Οι εξελίξεις στα σοβαρά νοσήματα του αναπνευστικού

Και ενώ όλη η ανθρωπότητα τους τελευταίους μήνες ασχολείται αποκλειστικά με τον κορωνοϊό, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι υπάρχουν και άλλα νοσήματα του αναπνευστικού τα οποία έχουν υψηλά ποσοστά νόσησης και θνησιμότητας παγκοσμίως, όπως για παράδειγμα η πνευμονία της κοινότητας και η πνευμονική φυματίωση. Οι επιστήμονες ενώνουν τις δυνάμεις τους και προσπαθούν να ανακαλύψουν νέα σκευάσματα, νέες μορφές θεραπείας ή ακόμα νέα εμβόλια τα οποία θα προστεθούν στη φαρέτρα των ειδικών και κατά συνέπεια θα αυξήσουν τη θωράκιση του οργανισμού ενάντια στα συγκεκριμένα λοιμώδη παθογόνα.

Πνευμονιόκοκκος και φυματίωση

Ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί το συχνότερο αίτιο βακτηριακής λοίμωξης της πνευμονίας, ενώ η διηθητική πνευμονιοκοκκική νόσος σε συνδυασμό με την εμφάνιση μικροβιαιμίας και σηψαιμίας έχει εξαιρετικά δυσμενή πρόγνωση. Συγκεκριμένα, κάθε 25 δευτερόλεπτα καταγράφεται σε παγκόσμια κλίμακα ένας παιδικός θάνατος οφειλόμενος στον στρεπτόκοκκο της πνευμονίας, ενώ για το έτος 2019 υπολογίστηκαν περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια θάνατοι, από τους οποίους οι 672.000 αφορούσαν παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Στα παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών ο πνευμονιόκοκκος ευθύνεται για τα δύο τρίτα των βακτηριακών πνευμονιών, ενώ οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με επηρεασμένο το ανοσολογικό τους σύστημα είναι εκείνα που ανήκουν στις ευπαθείς και ευάλωτες ομάδες πληθυσμού για να εμφανίσουν τις σοβαρές μορφές της νόσου.

Η φυματίωση, αν και θεωρείται από πολλούς ξεχασμένη ή η κυρίαρχη ασθένεια του περασμένου αιώνα, δυστυχώς η νόσος παραμένει εδώ και μάλιστα η πολυανθεκτική μορφή της, δηλαδή αυτή που δεν θεραπεύεται με τη συνήθη αντιφυματική αγωγή, προκαλεί εκατομμύρια θανάτους ανά τον κόσμο και για αυτό τον λόγο έχει αναχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην υπ’ αριθμόν ένα λοιμώδη αιτία θανάτου στον κόσμο. Κάθε μέρα, σχεδόν 4.500 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από φυματίωση και περίπου 30.000 άνθρωποι νοσούν κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε παγκόσμια κλίμακα ένα ποσοστό λιγότερο των 5% ασθενών με φυματίωση έχει δυνατότητα πρόσβασης σε στοχευμένη δοκιμασία διάγνωσης ανθεκτικότητας σε αντιφυματικά φάρμακα, ενώ κάτω από 10% των ασθενών με πολυανθεκτική φυματίωση εκτιμάται ότι έχει πρόσβαση σε λήψη κατάλληλης αγωγής, ποσοστό που είναι ακόμη μικρότερο σε χώρες όπου οι πόροι των υγειονομικών συστημάτων είναι ιδιαίτερα φτωχοί.

Κατά συνέπεια, η ευρύτατη ποικιλία των μικροβίων και των μικροοργανισμών, καθώς και η εμφάνιση νεοεισερχόμενων παθογόνων σε συνδυασμό με τις αλυσιδωτές μεταλλάξεις στις μικροβιακές δεξαμενές για τις δύο νόσους, καθιστούν αδήριτη ανάγκη την ανακάλυψη φαρμακευτικών σκευασμάτων, ορισμένα εκ των οποίων βρίσκονται ήδη σε προχωρημένο στάδιο κλινικών μελετών με κύριο γνώμονα τον προσδιορισμό της αποτελεσματικότερης δοσολογίας, την πιθανή τοξικότητα και τη φύση και συχνότητα των ανεπιθύμητων ενεργειών.

Η νέα γενιά εμβολίων

Ηδη, για την πνευμονία της κοινότητας βρίσκεται ένα νέο εμβόλιο ενάντια στον πνευμονιόκοκκο στην κλινική φάση ΙΙΙ, δηλαδή στο στάδιο αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του σκευάσματος με στόχο την κάλυψη περισσότερων στελεχών του βακτηρίου, όπως επίσης και την ενίσχυση της ανοσολογικής απάντησης του οργανισμού. Το συγκεκριμένο εμβόλιο, εφόσον λάβει την απαραίτητη έγκριση, θα εμπεριέχει 20 οροτύπους του πνευμονιόκοκκου και θα αφορά ενήλικες άνω των 18 ετών χωρίς προηγούμενο εμβολιασμό στο πλαίσιο της πρόληψης της πνευμονιοκοκκικής νόσου.

Το νέο εμβόλιο θα αποτελείται από 13 στελέχη που ήδη εμπεριέχονται σε έτερο εμβόλιο, καθώς και από 7 επιπρόσθετους οροτύπους. Από τα προκυπτόμενα μέχρι στιγμής δεδομένα, τα 20 στελέχη, πλην ενός, που εμπεριέχονται στο εν λόγω εμβόλιο παρουσιάζουν στοιχεία μη κατωτερότητας σχετιζόμενα με την ανάπτυξη ανοσογονικότητας έναν μήνα μετά τη χορήγησή του σε άτομα άνω των 60 ετών, συγκρινόμενα με έτερα εμβόλια του πνευμονιόκοκκου.

Οσον αφορά τη φυματική λοίμωξη, οι χρόνιες προσπάθειες της επιστημονικής κοινότητας ως προς την ανεύρεση ενός αποτελεσματικού εμβολίου ενάντια στο μυκοβακτηρίδιο δεν φαίνεται να έχουν τελεσφορήσει μέχρι στιγμής, καθώς ο BCG εμβολιασμός εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλά εθνικά προγράμματα εμβολιασμού παρά τις πολλές αντικρουόμενες απόψεις και δεδομένα για το επίπεδο προστασίας που προσφέρει στον γενικό πληθυσμό.

Πρόσφατα, τα αποτελέσματα ενός νέου εμβολίου (M72/AS01E) σε επίπεδο κλινικής φάσης ΙΙβ κατατέθηκαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με στόχο να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα και να αξιολογηθεί περαιτέρω η ασφάλειά του.

Το εν λόγω εμβόλιο αφορά την αποτροπή εμφάνισης ενεργού φυματίωσης σε άτομα που ζουν στην Κένυα, στη Ζάμπια και στη Νότια Αφρική και αποδεδειγμένα πάσχουν από τη λανθάνουσα μορφή φυματίωσης.

Από τα πρώιμα αποτελέσματα φαίνεται ότι σε ποσοστό 54% σε ενηλίκους ασθενείς που έχουν μολυνθεί απο το μυκοβακτηρίδιο δεν εμφανίζουν ενεργό νόσο για τα επόμενα τρία έτη από τη μόλυνση, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο σημαντικά τόσο  την παροχή υπηρεσιών φροντίδας και περίθαλψης σε συστήματα υγείας με ιδιαίτερα χαμηλό οικονομικό προϋπολογισμό, όσο και τα ποσοστά θνητότητας και νοσηρότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες με υψηλό επιδημιολογικό φορτίο.

Η κυρία Σταματούλα Τσικρικά είναι πνευμονολόγος στο νοσοκομείο Σωτηρία και πρόεδρος της Ενωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας.