Μην ακούτε τους καλοθελητές. Οι ιδεολογίες δεν καταργήθηκαν. Τι άλλο νομίζετε ότι θα είναι η κυρίαρχη ιδεολογία του 21ου αιώνα;
1. Η παγκοσμιοποίηση είναι η κυρίαρχη ιδεολογία του τέλους του 20ού αιώνα. Κάτι σαν αυτό που ήταν ο κομμουνισμός παλιότερα. Συγκριτικά, οι οπαδοί της δεν είναι τόσο φανατικοί. Ως ιδεολογία όμως είναι πολύ πιο εφηρμοσμένη.
2. Οι αναγκαίοι όροι για την ύπαρξή της είναι τουλάχιστον τρεις: Το πέρασμα από τις βιομηχανικές κοινωνίες σ’ αυτές της υψηλής τεχνολογίας. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του διεθνούς χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Η εξάπλωση της μαζικής ποπ κουλτούρας σε Δύση και Ανατολή.
3. Η ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης διευκολύνει τη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς. Σ’ έναν κόσμο ενωμένο σε Πλανητικό Χωριό οι αγορές και οι πωλήσεις καταναλωτικών προϊόντων και πληροφοριών γίνονται πολύ πιο απρόσκοπτα.
4. Θεωρητικά η παγκοσμιοποίηση είναι υπέρ της πολυ πολιτισμικότητας. Στην πράξη όμως εμφανίζεται καπελωμένη από τις ΗΠΑ. Ο Μίκι Μάους, οι χολιγουντιανές ταινίες, η ροκ σκηνή, τα μπλου τζιν, η Κόκα Κόλα και τα χάμπουργκερ είναι γνωστά παγκοσμίως. Ο Καραγκιόζης, οι ταινίες της Φίνος Φιλμ, τα ρεμπέτικα, η φουστανέλα, το ούζο και το σουβλάκι παραμένουν μόνο ελληνικά.
5. Ο σπουδαιότερος κίνδυνος της παγκοσμιοποίησης είναι η πλανητική ομοιομορφία. Η εξάλειψη των τοπικών πολιτιστικών διαφορών, η υποταγή όλων σε ένα ενιαίο μοντέλο, υπό την επίβλεψη του Μεγάλου Αδελφού.
6. Το χάπι χρυσώνεται με ποικίλους τρόπους. Ενας απ’ αυτούς είναι η δυνατότητα να μετατρέψεις τις πολιτιστικές ιδιομορφίες σου σε γραφική μόδα – έθνικ. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, όπως έγινε με την τζαμαϊκανή ρέγκε, η επιρροή σου μπορεί να αποκτήσει διαστάσεις και να γίνει μόνιμη. Συνήθως όμως μετά από μια φευγαλέα παρουσία στο παγκόσμιο προσκήνιο το έθνικ ξαναπέφτει στην αφάνεια.
7. Η πιθανότητα να χάσεις εντελώς την ταυτότητά σου, όταν προέρχεσαι από ένα μικρό έθνος, είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Ενα συγκρότημα από την Αθήνα, που παίζει hip-hop, αισθάνεται ότι συμμετέχει στη διεθνή μουσική σκηνή. Κατά πόσο όμως μπορεί να ανταγωνιστεί ένα ανάλογο αμερικάνικο; Και πώς μπορεί να ξεπεράσει το επίπεδο της απλής μίμησης; Ενενήντα εννιά κόμμα εννιά τοις εκατό θα παραμείνει τριτοκλασάτο και αντιμέτωπο με την απειλή να μην είναι ούτε αμερικάνικο ούτε ελληνικό δηλαδή τίποτα.
8. Στη δεκαετία του ’70 τα ελληνικά ροκ γκρουπ χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες: οι μισοί προτιμούσαν τον ελληνικό στίχο και οι άλλοι μισοί τα αγγλικά. Ο Σαββόπουλος ανακάλυψε έναν τρίτο δρόμο. Προσπάθησε να αναμείξει τις επιρροές που έρχονταν από το εξωτερικό με την ντόπια μουσική παράδοση. Παγκοσμίως εξακολουθεί να είναι άγνωστος. Στην Ελλάδα όμως η περίπτωσή του αποδείχθηκε εξαιρετικά γόνιμη. Ισως αυτή να είναι η λύση.
9. Η παγκοσμιοποίηση δεν έχει ακόμη επιβληθεί ολοκληρωτικά. Βρισκόμαστε σε μεταβατική φάση. Κάτι τέτοιες φάσεις θυμίζουν μετακόμιση. Βγάζεις τα πράγματά σου από την αποθήκη ή το πατάρι. Ανακαλύπτεις ένα σωρό ξεχασμένα αντικείμενα και αναρωτιέσαι αν πρέπει να τα πετάξεις ή να τα πάρεις μαζί σου στο καινούργιο σπίτι. Η όξυνση των εθνικισμών, ακόμη και η αναζωπύρωση των θρησκευτικών δοξασιών, είναι αυτό ακριβώς. Καθώς μεταβάλλονται, οι μικρές κοινωνίες αρπάζονται με νοσταλγία από τα υπάρχοντα που έκρυβαν στην αποθήκη του συλλογικού υποσυνειδήτου τους. Και επανεξετάζουν ποια απ’ όλα θα πάρουν μαζί τους στη νέα τους διεύθυνση και ποια όχι.
10. Η παγκοσμιοποίηση γκρεμίζει τα τοπικά τείχη. Τα μικρά έθνη χάνουν τη σιγουριά του παρελθόντος και πλημμυρίζουν από ανασφάλεια. Το θετικό στην όλη υπόθεση είναι η κατάργηση του απομονωτισμού, το τέλος της ασφυκτικής ομφαλοσκόπησης. Ως τώρα, ιδίως στην Ελλάδα, το ρητό ότι «κανείς δεν γίνεται μεγάλος στον τόπο του» είχε μεγάλη πέραση. Παρόμοια αποφθέγματα δεν θα σημαίνουν πια και πολλά. Δεν θα χρειάζεται να πας στο εξωτερικό για να αναδειχθείς. Το εξωτερικό έρχεται εκεί όπου βρίσκεσαι για να σε συναντήσει.
11. Η παγκοσμιοποίηση είναι κάτι αναπόφευκτο. Δεν έχει νόημα να είσαι υπέρ ή κατά της. Προτιμότερο είναι να την αποδεχθείς ως μια αντικειμενική πραγματικότητα και να αγωνιστείς να αντιμετωπίσεις τους κινδύνους που φέρνει μαζί της.
12. Στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες ο χορός απευθυνόταν όχι στον λαό της Θήβας, φέρ’ ειπείν, όπου εκτυλισσόταν το έργο, ή στους θεατές, αλλά σε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Αν και οι τοπικές παραδόσεις δεν χαρακτηρίζονται πάντα από τόσο μεγάλη ευρύτητα πνεύματος, δεν παύουν να διαθέτουν στοιχεία που είναι ή που μπορούν εν δυνάμει να γίνουν διεθνή. Είναι προφανές ότι αυτά θα προκριθούν, όταν φτάσει η στιγμή της κρίσης.
13. Για τους δημιουργούς που κατάγονται από μικρά έθνη της περιφέρειας, όπως η Ελλάδα, αλλά και για τους πολίτες τους, το στοίχημα είναι απλό. Να βάλουν σ’ ένα μίξερ τα στοιχεία του επερχόμενου παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού, μαζί με όσα θεωρούν ανθεκτικά και αναντικατάστατα από την παράδοσή τους, και να πατήσουν το κουμπί. Το μείγμα που θα προκύψει θα είναι το μελλοντικό στίγμα τους.
