«Στο αεροπλάνο, τη νυσταλέα μακαριότητά μου διέκοψε η φωνή του πιλότου, ο οποίος μάς ενημέρωνε ότι «ο τελευταίος καιρός στην Αθήνα είναι αίθριος». Εντονη ανησυχία με κατέλαβε προς στιγμήν. «Προσπαθεί να μας πει κάτι με τρόπο», σκέφτηκα. Προφανώς, πέφτουμε από στιγμή σε στιγμή, έχοντας όμως τουλάχιστον την ικανοποίηση ότι ο «τελευταίος» καιρός που θα δουν τα μάτια μας – ή μάλλον, για τον οποίο θα ακούσουν τ’ αφτιά μας- θα είναι «αίθριος». Πολύ σύντομα ωστόσο, συνειδητοποίησα ότι τίποτε τραγικό δεν επρόκειτο να συμβεί. Δεν ήταν παρά μια ακόμη από εκείνες τις «γλωσσικές αναταράξεις», που συνδέονται με τη μηχανιστική μεταφορά στα καθ’ ημάς κάποιας (αγγλικής, κατά κανόνα) έκφρασης. Εν ολίγοις, ο πιλότος μετέφραζε, προφανώς, έτσι τη φράση «the latest wheather report from Athens…». Αντί, λοιπόν, να πει πολύ απλά «ο καιρός στην Αθήνα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία…», «με τις πιο πρόσφατες πληροφορίες…» ή κάτι ανάλογο, έκανε το αίμα να παγώσει στις φλέβες μας (λέμε, τώρα), μια και, αν ίσχυε η αναγγελία του, αυτός θα ήταν και ο τελευταίος καιρός για τον οποίο θα ακούγαμε πότε να γίνεται λόγος.
Αλλά και ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος, τον οποίο συχνά χρησιμοποιώ, παρουσιάζει, όπως αποδείχθηκε, γλωσσικό ενδιαφέρον. Λόγω λοιπόν των έργων που εκτελούνται, σε αρκετούς από τους σταθμούς ηχογραφημένο μήνυμα ενημερώνει το επιβατικό κοινό ότι «οι συρμοί θα διέρχονται την άνοδο δίχως να πραγματοποιούν στάση». Στην αρχή, ομολογώ, δεν είχα δώσει και πολλή σημασία. Ομως, όταν άκουσα το μήνυμα προσεκτικότερα, για μια ακόμη φορά εντυπωσιάστηκα με τον γλωσσικό βλαχοδημαρχισμό στον οποίο μπορεί να οδηγήσει η παραβίαση στοιχειωδών κανόνων που συνδέονται με την εκφορά του λόγου.
Τι να πει κανείς; Ενα ακόμη φαινόμενο νεολογιοτατισμού; Ισως. Ομως, και μια κάποια γλωσσική αμηχανία, μια και συχνά οι αρμόδιοι τείνουν αυτομάτως να διατυπώνουν το μήνυμα με τον τρόπο που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν οι κάθε είδους κρατικές υπηρεσίες. Ετσι κάπως φτάνουμε στο σημείο η απλούστατη όσο και γλαφυρότατη έκφραση «το φωτοτυπικό (μηχάνημα) δεν δουλεύει» ή «το φωτοτυπικό έχει χαλάσει», να αντικαθίσταται από το (εκ της αγγλικής μηχανιστικά μεταφραζόμενο, και γι’ αυτό ακραιφνώς αρχοντοχωριάτικο) «…είναι εκτός λειτουργίας». Οπως επίσης, η ίδια γλωσσική «διαστροφή» οδηγεί στη φράση «παρακαλούνται οι κ.κ. επιβάτες όπως…» που ακούμε συχνά στα πλοία (λες και δεν είναι επαρκέστατο το «παρακαλούνται οι επιβάτες να μην…), ή στη φράση «οι συρμοί θα διέρχονται την άνοδο δίχως να πραγματοποιούν στάση», αντί της απλούστατης όσο και σαφέστατης διατύπωσης «το τρένο (άντε, ο συρμός) με κατεύθυνση την (άντε, προς την) Κηφισιά δεν θα σταματάει (άντε, δεν θα κάνει στάση) στον σταθμό X λόγω έργων».
Και από τον ΗΣΑΠ, στον ΟΤΕ. Προσπαθώντας πρόσφατα να διαπιστώσω γιατί ο λογαριασμός ήταν «φουσκωμένος», το μάτι μου έπεσε στη σελίδα με τον γενικό τίτλο «Ανάλυση A». Εκεί, σε λίγες μόνο αράδες, πρόλαβα να διαπιστώσω ότι:
-Τα ευρώ γράφονται αναιτίως Ευρώ. Νόμιζα ότι αυτό το ζήτημα, τουλάχιστον, είχε λυθεί· αλλιώς, ας αποφασίσουμε να γράφουμε και 500 Δολάρια, 300 Στερλίνες, κ.ο.κ.
-Ο αριθμός των τηλεφωνημάτων που έκανα ήταν γραμμένος κάτω από την επικεφαλίδα «Πλήθος Κλήσεων». Δηλαδή, αν κάποιος λείπει από το σπίτι του και έχει κάνει κατά το δίμηνο μόνο 3 κλήσεις, πάλι για «πλήθος» θα γίνεται λόγος;
-Λίγο πιο κάτω, ο ΟΤΕ μάς ενημερώνει ότι «επιπρόσθετα των κλήσεων της ανάλυσής σας»… Απίστευτο! Τόση γλωσσική/συντακτική βαρβαρότητα σε έξι μόνο λέξεις!
Τεράστιο το θέμα των κειμένων, των ανακοινώσεων και των εγγράφων των δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών, γι’ αυτό και αναγκαστικά θα επανέλθω κάποια στιγμή.»
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Οι αναγνώστες μπορούν να στέλνουν τις παρατηρήσεις τους, τις επισημάνσεις τους ή τις διαφωνίες τους στην ηλεκτρονική θυρίδα achpappas@hotmail.com
