Του Δημήτρη Λάμπρου

Οπως πολλοί ακόμη συνομήλικοί μου, σε μερικούς μήνες από τώρα ολοκληρώνω τη «θητεία» μου ως μαθητής, γεγονός που μου προκαλεί σκέψεις και προβληματισμούς για την εκπαιδευτική μου πορεία, όσο τουλάχιστον το επιτρέπουν το άγχος και η προετοιμασία των εξετάσεων. Αν κάτι κυριεύει το μυαλό μου σε αυτές τις σκέψεις, δεν είναι οι «καλοί» βαθμοί ή οι εμπειρίες που μου πρόσφεραν απλόχερα τα – σχεδόν εξ ολοκλήρου – ανέμελα χρόνια του σχολείου, αλλά ένα παράπονο. Ενα παράπονο προς την παιδεία. Γνωρίζω πως δεν μπορώ να έχω παράπονο από μια αφηρημένη έννοια όπως η παιδεία, αλλά το απευθύνω στην ίδια, καθώς θεωρώ πιο πιθανό εκείνη να με ακούσει και μπορείτε να κρίνετε εσείς αν κάνω λάθος. Μιλώντας για το σύστημα παιδείας στη χώρα μας προφανώς δεν ξεφεύγω από τα τετριμμένα, όμως νιώθω την ανάγκη να απευθυνθώ σε αυτό ολοκληρώνοντας έναν σημαντικό κύκλο της ζωής μου.

Αυτό που πυροδότησε τον συλλογισμό μου ήταν η αναφορά στο μάθημα της έκθεσης στο κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη «Η μέθοδος του «άρα»». Η δυσκολία των ανθρώπων και ειδικότερα των νέων να ανταποκριθούν σε οποιουδήποτε είδους θεωρητική ενασχόληση καθώς και η υποτίμηση οποιασδήποτε γνώσης στερείται άμεσης σκοπιμότητας θίγονται εμφανώς μέσα στο απόσπασμα του κειμένου, το οποίο δημοσιεύτηκε πριν από 44 χρόνια. Η ομοιότητα που εμφανίζει το κείμενο με τη σημερινή κατάσταση της παιδείας είναι τρομακτική και θεωρώ ότι φανερώνει λιγότερα για τον συγγραφέα του και περισσότερα για την κοινωνία στην οποία ζούμε.

Χωρίς δημιουργική σκέψη

Η πλήρης υποβάθμιση του προσωπικού στοιχείου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και η μηδενική ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης του μαθητή αποτελούν τη μαθησιακή πραγματικότητα των νέων στη χώρα μας. Το αξίωμα αυτό το επαληθεύει η διδασκαλία του ίδιου του κειμένου, καθώς μετά την ανάγνωσή του ζητείται από τον μαθητή να καταγράψει τρία εκφραστικά μέσα με τα οποία να αιτιολογεί τη στάση του ποιητή ως προς τη μονομερή ανάπτυξη των νέων της εποχής του! Το κείμενο που καταδεικνύει την αλόγιστη μανία των ανθρώπων να καταλήγουν συνεχώς σε απτά συμπεράσματα, αγνοώντας τα σημαντικά, έρχεται να πέσει θύμα της ίδιας αυτής μανίας καθώς απαιτείται να εξαχθούν συμπεράσματα από το ίδιο το κείμενό του.

Το εκπαιδευτικό σύστημα, θεοποιώντας τη χρησιμοθηρική γνώση, χάνει την ευκαιρία που έχει να προσφέρει και κάτι άλλο, πολύ πιο σημαντικό, στους νέους: την καλλιέργεια. Αναγνωρίζω φυσικά τη σημασία των βασικών γνώσεων και τον θεσμό των εξετάσεων ως κεντρικούς πυλώνες της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά είναι αυτό το μόνο που έχουμε να προσφέρουμε στους νέους ως κοινωνία; Πώς σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο η απουσία της τέχνης και της ποίησης, της λογοτεχνίας και της μουσικής είναι απόλυτη θα ευδοκιμήσει οποιουδήποτε είδους πνευματική ανάπτυξη;

Εμαθα πολλά και σημαντικά πράγματα στο σχολείο, για το οποίο νιώθω μόνο ευγνωμοσύνη. Ομως η τόσο μεγάλη προοπτική του – που πάει χαμένη – με βασανίζει.

Για να φτάσουμε στο «είναι»

Αν κάτι έχω να παρουσιάσω εγώ ως συμπέρασμα (από την ασήμαντη πορεία μου στην ελληνική παιδεία συγκριτικά με το συνολικό διάστημα που αυτή υφίσταται), είναι η αδυναμία των ανθρώπων που την καθορίζουν να δουν έξω από τα πλαίσια και να αφουγκραστούν τις πραγματικές ανάγκες που τόσο αυτή όσο και οι αποδέκτες της έχουν. Για να γίνει το «άρα» του Ελύτη «είναι»…