Κόρη ενός πανεπιστημιακού καθηγητή και μιας βιβλιοθηκονόμου, η Αλίσια Ε. Στόλινγκς ήθελε πάντα να γίνει συγγραφέας. Δημοσίευσε το πρώτο της ποίημα σε ηλικία 16 ετών και το πρώτο της ποιητικό βιβλίο το 1999, την ίδια χρονιά που εγκαταστάθηκε μόνιμα με τον έλληνα σύζυγό της στην Αθήνα. Εχοντας στο βιογραφικό της τέσσερις ποιητικές συλλογές και αρκετά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο Benjamin H. Danks της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών, απέσπασε πριν από λίγες ημέρες και το βραβείο Runciman για το ποιητικό βιβλίο This Afterlife (έκδ. Carcanet, 2022), μια επιλογή από το έργο της.

«Ηταν ένα αναπάντεχο βραβείο, με την έννοια ότι δεν περίμενα πως ένα ποιητικό βιβλίο θα είχε πολλές πιθανότητες να διακριθεί ανάμεσα σε μελέτες, μια βιογραφία, ένα μυθιστόρημα. Για την ποίηση, ως είδος, επιφυλάσσονται ξεχωριστά βραβεία». Πράγματι, πρόκειται για το πρώτο ποιητικό βιβλίο που τιμάται με το βραβείο, το οποίο απονέμεται από το 1986, στη μνήμη του βρετανού ιστορικού του Βυζαντίου σερ Στίβεν Ράνσιμαν, σε αγγλόφωνο τίτλο του προηγούμενου έτους που αφορά την Ελλάδα.

Δεν αφορούν όλα τα ποιήματα της Στόλινγκς την Ελλάδα, αλλά σε κάθε ποιητική συλλογή υπάρχουν ποιήματα εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία, την Ιστορία ή την καθημερινή ζωή στην Ελλάδα. Πρόσωπα του μύθου, η Περσεφόνη, η Ευρυδίκη, η Μήδεια, ο Αδης, ο Απόλλωνας κυριαρχούν στην πρώτη της συλλογή (Archaic Smile, 1999). Ο έρωτας, ο γάμος, η μητρότητα, η νοσταλγία της πατρίδας, η απώλεια, ο ίλιγγος των δυνατοτήτων της ζωής και το πεπερασμένο του χρόνου μας απασχολούν την ποιήτρια σε πρωτοπρόσωπα στοχαστικά, εξομολογητικά ποιήματα συχνά σταθερής μορφής και έμμετρου στίχου με φόντο τη βιωμένη εμπειρία της σύγχρονης Ελλάδας μακριά από τον εξωτισμό του φολκλόρ: οι συνήθειες της Καθαρής Δευτέρας, το ξεμάτιασμα, οι βυζαντινές εικόνες, η Μικρασία και τα χέρια-μαχαίρια του ρεμπέτικου τραγουδιού (Hapax, 2006), το μάζεμα της ελιάς (Οlives, 2012), τα κόκκινα αβγά του Πάσχα, τα ταφικά έθιμα και το παροιμιακό «Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού» (Like, 2018), όλο το «ελληνικό συνεχές», σχολιάζει η ίδια.

«Είναι το αρχαιότερο είδος λόγου η ποίηση αλλά βρίσκει πάντοτε τον δρόμο να φτάσει στο παρόν. Εχει «κουμπώσει» με όλες τις εφευρέσεις της ανθρωπότητας, πρώτα από όλα με τη γραφή, και σήμερα με τη σύγχρονη τεχνολογία. Μπορείς πιο εύκολα να διαβάσεις ένα ποίημα στο κινητό σου, ή να το αναρτήσεις σε tweet, από ό,τι ένα μυθιστόρημα».

Μέσω της ποίησης έγινε η είσοδός της στην ελληνική κουλτούρα. «Πρωτοδιάβασα αρχαία ελληνική ποίηση σε μετάφραση, αργότερα έκανα σπουδές Κλασικής Φιλολογίας αλλά και πολλοί από τους αγγλόφωνους ποιητές που θαυμάζω είχαν αρχαιογνωστικά ενδιαφέροντα. H εξοικείωση με την ελληνική μυθολογία και λογοτεχνία είναι, νομίζω, εκ των ων ουκ άνευ της εκπαίδευσης του ποιητή».

Το ελληνικό συνεχές

«Μπορεί η κλασική Αθήνα του Περικλή να μοιάζει μακρινή και ξένη αλλά υπάρχουν άλλες όψεις της αρχαιότητας που είναι διαχρονικές και σύγχρονες» παρατηρεί. Εχει μεταφράσει στα αγγλικά το Περί φύσεως του Λουκρήτιου, το Εργα και ημέραι του Ησίοδου και τη Βατραχομυομαχία. Μετέφραζε Ησίοδο στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και την εντυπωσίασε πόσο κοντά στην καθημερινότητα της εποχής ήταν όσα απασχολούσαν τον Ησίοδο, το χρέος, η πείνα, η ανεργία, η διαφθορά. Την ενδιαφέρει ακριβώς αυτή η διαχρονική φύση του ελληνισμού, και η ζωή της εδώ έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο διαβάζει τα αρχαία κείμενα και την ενδιαφέρει πολύ η γεωγραφία που παίζει τον ρόλο της σε αυτό το «ελληνικό συνεχές». «Στη διάρκεια της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης παρατηρούσα τους πληθυσμούς που έφταναν στην Ελλάδα από τη Συρία και το Αφγανιστάν σκεπτόμενη πως ήταν κάτι που συνέβαινε σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, πληθυσμοί διέσχιζαν το Αιγαίο σε έναν καβαφικής ιδέας ελληνικό κόσμο».

Μετά τους αρχαίους, σειρά είχαν στα αναγνώσματά της οι αρχαιόθεμοι νεοέλληνες ποιητές, ο Καβάφης βέβαια – «που έχει μεγάλη απήχηση στο αγγλόφωνο κοινό γιατί μεταφράζεται εύκολα» –, ο Σεφέρης και ο Σικελιανός. Τρεις ποιητικές μεταφράσεις στα αγγλικά των δύο τελευταίων δημοσιεύει στη βραβευμένη συλλογή. Με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 επιμελήθηκε ένα αφιέρωμα του «Atlanta Review» στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Μου μιλάει με θαυμασμό για την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, αλλά και για την Κική Δημουλά, και την ενδιαφέρει πώς μεταπλάθουν το μυθολογικό υλικό σύγχρονοι έλληνες ποιητές και ποιήτριες, ο Σταμάτης Πολενάκης, η Αννα Γρίβα, η Κατερίνα Ηλιοπούλου, ο Ορφέας Απέργης, ο Παναγιώτης Ιωαννίδης, με τους οποίους αισθάνεται ότι υπάρχει ποιητική συνάφεια.

Θεωρεί – όπως κατά καιρούς έχει διατυπωθεί – ότι οι Ελληνες είναι ένα έθνος ποιητών; «Στις ΗΠΑ θα δίσταζα να συστηθώ ως ποιήτρια, θα έλεγα μάλλον ότι είμαι συγγραφέας. Στην Ελλάδα πολλοί γράφουν ποίηση και το ομολογούν χωρίς αμηχανία. Η ποίηση χαίρει μεγάλης εκτίμησης και είναι μέρος του δημόσιου λόγου. Ακούς στίχους να παρατίθενται σε συζητήσεις στη Βουλή, πράγμα σπάνιο στις ΗΠΑ» απαντά.

«Ο ποιητής είναι πάντοτε μετανάστης»

Ανακηρύχθηκε εφέτος καθηγήτρια Ποίησης στην Οξφόρδη, η πρώτη Αμερικανή στην ιστορία του παραδοσιακά βρετανικού θεσμού. Στις διαλέξεις και στα σεμινάριά της έχει σκοπό να μιλήσει όχι μόνο για την αγγλόφωνη ποίηση αλλά και για την αρχαία και τη σύγχρονη ελληνική ποίηση και τη μετάφραση «ως μετανάστευση που διασχίζει τα σύνορα των γλωσσών». Τι συμβουλεύει έναν νέο ποιητή; «Να διαβάζει ποίηση, να απομνημονεύει ποιήματα για να τα έχει πάντα μαζί του και να μην παρασύρεται από μόδες, να γράφει για όσα τον συγκινούν και να εκφράζεται όπως του ταιριάζει».

H συζήτηση φτάνει στον Τζέιμς Μέριλ, στους αμερικανούς λογοτέχνες που έζησαν κατά καιρούς στην Ελλάδα. Είναι μια παράδοση με την οποία συνδέεται και από την οποία ταυτόχρονα, λόγω του γάμου της και της μακρόχρονης παραμονής της στη χώρα, διαφοροποιείται. Μια ερωτική μετανάστρια, λοιπόν; «Ο ποιητής είναι πάντοτε μετανάστης, ακόμη και στη γλώσσα του» απαντά η Στόλινγκς, «κοιτά τα πράγματα με τη ματιά του ξένου, μια αποστασιοποίηση που είναι χρήσιμη στον ποιητικό λόγο». Μιλάει ελληνικά, έχει γράψει και ένα ποίημα για την εκμάθηση της γλώσσας. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και δημοσιευθεί σε περιοδικά και σκέφτεται την έκδοση ενός τόμου μεταφράσεων μιας επιλογής ποιημάτων της.