Τζ. Μ. Κούτσι: Ο Ιησούς που δεν ήταν Χριστός

Δεν υπάρχει συγγένεια μεταξύ τους, το παιδί έχει χάσει τους γονείς του, όπως κι ένα χαρτί όπου έγραφε ποιοι είναι, και ο μεσήλικος αναλαμβάνει να το προστατέψει και να το βοηθήσει να τους βρει. Ο Νταβίντ δεν τους θυμάται, είναι όμως βέβαιος πως αν δει τη μητέρα του θα την αναγνωρίσει αμέσως. Το να μη θυμάται ένα παιδί τους γονείς του δεν είναι φυσικά σύνηθες. Αλλά εδώ έχουμε την πρώτη αλληγορία. Με άλλα λόγια, τόσο ο Σιμόν όσο και ο Νταβίντ φτάνοντας στη Νοβίλα αφήνουν πίσω τις αναμνήσεις τους, δηλαδή τον κόσμο που εγκατέλειψαν, που σημαίνει πως η μνήμη είναι τελικά η αληθινή μας πατρίδα.

Τα παραπάνω δεν μας γνωστοποιούνται εξαρχής, αλλά τα μαθαίνουμε στην πορεία της αφήγησης, που αρχίζει τη στιγμή κατά την οποία ο Νταβίντ και ο Σιμόν εισέρχονται στο στρατόπεδο προσφύγων που ονομάζεται Centro de Reubicacion Novilla (Κέντρο Μετεγκατάστασης της Νοβίλα). Τα ισπανικά είναι η επίσημη γλώσσα και η ονομασία του στρατοπέδου ελαφρώς ως πολύ ειρωνική, βεβαίως.

Αργότερα ο Σιμόν βρίσκει δουλειά ως λιμενεργάτης και κάποια μέρα συναντούν μια κοπέλα ονόματι Ινές που ενώ δεν είναι η πραγματική μητέρα του αγοριού εκείνο την «αναγνωρίζει» ως τέτοια και η Ινές το δέχεται. Τώρα, αν κάποιος προβεί στις σχετικές παραπομπές και δει στο πρόσωπο του Νταβίντ τον Χριστό (ας θυμίσω ότι το Χριστός –Χεσούς στα ισπανικά –είναι ένα αρκετά συνηθισμένο ανδρικό όνομα στη Λατινική Αμερική), δεν θα έχει άδικο, χωρίς να σημαίνει ότι ο Κούτσι προβαίνει στην παραμικρότερη νύξη επ’ αυτού. Τότε όμως γιατί η γλώσσα στη Νοβίλα είναι τα ισπανικά; Και γιατί ο τίτλος; Υποπτεύομαι ότι σε αυτές τις υποθέσεις και τα ερωτήματα μας ωθεί πονηρά ο συγγραφέας, αφού στον τίτλο χρησιμοποιεί τη λέξη Jesus –και όχι Christ ή έστω Jesus Christ.

Τον μικρό, παραβολικά, μπορούμε να τον εκλάβουμε ως έναν Χριστό, επειδή, όπως και ο Ναζωραίος, είναι παιδί εντελώς ασυνήθιστο, με μια παράξενη ευφυΐα, η οποία, αναπόφευκτα, το φέρνει σε σύγκρουση με τους δασκάλους του. Διαβάζει με τον δικό του τρόπο, μετράει με τον δικό του τρόπο, βλέπει τους άλλους επίσης με τον δικό του τρόπο. Ποιος όμως μπορεί να είναι ο «τρόπος» του αναγνώστη; Γιατί λ.χ. τον σκύλο του ο Νταβίντ τον φωνάζει Μπολίβαρ; Ο καθένας μπορεί να προβεί σε όσες εικασίες –ή ακόμη και ερμηνείες –θέλει. Η ασυνήθιστη ονοματολογία με ένα βιβλίο μυθοπλασίας δεν είναι ασφαλώς τυχαία. Και η ονοματολογία της Παιδικής ηλικίας του Ιησού συνιστά, πιστεύω, μέρος του αφηγηματικού δόλου αυτού του ευφυέστατου συγγραφέα. Αλλά τα δεύτερα και τρίτα επίπεδα των υπαινιγμών αποτελούν ουσιαστικά γνωρίσματα της αφηγηματικής γοητείας του Κούτσι, που τα καθιστά ακόμη πιο γοητευτικά το ότι γεννώνται από ένα ουδέτερο, στα όρια της ακραίας αντικειμενικότητας, ύφος.

Ο Σιμόν είναι ατομιστής, αναρχούμενη φύση καλύτερα, σε μια κοινωνία ας πούμε σοσιαλιστική, όπου όλοι, εκτός από τον ίδιο, παρουσιάζονται ικανοποιημένοι με τα λίγα που τους προσφέρονται, χωρίς να διαμαρτύρονται, για παράδειγμα, που το φαγητό δεν είναι καλό, ούτε και οι αμοιβές. Εξαιρετική σημασία δίνεται στο ψωμί. Ο αναγνώστης μπορεί να προβεί σε συγκρίσεις όσον αφορά τη σημασία του στην Καινή Διαθήκη, αλλά κι αυτό με μιαν, ας πούμε, φαντασιακή προσέγγιση. Ως εκεί ωστόσο.

Ο Σιμόν συζητεί με τους συναδέλφους του στην εργασία πολλά και διάφορα. Εκείνοι αναφέρονται στις κοινωνικές αξίες, ενώ αυτός προβάλλει τις ατομικές αντίστοιχες, για τούτο και μονίμως σχεδόν διαφωνούν. Αν αναρωτηθεί κάποιος πώς οι απανωτές φιλοσοφικές, τρόπος του λέγειν, συζητήσεις μπορούν να ενσωματωθούν σε ένα έργο μυθοπλασίας χωρίς να το υπονομεύουν, την απάντηση δίνει η εξαίρετη αφηγηματική ικανότητα του Κούτσι που χωρίς να κατονομάζει τον περίγυρο και απογυμνώνοντάς τον μπορεί να κινεί όλα του τα πρόσωπα με απόλυτη ελευθερία, βάζοντας στο στόμα τους φράσεις, κρίσεις ή συμπεράσματα τα οποία θα περίμενε κανείς να διατυπώνονται μόνο από διανοουμένους.

Κι όμως, όλα τούτα τα μη πραγματικά μάς ακούγονται απολύτως φυσικά. Οπως –κατ’ αναλογία –ακούγεται φυσικό ο σκύλος του Νταβίντ να ονομάζεται Μπολίβαρ, το ίδιο φυσικό είναι και το όνομα του παιδιού το οποίο ο Νταβίντ θεωρεί τον καλύτερο φίλο του να είναι Φιντέλ. Εδώ εν τούτοις μπορεί να μην υπάρχει αλληγορία και να πρόκειται για απλό παιχνίδι, όπως επίσης το ότι ο Κούτσι «κόβει» στα δύο το όνομα του ήρωα του απελευθερωτικού αγώνα της Λατινικής Αμερικής Σιμόν Μπολίβαρ και το πρώτο μισό το δίνει στον μεσήλικο χαρακτήρα του ενώ το άλλο στον σκύλο του μικρού Νταβίντ.

Τα ίχνη του Κάφκα