Το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα, η «Ιθάκη» (εκδόσεις Gutenberg), έρχεται σε μια στιγμή που για πολλούς μοιάζει ιδανική και για άλλους απολύτως ακατάλληλη. Η κυκλοφορία, από αύριο, του βιβλίου του πρώην πρωθυπουργού, δέκα χρόνια μετά το 2015, ξαναβάζει στο τραπέζι γεγονότα, επιλογές και κρίσεις που σημάδεψαν μια ολόκληρη εποχή και άνοιξαν μεγάλες πληγές, οι οποίες ακόμα δεν έχουν κλείσει.
Η έκδοση της «Ιθάκης» αιφνιδίασε αρκετούς στον πολιτικό κόσμο, όχι όμως τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Γιατί, όπως λέει στο «Βήμα» ένας από τους στενότερους συνεργάτες του πρώην πρωθυπουργού, ο πρώην υφυπουργός Δημήτρης Λιάκος, «το timing ποτέ δεν είναι καλό και ποτέ δεν είναι κακό. Επρεπε να γίνει και έγινε».
Η φράση αυτή ακούγεται ως προσπάθεια να δοθεί τέλος σε κάθε συζήτηση περί «σκοπιμοτήτων». Το βιβλίο δεν γράφτηκε για τις σημερινές ισορροπίες, ούτε για επόμενες εκλογικές ζυμώσεις, όπως τονίζουν άνθρωποι που συμμετείχαν στη διαδικασία. Γράφτηκε, εξηγούν, για λόγους που έχουν να κάνουν περισσότερο με την προσωπική και πολιτική αυτογνωσία παρά με τη συγκυρία.
Η «σκιά» του 2015
Στον πυρήνα του βιβλίου βρίσκεται η περίοδος 2015-2019. Από τη διαπραγμάτευση μέχρι το δημοψήφισμα και από τη συμφωνία για το τρίτο πρόγραμμα μέχρι την επάνοδο της χώρας σε τροχιά σταθεροποίησης. Ολα αυτά, που εξακολουθούν να αποτελούν σημείο πολιτικής αντιπαράθεσης, επανέρχονται στο προσκήνιο υπό το πρίσμα της προσωπικής μαρτυρίας του Τσίπρα.
Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Αλ. Τσίπρας Νίκος Μαραντζίδης δίνει στο «Βήμα» τη δική του εκδοχή γιατί η «Ιθάκη» αποτελεί πολιτικό γεγονός. «Αν ένας ηγέτης θέλει να έχει μέλλον, πρέπει να κλείσει τους λογαριασμούς του με το παρελθόν. Αυτό επιχειρεί ο Τσίπρας. Τώρα, αν θα του κάνει καλό ή κακό το βιβλίο, δεν μπορώ να το ξέρω» λέει, αλλά η προσωπική του εκτίμηση είναι ότι θα του κάνει καλό.
Η διατύπωση αυτή ερμηνεύεται ως έμμεση παραδοχή ότι ο Τσίπρας επανέρχεται και ουσιαστικά το βιβλίο λειτουργεί ως κίνηση αποτίμησης αλλά και ως προσεκτική επανατοποθέτησή του στην πολιτική σκηνή.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», η απόφαση να εκδοθεί το βιβλίο είχε ληφθεί εδώ και δύο χρόνια. Το σχεδίαζε, αλλά ήθελε να φύγει από την πρώτη γραμμή της πολιτικής και άρχισε να το δουλεύει μετά την παραίτησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Στο περιβάλλον του υπήρχε διχογνωμία για τον χρόνο έκδοσής του. Ο Αλ. Τσίπρας επέμεινε στην άποψη πως εάν δεν μιλήσει ο ίδιος, θα μείνουν να μιλάνε οι άλλοι και θα κυριαρχεί η δική τους εκδοχή για διάφορα γεγονότα. Αυτό επισημαίνει και ο Ν. Μαραντζίδης λέγοντας ότι «έχουν μιλήσει όλοι για διάφορα μεγάλα γεγονότα, ειδικά του 2015. Επρεπε να μιλήσει και ο Τσίπρας».
Ο εκδότης Κώστας Δαρδανός μιλά για ένα κείμενο «άμεσο, χωρίς στρογγυλέματα» και, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει «Το Βήμα», ο Αλ. Τσίπρας επέμενε να παραμείνουν στο βιβλίο ακόμα και σημεία έντονης αυτοκριτικής, στοιχείο που συναντά κανείς συχνά σε ξένους πολιτικούς που αποσύρονται από το προσκήνιο.
Κριτική και αυτοκριτική
Στην προκειμένη περίπτωση, κατά τον Δ. Λιάκο, παίζει ρόλο η βαρύτητα του πρωταγωνιστή Τσίπρα από τον οποίο ζητούσαν όλοι να κάνει αυτοκριτική, και μέσα από το βιβλίο την κάνει. Για αναστοχασμό του Τσίπρα για το παρελθόν και για την παράθεση των σκέψεών του για το παρόν και το μέλλον κάνει λόγο ο Ν. Μαραντζίδης, ο οποίος επισημαίνει ιδιαίτερα το ζήτημα της αυτοκριτικής. Σημειώνει, όμως, μια μεγάλη αλήθεια που θα επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί το βιβλίο από τους αναγνώστες. «Ο καθένας το βιβλίο το διαβάζει όπως θέλει, ανεξάρτητα από το πώς παρουσιάζει τα γεγονότα ο ίδιος ο συγγραφέας». Ουσιαστικά, δηλαδή, αναγνωρίζει πως θα βρεθούν πολλοί απέναντι και, όπως αναφέρει και ο Δ. Λιάκος, «σαφώς θα υπάρξει αμφισβήτηση».
Εξάλλου ήδη πολλοί έχουν αρχίσει να παίρνουν θέση και περιμένουν την κυκλοφορία του βιβλίου για να τοποθετηθούν συγκεκριμένα. Πράγμα που σημαίνει ότι ο Τσίπρας θα αναμετρηθεί κατά κάποιον τρόπο με τα «φαντάσματα» του παρελθόντος, ενώ έχει να αντιμετωπίσει και την αναμόχλευση γεγονότων που για πάρα πολλούς ήταν επώδυνα. Στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που έχουν ζήσει εκ των έσω το 2015 ανησυχούν για πιθανή αναμόχλευση των παλαιών παθών, ακόμα και των εσωτερικών εντάσεων. Υπάρχει όμως και η άλλη σχολή: ότι η συζήτηση αυτή έπρεπε να γίνει, διότι «όσο καθυστερούσε τόσο θα μεγάλωνε το βάρος της». Οι περισσότεροι όμως είναι προσεκτικοί και αναμένουν. Ωστόσο υπάρχουν πρόσωπα όπως ο Παύλος Πολάκης, ο οποίος δήλωσε ότι θα το διαβάσει με κριτική διάθεση. Αλλοι πρώην σύντροφοί του, όπως ο Παναγιώτης Λαφαζάνης ή στελέχη της Νέας Αριστεράς, κυρίως από την τάση της «Ομπρέλας» υπό τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, αναμένουν με το όπλο παρά πόδα.
Στους κύκλους της κυβέρνησης και της ΝΔ, η έκδοση του βιβλίου αντιμετωπίζεται ειρωνικά (π.χ. από τον υπουργό Υγείας Αδ. Γεωργιάδη) ως «απόπειρα αναθεώρησης» ή και αδιάφορα, όπως από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη που δήλωσε ότι δεν θα το διαβάσει. Αρκετά κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως «υπενθύμιση» του ρόλου του Τσίπρα στην πρόσφατη Ιστορία και άρα να ξαναδώσει «πολιτικό βάρος» σε έναν πρώην πρωθυπουργό, ο οποίος παρά τα λάθη του εξακολουθεί να έχει το κοινό του.
Σύμφωνα με τακτικούς συνομιλητές του κ. Τσίπρα, η κυκλοφορία της «Ιθάκης» σηματοδοτεί την επάνοδο του πρώην πρωθυπουργού στην κεντρική πολιτική σκηνή, ξεκινώντας με την παρουσίαση του βιβλίου στο Παλλάς στις 3 Δεκεμβρίου. Επίσης, λένε ότι λειτουργεί αφενός ως κλείσιμο ενός κύκλου που δεν μπορούσε να μείνει ανοιχτός για πάντα και αφετέρου ως εξιστόρησή του για μια περίοδο για την οποία έχουν ήδη γράψει άλλοι πολιτικοί στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Δεν βιάζεται
Πολλοί αναμένουν ότι μετά την έκδοση του βιβλίου έρχεται το κόμμα Τσίπρα. Οι μυημένοι επί των παρασκηνίων λένε στο «Β» ότι ο πρώην πρωθυπουργός «δεν βιάζεται». Ουσιαστικά δεν έχει κατασταλάξει στα επόμενα βήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν σκέπτεται την επιστροφή του βλέποντας και τις δημοσκοπήσεις. Πάντως, όπως έλεγε πρώην υπουργός του που ήταν παρών στο «καμίνι της διαπραγμάτευσης και της εφαρμογής του τρίτου μνημονίου» και τακτικός συνομιλητής του, «εφόσον θέλει να κάνει την προσπάθειά του, θα επιλέξει ο ίδιος τον τρόπο που θα την κάνει».
Μέχρι στιγμής δεν έχει συζητήσει επί της ουσίας, πέρα από το βιβλίο και τις επόμενες παρουσιάσεις του, για το ενδεχόμενο δημιουργίας κόμματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη σύσκεψη που έγινε προ ημερών με τα 41 μέλη του Επιστημονικού Συμβουλίου έθεσε απλώς τις συντεταγμένες της εργασίας τους και ζήτησε την παραγωγή έργου με συγκεκριμένες προτάσεις.
