Ερωτας και φόνος στο Σικάγο της ποτοαπαγόρευσης

Μετάφραση Νίκος Α. Μάντης.

Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2018

σελ. 389, τιμή 16,60 ευρώ

ΟΝτέιβιντ Μάμετ ασφαλώς δεν είναι αυτοδημιούργητος. Στο μυθιστόρημά του Σικάγο οι πρόγονοί του είναι ο Ρέιμοντ Τσάντλερ, ο Ντάσιελ Χάμετ και πολλοί ακόμα αμερικανοί συγγραφείς αστυνομικών έργων. Από τον Τσάντλερ άλλωστε χρησιμοποιεί το όνομα του πρωταγωνιστή του Μάρλοου, ως Πάρλοου για ένα πρόσωπο του Σικάγου. Μήπως και το Μάμετ είναι προϊόν του Χάμετ; Αν και ο Μάμετ δεν έχει την ευχέρεια των άλλων δύο στην αφήγηση, είναι όμως πιο ουσιαστικός στον λόγο του. Οι γρήγορες ατάκες στους διαλόγους και οι εξυπνάδες αποτελούν προνόμιο των αμερικανών συγγραφέων, τότε και τώρα. Ο Μάμετ είναι βέβαια αρκετά πιο αθυρόστομος από τους προτεστάντες προκατόχους του και ο άγριος ρεαλισμός του θυμίζει κάποτε τον Κόρμακ Μακ Κάρθι (Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους).

Ομως το ταλέντο του Μάμετ και η επιρροή του Βρετανού Χάρολντ Πίντερ φαίνονται καλύτερα στα θεατρικά του έργα. Ο Αμερικάνικος Βούβαλος αποτελεί εξαιρετική ανατομία της απόλυτης βλακείας, η Ολεάνα, απεικόνιση της εκδίκησης μιας φοιτήτριας για την πλημμελή αδιαφορία του καθηγητή της στο συμβουλευτικό του καθήκον και το πιο πρόσφατο, Ράτσα, χειρίζεται με στεγνό χιούμορ τις σχέσεις λευκών και μαύρων: «Οι μαύροι εξάγουν στους λευκούς την ντροπή όπως οι Εβραίοι τις τύψεις».

Ο Μάμετ βιοπορίζεται κυρίως από τα σενάριά του για κινηματογραφικές ταινίες. Το ύφος πάντοτε σκληρό, ο διάλογος κοφτός, με πολλές εξυπνάδες. Το γνωστότερο είναι το «Οικόπεδα με θέα», με πλειάδα λαμπρών ηθοποιών (Τζακ Λέμον, Κέβιν Σπέισι, Αλ Πατσίνο), το «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές» με τον εξαίρετο Τζακ Νίκολσον, οι «Αδιάφθοροι» με τον Κέβιν Κόστνερ, Σον Κόνερι, Ρόμπερτ Ντε Νίρο κ.ά.

Ο ήρωας του Σικάγου είναι ο δημοσιογράφος Μάικ Χοτζ που γύρισε στην πόλη λίγο μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πολέμησε στη Γαλλία ως ιπτάμενος με αδιάκοπες μνήμες από αερομαχίες. Ο υπερυψωμένος σιδηρόδρομος που εκτελεί δρομολόγια, μέσα στην πόλη, περνάει έξω από τα παράθυρα του δεύτερου ορόφου και προσφέρει στους επιβάτες θέα στον ιδιωτικό βίο των κατοίκων.

Το Σικάγο της ποτοαπαγόρευσης ήταν χωρισμένο στα φέουδα των εθνικών μαφιών. Των Ιρλανδών του Ο’Μπάνιον, των Ιταλών του Καπόνε και των Εβραίων του Τζάκι Ουάις. Το σοφότερο πρόσωπο του έργου είναι η διευθύντρια ενός πορνείου, η μαύρη Πικαμπού (έκφραση που λένε τα παιδάκια όταν βγαίνουν από την κρυψώνα τους για να τρομάξουν όποιον τα ψάχνει).

Η ιστορία αρχίζει κοινότοπα. Ο Μάικ Χοτζ, ρεπόρτερ από τη Σικάγο Τρίμπιουν, ερωτεύεται με πάθος την Ανι Γουόλς, κόρη ιρλανδού ανθοπώλη. Καθώς ο δεσμός εξελίσσεται σε ερωτική σχέση, ο Μάικ φοβάται ότι η οικογένεια των καθολικών της Ανι θα επέμβει βίαια στη ζωή τους. Σε μια από τις συνευρέσεις του ζεύγους κάποιοι ένοπλοι εισβάλλουν και πυροβολούν την Ανι αλλά δεν πειράζουν τον Μάικ. Οι μήνες που έρχονται τον βρίσκουν βουτηγμένο στην απορία, το ποτό και την ενοχή ότι υπήρξε η αιτία του θανάτου της αγαπημένης του. Η Πικαμπού και ο Πάρλοου τον βοηθούν να συνέλθει από την αυτοκτονική του απελπισία, ώστε να αναζητήσει τις αιτίες της παράξενης δολοφονίας.

Το μυθιστόρημα του Μάμετ θα περιπλανηθεί σε διάσπαρτα στοιχεία που συλλέγει ο Μάικ, όμως η φιλοπονία και η φαντασία του θα αποδώσουν καρπούς. Στα τελευταία κεφάλαια, ο αναγνώστης επιτέλους πληροφορείται για το ποιοι ευθύνονται για τη δολοφονία της Ανι. Το τίμημα όμως θα πληρώσει το όργανο και όχι οι ισχυροί υπεύθυνοι του εγκλήματος. Περισσότερες λεπτομέρειες θα προδώσουν τα μυστικά της κατάληξης και θα αποθαρρύνουν τον αναγνώστη.

Στο τελευταίο κεφάλαιο μαθαίνουμε για το έγκλημα που συντάραξε το Σικάγο του 1924, όταν δύο μαθητές, οι Λέοπολντ και Λεμπ, δολοφόνησαν εν ψυχρώ τον δεκατετράχρονο Φρανκς και άφησαν το κακοποιημένο πτώμα του σ’ έναν βάλτο. Από τις ταινίες που απαθανάτισαν το γεγονός ο επιμελητής ξέχασε το «Compulsion» («Σύντροφοι του Κακού»), ταινία του 1959 με ερμηνευτές τους Ντιν Στόκγουελ και Μπράντφορντ Ντίλμαν στους ρόλους των δύο δολοφόνων που εμπνεύστηκαν από τον υπεράνθρωπο του Νίτσε.

Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.