Στο «Zabriskie Point», τη μνημειώδη αμερικανική ταινία του 1970 του Μικελάντζελο Αντονιόνι, το ζεύγος των ερωτευμένων πρωταγωνιστών, η Ντάρια και ο Μαρκ, περιπλανώνται στην Κοιλάδα του Θανάτου, στην Καλιφόρνια. Αγκαλιασμένοι, κυλιούνται στην άμμο και το «είδωλό» τους πολλαπλασιάζεται, καθώς στην οθόνη παρακολουθούμε δεκάδες άλλα νεαρά ζευγάρια να χαίρονται τον έρωτά τους στο απόκοσμο σεληνιακό τοπίο. Η Κοιλάδα του Θανάτου δεν σήμαινε, τότε, μόνον θάνατο. Τον Ιούλιο όμως του 2023, η Κοιλάδα του Θανάτου δικαίωσε απολύτως το όνομά της, καθώς το θερμόμετρο έδειξε 56 βαθμούς Κελσίου.
Η Καλιφόρνια δεν ήταν η εξαίρεση αυτόν τον Ιούλιο, ο οποίος κατεγράφη ως ο θερμότερος μήνας στην Ιστορία, σύμφωνα με το σύστημα Copernicus, το οποίο λειτουργεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Το βόρειο ημισφαίριο (η Βόρεια Αμερική, η Ευρώπη, η Ασία) ψήθηκε, το ζήσαμε και το ζούμε ακόμη, στην Ελλάδα, η οποία «έβρασε» μαζί με την υπόλοιπη Μεσόγειο. Το 2022, είχαμε 62.000 νεκρούς στην Ευρώπη εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών. «Πόσους θα μετρήσουμε εφέτος;» διερωτάτο ο γαλλικός «Monde» σε πρόσφατο κύριο άρθρο του.
Απειλή χωρίς αντιμετώπιση
Θα περίμενε κανείς ότι με τόσους νεκρούς, με τόσες πυρκαγιές, με τόσο μολυσμένο αέρα, τόση μη αναστρέψιμη ζημιά στο περιβάλλον εξαιτίας του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, οι κυβερνήσεις θα επέσπευδαν τη λήψη μέτρων για να σωθεί ο πλανήτης, ο οποίος όπως δήλωσε ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν βρίσκεται ενώπιον «υπαρξιακής απειλής». Και όμως οι ΗΠΑ, μαζί με την Κίνα, συγκαταλέγονται στις χώρες που συνεισφέρουν περισσότερο στην εκπομπή των αερίων του θερμοκηπίου, ενώ οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Περσικού Κόλπου, η Ρωσία, η Νότια Αφρική και η Ινδονησία αρνούνται να προχωρήσουν στη λήψη μέτρων για τη μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων.
Στην πρόσφατη σύνοδο των χωρών του G20 στην Ινδία (στις 20 Ιουλίου) δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος στο ζήτημα της συμφωνίας για σταδιακή μείωση των ορυκτών καυσίμων, ενώ η πρόταση για τριπλασιασμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το 2030 έπεσε στο κενό, εξαιτίας των αντιρρήσεων που προέβαλαν η Σαουδική Αραβία, η Κίνα και η Ρωσία. Με αυτά τα δεδομένα, η επόμενη διεθνής σύνοδος για το κλίμα, η COP28, η οποία αναμένεται να διεξαχθεί στο Ντουμπάι στα τέλη Νοεμβρίου, δεν μοιάζει να έχει πιθανότητες επιτυχίας.
Αυταρχισμός και Ακρα Δεξιά
Και αν η απροθυμία να εφαρμόσουν «πράσινες» πολιτικές είναι αναμενόμενη από αυταρχικά καθεστώτα όπως αυτά της Κίνας, της Ρωσίας και των χωρών του Κόλπου, είναι ανησυχητικό το ότι και δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις δυτικών χωρών εκδηλώνουν ανάλογη δυστοκία. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των κυβερνήσεων, όπως επισημαίνει ο αρθρογράφος Ισχάν Θαρόρ στην «Washington Post», είναι ότι είναι πολύ δεξιές, ενίοτε και με ακροδεξιά στοιχεία. Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, η οποία ηγείται ενός εθνολαϊκιστικού δεξιού συνασπισμού, παραδέχθηκε ότι οι πυρκαγιές – απότοκο της κλιματικής αλλαγής -, που κατέκαψαν τη Σικελία, αποτέλεσαν δοκιμασία για τη χώρα. Μιλώντας ωστόσο σε συγκέντρωση του ισπανικού ακροδεξιού κόμματος Vox, λίγο πριν τις ισπανικές εκλογές της 23ης Ιουλίου, απηύθυνε έκκληση «στους ευρωπαίους πατριώτες» να αντισταθούν «στον φανατισμό για την κλιματική αλλαγή», τον οποίο επιδεικνύουν οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί πολιτικοί τους αντίπαλοι. Ως κόμμα, το Vox καταχωρίζεται στους αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές στην Ισπανία, δεν πέτυχε τα αποτελέσματα που ανέμενε. Ωστόσο, στις τοπικές εκλογές του 2021 είχε αυξήσει τη δύναμή του, εκμεταλλευόμενο τη δυσαρέσκεια των ισπανών αγροτών έναντι των κυβερνητικών μέτρων για την εξοικονόμηση νερού λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας. Τότε, το Vox είχε χαρακτηρίσει εκείνα τα μέτρα ως «επιστροφή στις σπηλιές και στη φτώχεια».
Οι αντιδράσεις εντός της ΕΕ
Είναι γεγονός ότι η ΕΕ ως πολιτική οντότητα έχει λάβει τα περισσότερα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ομως χώρες-μέλη της, όπως η Ουγγαρία του ακροδεξιού Βίκτορ Ορμπαν και η Πολωνία του εθνικιστή δεξιού Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, αντιδρούν έντονα στον περιορισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Στην Ολλανδία, η οργή των αγροτών έναντι της αγροτικής μεταρρύθμισης που προωθεί η κυβέρνηση, με σκοπό να περιοριστούν δραστικά οι βλαβερές για το περιβάλλον εκπομπές του αζώτου, οι οποίες προέρχονται κυρίως από την κτηνοτροφία, αναμένεται να κυριαρχήσει στην προεκλογική εκστρατεία εν όψει των εκλογών του Νοεμβρίου. Ηδη στις τοπικές εκλογές του περασμένου Μαρτίου στην Ολλανδία, το νεοπαγές λαϊκιστικό «Κίνημα Aγρότη – Πολίτη» (BBB, από το ακρωνύμιο στα ολλανδικά), το οποίο εκφράζει την αντίδραση έναντι των φιλελεύθερων περιβαλλοντικών πολιτικών, απεδείχθη ο μεγάλος κερδισμένος, με ποσοστό 19%. Στη Γερμανία, οι αυτοκινητοβιομηχανίες αντιδρούν έντονα στα σχέδια της ΕΕ να αποσύρουν όλα τα πετρελαιοκίνητα οχήματα μέχρι τα μέσα της ερχόμενης δεκαετίας. Και στη Γερμανία, ως γνωστόν, το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) σημειώνει άνοδο στα ποσοστά του.
Οι στόχοι και το ρεκόρ
Η Συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα, του 2015 έθετε δύο στόχους, να μην αυξηθούν οι μέσες θερμοκρασίες διεθνώς περισσότερο από 2 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα, και ει δυνατόν η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας να μην υπερβεί τους 1,5 βαθμούς. Οκτώ χρόνια αργότερα, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας ανακοίνωσε (στις 27 Ιουλίου) ότι και εφέτος η παγκόσμια κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, η βασική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, θα ανέλθει, όπως και το 2022, σε επίπεδα-ρεκόρ. Υπάρχει ελπίς;
