Λαμπρά μυαλά

Την τελευταία δεκαπενταετία και ιδιαίτερα τα χρόνια που η κρίση έκλεισε τις επαγγελματικές πόρτες για χιλιάδες νέους ανθρώπους στη χώρα μας το ελληνικό στοιχείο ταξίδεψε σε όλες τις άκρες της Γης, υπενθυμίζοντας τις αμέτρητες δυνατότητες που έχουν οι νέοι έλληνες επιστήμονες. Η αρχή, βέβαια, δεν έγινε αποκλειστικά με την κρίση, αφού και τις περασμένες δεκαετίες δεν ήταν λίγοι εκείνοι που επέλεξαν το εξωτερικό για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία.

Το brain drain ή αλλιώς η μαζική φυγή των νέων στο εξωτερικό, στο κυνήγι μιας καλύτερης ζωής, πλήγωσε βαθιά την Ελλάδα, με τη ζημιά να χαρακτηρίζεται ανεπανόρθωτη – αν με ταχείες διαδικασίες δεν περάσουμε στο «brain gain». Τα «καλά μυαλά» παραδοσιακά το θεωρούσαμε δεδομένο ότι θα αναζητήσουν το δικό τους αύριο στο εξωτερικό και όχι στη χώρα μας. Μεταξύ σοβαρού και αστείου, άλλωστε, όλοι έχουμε ακούσει σε κάποιο οικογενειακό τραπέζι την ατάκα για τον τάδε ανιψιό που διαπρέπει εκτός συνόρων. Τα χρόνια πέρασαν, τα αστεία έγιναν πραγματικότητα και σε όποιον κλάδο και αν κοιτάξει κανείς, θα πέσει πάνω σε γνώριμα ονοματεπώνυμα να του θυμίζουν ότι για κάποιους ιδιαίτερους, προσωπικούς ή μη λόγους, αυτοί οι Ελληνες επέλεξαν μια άλλη ζωή μακριά από την πατρίδα τους. Η επιτυχία εξυπακούεται πως δεν γνωρίζει σύνορα, ούτε έχει κάποιος επαγγελματίας την υποχρέωση να μείνει στη χώρα που γεννήθηκε ώστε να αποδείξει τα αυτονόητα: Οτι η επιστήμη και ο δρόμος που επέλεξε για να αφήσει το δικό του στίγμα στην παγκόσμια ιστορία θα αποδώσει τα μέγιστα όταν βρει το καλύτερο, το πιο φιλικό, ανοιχτό, γεμάτο ευκαιρίες και προκλήσεις περιβάλλον.

Αν απαριθμήσει κανείς τους Ελληνες που διαπρέπουν στο εξωτερικό, σε εκατοντάδες κλάδους και ειδικότητες, θα χρειαστεί πλήθος αναφορές σε πρόσωπα και εταιρείες. Δύο λαμπρές περιπτώσεις ανθρώπων που ξεχώρισαν με το όραμά τους και έχουν χαράξει τη δική τους πορεία στη σύγχρονη αυτοκινητοβιομηχανία είναι ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης και ο Νικόλας Τομπάζης. Ο καθένας εξ αυτών, με ένα βαρύ βιογραφικό να τον συντροφεύει, έχτισε το δικό του όνομα στη βιομηχανία, φθάνοντας σε επιτελικές θέσεις που ο οποιοσδήποτε θα ζήλευε. Σήμερα αμφότεροι αποτελούν σημαντικό κομμάτι στο παζλ σπουδαίων εταιρειών και οργανισμών, δρέποντας τους κόπους μιας ζωής με αμέτρητες ώρες εργασίας και μελέτης.

Kωνσταντίνος Λάσκαρης
Το ελληνικό μυαλό της Tesla

Το ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Προμηθέας», που κατασκεύασε το ηλεκτρικό αυτοκίνητο «Πυρφόρος» κάνοντας υπερήφανο το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε μια σειρά από διαγωνισμούς, είναι πλέον ο επικεφαλής Ερευνας και Σχεδιασμού των ηλεκτρικών κινητήρων στην εταιρεία Tesla Motors στη Silicon Valley της Καλιφόρνιας.

Με σπουδές στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, μεταπτυχιακό από το Imperial College του Λονδίνου και διδακτορικό από το Πολυτεχνείο της Αθήνας με τίτλο «Σχεδιασμός και Βελτιστοποίηση ηλεκτροκινητήρων για συστήματα μεταβλητής ταχύτητας», το μέλλον επιφύλασσε στον Κωνσταντίνο Λάσκαρη μια συναρπαστική επαγγελματική πορεία. Οταν μαζί με συμφοιτητές του, το 2008, προετοίμαζαν τον «Πυρφόρο», δεν περίμενε φυσικά ότι θα κατακτήσει την 7η θέση πανευρωπαϊκά, αφού είχε πρώτα σπάσει το πανελλήνιο ρεκόρ με χαρακτηριστική ευκολία. Κανείς, παράλληλα, δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι κάτι που ξεκίνησε ως χόμπι θα γινόταν εν τέλει η επαγγελματική ενασχόλησή του. Το 2012 αναλαμβάνει τη θέση του επικεφαλής Ερευνας και Σχεδιασμού των ηλεκτρικών κινητήρων εταιρείας του Ιλον Μασκ δημιουργώντας πρωτότυπα, σχεδιάζοντας και αξιολογώντας τους ηλεκτροκινητήρες της Tesla Motors. Μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν ο σχεδιασμός του ευθύγραμμου ηλεκτροκινητήρα για το Hyperloop, ιδέα του ίδιου του Μασκ. Δεν θα μπορούσε να αποτελέσει άλλος καλύτερο παράδειγμα για τους μελλοντικούς αποφοίτους των πολυτεχνικών σχολών. Ο Λάσκαρης, με τόλμη και πίστη στον εαυτό του και στον στόχο που έθεσε ήδη από τα πρώτα φοιτητικά χρόνια, άνοιξε τον δικό του δρόμο, με το όραμά του να τον οδηγεί ως τη Silicon Valley.

Νικόλας Τομπάζης
Ο μηχανοκίνητος αθλητισμός στα πόδια του

Σπουδαία καριέρα περίμενε και τον Νικόλα Τομπάζη. Ο αεροδυναμιστής με παρελθόν σε Benetton, Ferrari, McLaren και Manor στη Formula 1, ανέλαβε τη θέση του επικεφαλής Τεχνικών Θεμάτων Μονοθεσίων της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου (FIA). Υστερα από σχεδόν 20 έτη, ο Τομπάζης «αποχαιρέτησε» τη Formula 1 επιλέγοντας να εργαστεί στη FIA, όπου θα κατέχει κεντρικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων γύρω από τα μονοθέσια του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Μηχανικός εξειδικευμένος στην Αεροδυναμική, υιός του Αλέξανδρου Τομπάζη, ενός από τους πιο επιφανείς έλληνες αρχιτέκτονες, και εγγονός του σπουδαίου φωτογράφου Νικόλαου Τομπάζη, εργάστηκε από νεαρή ηλικία σε υψηλό και πολύ ανταγωνιστικό επίπεδο, διαμορφώνοντας τα θεμέλια για μια λαμπρή εξέλιξη. Με σπουδές στο Imperial College του Λονδίνου, ολοκλήρωσε το διδακτορικό του και ξεκίνησε το 1992 να εργάζεται στην Benetton, όπου το 1994 τέθηκε επικεφαλής της ομάδας Αεροδυναμικής. Η μετακίνησή του στη Ferrari για περίπου μία εξαετία προηγήθηκε της μεγάλης «μεταγραφής» στη McLaren το 2004, όπου και πάλι στο τμήμα της αεροδυναμικής ανάπτυξης συνέβαλε στον σχεδιασμό της MP4-20. Το επόμενο βήμα τον βρήκε στη θέση του υπευθύνου σχεδιασμού, λίγο προτού επιστρέψει και πάλι στη Ferrari για το ίδιο πόστο. Το 2018, μετά την αποχώρηση του Μαρσίν Μπουντκόφκσι – ο οποίος μεταπήδησε στη Renault -, η FIA προσλαμβάνει τον καταξιωμένο Ελληνα, δίνοντάς του τα σκήπτρα για μια τόσο νευραλγική και απαιτητική θέση.

Οποια πέτρα κι αν σηκώσεις

Επώνυμοι, γνωστοί, καταξιωμένοι, άλλες φορές αθόρυβοι, αφανείς ήρωες ενίοτε, οι έλληνες επιστήμονες συνεχίζουν το δικό τους έργο καθιστώντας περήφανους όσους τους στήριξαν και πιθανώς μετανιωμένους όσους δεν μπόρεσαν να τους δώσουν τα εχέγγυα και τα κίνητρα για να κυνηγήσουν ένα όνειρο στην ίδια τους την πατρίδα. Μπορεί οι δύο περιπτώσεις των Λάσκαρη και Τομπάζη να μην ανήκουν άμεσα στην «πληγή» του brain drain, με μαθηματική ακρίβεια όμως αποτελούν προάγγελο της επόμενης ημέρας της επιστημονικής κοινότητας των Ελλήνων, αν δεν μπορέσουν να διαμορφωθούν ευνοϊκές συνθήκες, υποδομές και εργαλεία για ανεμπόδιστη εργασία, έρευνα και ανάπτυξη εντός των δικών μας συνόρων.