακεφαλαιοποιήσεις, πράγμα που δεν μπορούσαν να επιτύχουν και έτσι οδηγήθηκαν στο κράτος. Το ενεργητικό των ελληνικών τραπεζών είναι περίπου 250 δισ. ευρώ. Τυχόν ανάδειξη αντίστοιχων επισφαλειών και απαίτηση για κεφαλαιακές ενισχύσεις της τάξης των 10-15 δισ. ευρώ θα οδηγούσε τις ελληνικές τράπεζες σε σίγουρη κρατικοποίηση. Αν υπολογισθεί μάλιστα ότι θα απαιτηθούν νέα κεφάλαια ύψους 2,5- 5 δισ. ευρώ για την κάλυψη των ζημιών από τη διαδικασία ανταλλαγής των κρατικών ομολόγων που κατέχουν, τότε δικαίως ανησυχούν οι ιδιώτες τραπεζίτες ότι σύντομα μπορεί να τεθεί ιδιοκτησιακό ζήτημα. Οταν μάλιστα ο υπουργός Οικονομικών κ. Βενιζέλος μεταδίδει προς πάσα κατεύθυνση ότι οι μέτοχοι των ελληνικών τραπεζών θα πρέπει να ενισχύσουν με κεφάλαια τα πιστωτικά ιδρύματα που κατέχουν, το μήνυμα γίνεται σαφέστερο.
Λογικά στο τέλος Σεπτεμβρίου οι ελληνικές τράπεζες θα γνωρίζουν πόσες ζημιές θα αναλογούν στην καθεμία από την ανταλλαγή των ομολόγων. Και στο τέλος Δεκεμβρίου θα ξέρουν επίσης το ύψος των ακάλυπτων επισφαλειών που θα προσδιορίσει η Τράπεζα της Ελλάδος μέσω της αμερικανικής συμβουλευτικής εταιρείας.
Εναντι των προοπτικών που διαφαίνονται, οι τράπεζες κάνουν σενάρια και προσπαθούν να προσδιορίσουν το ύψος των νέων κεφαλαίων που θα χρειαστούν. Αν τα ποσά είναι μεγάλα και συνολικά κυμαίνονται μεταξύ 10-15 δισ. ευρώ τότε οι εξελίξεις πρέπει να θεωρούνται αναπότρεπτες και θα οδηγήσουν στον «αναδασμό» του εγχώριου τραπεζικού που περιγράφει ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλος.
Το ερώτημα που τίθεται, υπό αυτές τις συνθήκες, είναι τι είδους «αναδασμός» θα είναι αυτός και πότε θα γίνει.
Οι τραπεζίτες αντιλαμβάνονται πάντως ότι αν αφήσουν τα γεγονότα να εξελιχθούν θα βρεθούν προ αδιεξόδων και θα χάσουν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Είναι κοινό μυστικό στην τραπεζική αγορά ότι αυτή τη στιγμή όλοι συζητούν με όλους. Μπορεί να μην ομολογούνται οι επαφές, αλλά είναι βέβαιο ότι γίνονται. Ουσιαστικά υπάρχουν τρεις ομάδες τραπεζών. Στην πρώτη εντάσσονται οι τέσσερις μεγαλύτερες και συγκεκριμένα η Εθνική, η Εurobank, η Αlpha και η Πειραιώς. Στο δεύτερο γκρουπ ανήκουν το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, η Αγροτική Τράπεζα και οι μικρότερες τράπεζες. Ξεχωριστή ομάδα συγκροτούν η Εμπορική και η Γενική που ελέγχονται από ισχυρές γαλλικές τράπεζες, οι οποίες μπορεί να σκέπτονται διάφορα, καθώς μόνες τους δεν κατάφεραν να τις λειτουργήσουν αποδοτικά. Επίσης είναι οι κυπριακές τράπεζες και ειδικότερα η Τράπεζα Κύπρου και η Μarfin του κ. Βγενόπουλου.
Τον τόνο λοιπόν θα δώσει η πρώτη ομάδα τραπεζών. Πολλά θα εξαρτηθούν από το τι θα γίνει με αυτές και ιδιαιτέρως από τις σταυροειδείς σχέσεις που πιθανώς θα διαμορφωθούν. Ολοι, για παράδειγμα, γνωρίζουν ότι Εurobank και Πειραιώς θα προτιμούσαν τη συγχώνευσή τους με την Εθνική Τράπεζα. Η τελευταία όμως δεν είναι βέβαιο ότι θα ήθελε κάποια από τις δύο. Εχει μετρήσει στο παρελθόν και έχει εμπράκτως εκδηλώσει το ενδιαφέρον της για την Αlpha Βank, η οποία ωστόσο θα προτιμούσε άλλη λύση μετά την αποτυχημένη απόπειρα του περασμένου Ιανουαρίου. Εκείνο το προξενιό χάλασε και προκάλεσε έχθρες μεταξύ των δύο διοικήσεων… Ακόμη είναι γνωστό επίσης ότι αυτόν τον καιρό γίνονται συζητήσεις μεταξύ Εurobank και Αlpha. Ορισμένοι πάντως υποστηρίζουν ότι ένα σχήμα μεταξύ των δύο συγκεκριμένων ιδιωτικών τραπεζών δεν θα είναι βιώσιμο εξαιτίας του γεγονότος ότι και οι δύο τράπεζες έχουν λάβει συνολική κρατική ενίσχυση της τάξης των 2 δισ. ευρώ, την οποία θα χρειαστεί να επιστρέψουν εντός του 2013. Το πρόβλημα εξεύρεσης κεφαλαίων θα παραμένει έντονο και για τη συγχωνευόμενη τράπεζα. Από εκεί και πέρα αναζητούνται λύσεις με διεθνείς εταίρους, αλλά όσο το πρόβλημα της χώρας παραμένει οξύ και άλυτο το ενδιαφέρον είναι περιορισμένο. Θα έλεγε κανείς ότι το τραπεζικό παζλ είναι δύσκολο, οι επιλογές είναι περιορισμένες, αλλά και οι χρηματοδοτικές ανάγκες της οικονομίας μεγάλες και πιεστικές. Αν δεν εξευρεθεί τρόπος ενίσχυσης της ρευστότητάς τους τότε η κρατική παρέμβαση και η επιβολή λύσεων πρέπει να θεωρούνται επιβεβλημένες. Από αυτή την άποψη δεν είναι απίθανο τελικά να οδηγηθούμε σε ντε φάκτο κρατικοποίηση των τραπεζών, ως μέσο λύσης του γόρδιου δεσμού.
Οι αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα θα αποτελέσουν τη βάση ευρύτερων ανακατατάξεων στον κύκλο των επιχειρήσεων και των συμφερόντων γενικότερα. Η οικονομική κρίση αυτή καθεαυτή αποκάλυψε πλήθος συγκεκαλυμμένων προβλημάτων στον κόσμο των επιχειρήσεων και εκείνη του τραπεζικού συστήματος ακόμη περισσότερα. Τα ντουλάπια των τραπεζών είναι γεμάτα σκελετούς, ειδικές σχέσεις, προνομιακές χρηματοδοτήσεις και μη εξυπηρετούμενα, αλλά συνεχώς αναχρηματοδοτούμενα δάνεια.
Ολοι αυτοί οι παλαιοί δεσμοί δοκιμάζονται τώρα και λογικώς θα φέρουν συγκρούσεις και αναστατώσεις. Η παλαιά τάξη πραγμάτων αρχίζει σιγά-σιγά και έχει υπαρξιακά προβλήματα, οι τράπεζες δεν διαθέτουν αρκετά χρήματα να καλύψουν παλαιούς δεσμούς και σχέσεις, η οικονομία έχει τις δικές της ανάγκες και οι νέοι παίκτες που εμφανίζονται σιγά-σιγά είναι απαιτητικοί, δεν σηκώνουν τους παλαιούς συμβιβασμούς, θέλουν καθαρές σχέσεις, καθαρό παιγνίδι.
Στον βαθμό όπου το κράτος αρχίσει να πουλάει μαζικά περιουσιακά του στοιχεία και οι παλαιές επιχειρηματικές οικογένειες δεν διαθέτουν δυνάμεις, ούτε διάθεση εμπλοκής, νέες ισορροπίες θα διαμορφωθούν στη χώρα.
Καινούργια «παιδιά» θα εμφανιστούν στη γειτονιά. Πολλά από αυτά θα είναι ξένα ή δικά μας, της θάλασσας ή της μοντέρνας επιχειρηματικότητας, με άλλη κουλτούρα, άλλα ήθη και ίσως πιο επιθετική διάθεση. Κοινή είναι η πεποίθηση ότι η κρίση θα αλλάξει όχι μόνο τον επιχειρηματικό χάρτη, αλλά ολόκληρη τη χώρα.
Ολοι πλέον αντιλαμβάνονται ότι η Ελλάδα εισέρχεται σε διαδικασία μετάλλαξης. Και η πολιτική έχει μεγάλο ρόλο σε αυτή.
Οσοι είναι σε θέση να κατανοήσουν το βάρος και το βάθος της επερχόμενης αλλαγής επισημαίνουν ότι η διεκδικούμενη συναίνεση δεν είναι εύρημα ή ευφυολόγημα.
Είναι ανάγκη και προϋπόθεση για την οργανωμένη και συντεταγμένη μετάβαση στη νέα εποχή. Αλλιώς άναρχη θα είναι η μετάβαση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνία, την πολιτική και την οικονομία. Ορισμένοι της πολιτικής δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται τις συνέπειες και επιμένουν στα παλιά. ΄Η, όπως λένε ορισμένοι, τα δίνουν όλα για την εξουσία, αδιαφορώντας αν η χώρα γυρίσει στο ΄50. Οφείλουν ωστόσο να γνωρίζουν ότι σε αυτή την εκδοχή δεν θα υπάρχει χώρος για αυτούς…
