Το φιάσκο του «παγκόσμιου χωριού»

Το Iσλα Μπόα ισορροπεί «στο άκρο των τεκτονικών πλακών της Καραϊβικής και του Ατλαντικού» και μοιάζει με κοχύλι. Το εξωτικό αυτό ερημονήσι με τις αμμώδεις παραλίες, τους πολύχρωμους κοραλλιογενείς υφάλους και τα ανεξερεύνητα δάση θα ήταν το μέρος που όλοι θα θέλαμε να κάνουμε τις διακοπές μας – αν υπήρχε.

Ο 40χρονος συγγραφέας Χρήστος Αστερίου το επινόησε προκειμένου ο αδίστακτος Σάμι Κόου να στήσει σε αυτό το πιο πετυχημένο ριάλιτι όλων των εποχών. Ο Κόου είναι ένα πρώην διευθυντικό στέλεχος ενός μεγάλου αμερικανικού καναλιού που το στήριζε οικονομικά ένα σκοτεινό επενδυτικό κεφάλαιο των χρηματαγορών ως τη στιγμή που κατέρρευσε. «Το σχέδιό μου προέβλεπε να συμμετέχουν δέκα άνθρωποι με διαφορετική καταγωγή, με άλλη θρησκεία και γλώσσα. Κανείς δεν θα αποχωρούσε ως την τελευταία μέρα και αυτό ήταν η μεγαλύτερη καινοτομία του. Μετατρέπαμε έτσι το παιχνίδι από πείραμα επιβίωσης σε πείραμα συμβίωσης» αποκαλύπτει ο ίδιος στη δημοσιογράφο Πόλι Ρόουμαν καθώς εκείνη τον σημαδεύει με ένα όπλο.

Στόχος του Σάμι Κόου ήταν να δημιουργήσει μια μικρογραφία του «παγκόσμιου χωριού» στο απομακρυσμένο νησί με το κωδικό όνομα «Iσλα Μπόα». Η κρίση όμως φέρνει τα πάνω κάτω, το πείραμα καταλήγει σε φιάσκο και μετατρέπεται τελικά σε ένα παιχνίδι θανάτου και αποκτήνωσης.

«Το ερώτημα είναι, όταν φτάσεις σε αυτή την κατάσταση της απόλυτης ένδειας και της πείνας, αν μπορούν οι πολιτισμικές σου καταβολές να λειτουργήσουν σαν αντιστηρίγματα απέναντι στην επέλαση της βαρβαρότητας. Αυτό ζούμε τώρα που το σύστημα δαγκώνει για μία ακόμη φορά την ουρά του» μου λέει ο γερμανοτραφής συγγραφέας, πνευματικό παιδί του Ε. Χ. Γονατά, που κατορθώνει με το τρίτο του βιβλίο να μπει ως ισότιμος συνομιλητής στον εν εξελίξει παγκόσμιο λογοτεχνικό διάλογο για το «παγκόσμιο χωριό» που δεν λειτουργεί και παράγει ανθρώπινα απόβλητα.

Είναι οι «παράπλευρες απώλειες» του συστήματος, όπως ομολογεί με ανεπιφύλακτο κυνισμό ο Σάμι Κόου, τον οποίο ο Αστερίου βλέπει ως «ενσάρκωση μιας νέας κοινοτοπίας του Κακού», ένα επικίνδυνο «υπογρανάζι σε μια τεράστια πυραμίδα εξουσίας που χάνεται ανάμεσα στην πολιτική και στις αγορές, όπου δεν ξέρεις ποιος είναι ο αντίπαλος και ποιος ο φίλος».

Ο συγγραφέας περνάει την πολιτική από τη συγκρουσιακή κρησάρα ενός παγκοσμιοποιημένου και πολιτισμικά περίπλοκου κόσμου. Το επίτευγμά του είναι ότι το κάνει πειστικά χωρίς να πολιτικολογεί, γράφει ένα μυθιστόρημα βουτηγμένο στα αδιέξοδα και στις ψυχώσεις της εποχής του δημιουργώντας μια αντίστοιχη τυπολογία από ολοζώντανους χαρακτήρες.

«Αρχικά είχα αμφιβολία για το αν θα έπρεπε να βάλω μια Ελληνίδα στην αφήγησή μου. Σε μια άλλη εποχή, τέσσερα χρόνια πριν, που άρχισα να το γράφω, ίσως να φάνταζε «φυτεμένη» στην αφήγηση μόνο και μόνο επειδή ο συγγραφέας είναι Ελληνας. Στην πορεία όμως αυτό άλλαξε εντυπωσιακά. Αν στηνόταν σήμερα ένα τέτοιο παιχνίδι δικαιωματικά θα επιλεγόταν κάποιος από την Αργεντινή ή την Ελλάδα». Οπως συμβαίνει αντίστοιχα με δύο από τις ηρωίδες, την Τερέζα, μια νεαρή τραγουδίστρια, και τη Μάνια, μια άνεργη αρχιτεκτόνισσα που προσπαθεί να επιβιώσει στην Αθήνα της κρίσης.

«Η Αργεντινή και η Ελλάδα έχουν τεράστιες ομοιότητες και καταπληκτικές αναλογίες, από τις χούντες μέχρι τον τρόπο που επήλθε η οικονομική τους κατάρρευση. Οι ηρωίδες λένε το ίδιο πράγμα με διαφορετικά λόγια, είναι οι πιο χαρακτηριστικοί τύποι αυτού που συμβαίνει σήμερα» τονίζει ο Αστερίου, ο οποίος έκανε πραγματολογική έρευνα για όλους τους χαρακτήρες του, από όλα τα μήκη και πλάτης της Γης.

«Κανείς δεν ξέρει αν όλα αυτά που συμβαίνουν έχουν βάση, αυτό θα το δείξει η ιστορία. Οταν κρίνεται ή υποτίθεται ότι κρίνεται το παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα από το τι θα συμβεί στην Ελλάδα είτε πρέπει να γελάσεις είτε επιβεβαιώνεται η περίφημη θεωρία της πεταλούδας». Ο Αστερίου πιστεύει ότι «οι πατεράδες μας απέτυχαν να δημιουργήσουν κράτος και αυτή την αποτυχία πρέπει να τη δούμε κοινωνιολογικά. Από την Επανάσταση και πέρα είμαστε μονίμως χωρισμένοι σε στρατόπεδα. Να η διαφορά μας με τους Γερμανούς, γι’ αυτούς είναι πάνω από όλα η Γερμανία, μετά το κόμμα, μετά όλα τα άλλα».

Το Ισλα Μπόα είναι ένα καθαρόαιμο πολιτικό μυθιστόρημα, πρόκειται δε για λογοτεχνία πρώτης γραμμής. Οσοι ανησυχούν για το μέλλον του σύγχρονου ελληνικού μυθιστορήματος ας το διαβάσουν και ας πάρουν μια βαθιά, απολαυστική ανάσα.