Ψυχρό κλίμα Αθήνας – Μόσχας

Στο πιο λεπτό σημείο ισορροπίας των τελευταίων χρόνων βρίσκονται οι σχέσεις Αθήνας και Μόσχας, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία καταγράφονται αλλαγές συσχετισμών στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Η εποχή των φιλοφρονήσεων μεταξύ Αλέξη Τσίπρα και Βλαντίμιρ Πούτιν είναι παρελθόν και μια νέα κατάσταση έχει διαμορφωθεί εσχάτως, στη σκιά και της πρόσφατης επίσκεψης του έλληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ. Προ ημερών στο Σότσι ήρθαν κοντά άσπονδοι φίλοι, όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί, μια εξέλιξη που έχει τη σημασία της για το πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στις σχέσεις Αθήνας – Μόσχας.

Στα μέσα της εβδομάδας η ρωσική πρεσβεία θεώρησε σκόπιμο να διαψεύσει όσα κυκλοφορούν περί κρίσης στις σχέσεις Ελλάδας και Ρωσίας. «Δυστυχώς, πρόσφατα βλέπουμε συχνά αδέξιες προσπάθειες να ρίχνουν σκιά στις σχέσεις Ρωσίας – Ελλάδας, με τις δημοσιεύσεις, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα, να αμαυρώνουν τα επιτεύγματα που έγιναν τα τελευταία χρόνια στη συνεργασία μεταξύ των χωρών μας» ήταν η ανάρτηση, μέσω του επίσημου λογαριασμού της στο Twitter, όπου υπήρχε και η φωτογραφία από θερμή χειραψία του Βλαντίμιρ Πούτιν και του Προκόπη Παυλόπουλου.

Καπνός χωρίς φωτιά όμως δεν υπάρχει και παρά τη διάψευση καλά πληροφορημένες πηγές μιλάνε όχι ακριβώς για κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών, αλλά για προβληματισμό και επιφυλακτικότητα από την πλευρά της Μόσχας, η οποία παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή τις κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης και ειδικά την ενδυνάμωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.

Η φράση «οι ΗΠΑ επέστρεψαν στην Ελλάδα» του αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ, που ακολούθησε την επίσκεψη Τσίπρα στις ΗΠΑ, ήταν ένα μήνυμα προς τη ρωσική πλευρά, σε συνέχεια βεβαίως των θετικών αναφορών του Πρωθυπουργού για τον αμερικανό πρόεδρο.

Την επομένη της ανάρτησης στο Twitter, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος παρέθεσε γεύμα εργασίας στον ρώσο πρέσβη Αντρέι Μασλόφ και μεταδόθηκε ότι η συνάντηση έγινε σε θερμό και φιλικό κλίμα, γεγονός που επιβεβαιώνει τις πολύ καλές σχέσεις των δύο χωρών. Μια διπλωματική διατύπωση, και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική στην παρούσα φάση, ενώ η ελληνική κυβέρνηση ενέκρινε το επενδυτικό σχέδιο του Ρώσου Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ για τον Σκορπιό.

Από το Μέγαρο Μαξίμου επιχειρούν να ρίξουν τους τόνους και αναφέρονται στην πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που ακολουθείται και με την οποία η Αθήνα μπορεί να έχει εξαιρετικές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά και να ενισχύει διαρκώς τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ. Μόνο που αυτό το επιχείρημα δεν γίνεται δεκτό ούτε από τη μια ούτε από την άλλη πλευρά. Ειδικά η Μόσχα έδειξε με έντονο τρόπο τη δυσαρέσκειά της για τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στο ζήτημα της Κριμαίας.

Πριν από περίπου τρεις εβδομάδες είχε ακυρωθεί η συνεδρίαση μεικτής διυπουργικής επιτροπής Ελλάδας – Ρωσίας στη Μόσχα, στην οποία θα συμμετείχαν ο Γ. Κατρούγκαλος και οι υπουργοί Ναυτιλίας Παναγιώτης Κουρουμπλής και Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου, οι οποίοι λίγο προτού επιβιβαστούν στο αεροπλάνο έμαθαν για την εμπλοκή.

Η ρωσική κυβέρνηση ήθελε συμμετοχή τεσσάρων εκπροσώπων από την Κριμαία, καθώς κλιμακώνει τις προσπάθειές της για διεθνή αναγνώριση της προσάρτησης. Η ελληνική κυβέρνηση όμως, ως μέλος της ΕΕ, δεν μπορούσε να δεχθεί αυτή τη σύνθεση, καθώς δεν έχει αναγνωρίσει την Κριμαία και θεωρεί ότι δεν ανήκει στη Ρωσία αλλά στην Ουκρανία. Οι Ρώσοι μέσω της ανάρτησης επιχείρησαν να ρίξουν τους τόνους και να μη φανεί ως γενική κρίση στις σχέσεις Ελλάδας και Ρωσίας, ενώ οι Γ. Κατρούγκαλος και Αντρέι Μασλόφ συμφώνησαν ότι η διυπουργική θα γίνει σύντομα.

Παρά την προσπάθεια να πέσουν οι τόνοι, το πρόβλημα υπάρχει και τα επεισόδια είναι πολλά, ενώ οι Ρώσοι δεν λησμονούν την εμπλοκή στην υπόθεση ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ, της ΤΡΑΙΝΟΣΕ κ.ά. Πριν από λίγες εβδομάδες το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών επέκρινε με ιδιαίτερα επιθετικό ύφος την απόφαση του Συμβουλίου Εφετών Θεσσαλονίκης να εκδοθεί στις ΗΠΑ, αντί για τη Ρωσία, ο «γκουρού» των bitcoin (του ψηφιακού νομίσματος), Αλεξάντρ Βίνικ.

Εμπειροι πολιτικοί παράγοντες μιλάνε για επιδείνωση των ελληνορωσικών σχέσεων, ειδικά σε μια περίοδο που Μόσχα και Αγκυρα έρχονται όλο και πιο κοντά. Οι σχέσεις επιδεινώνονται για διάφορους λόγους, όπως, π.χ., η απόκτηση των πυραύλων S-400 από τους Τούρκους, που αλλάζει τους συσχετισμούς δυνάμεων στο Αιγαίο, οι σχεδιαζόμενες αμερικανικές επενδύσεις στην Ελλάδα (κυρίως στην Αλεξανδρούπολη), η προώθηση αγωγών που στηρίζουν οι ΗΠΑ (η Μόσχα αντιδρά στον Turkish Stream), τα ναυπηγεία της Σύρου για τα οποία υπήρχε ρωσικό ενδιαφέρον, η ενίσχυση της ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας (βάση στη Σούδα, κ.λπ.), η ρωσική επιχείρηση διείσδυσης στο Αγιον Ορος, η εκπαίδευση των τούρκων πιλότων πολεμικών αεροσκαφών από τους Ρώσους, κ.ά.

Ειδικό κεφάλαιο είναι και ο παρασκηνιακός πόλεμος του Πατριαρχείου Μόσχας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τελευταίο επεισόδιο αυτό μεταξύ των πατριαρχείων Σερβίας και Βουλγαρίας για τη σχισματική και μη αναγνωρισμένη, αυτοαποκαλούμενη «Μακεδονική Εκκλησία» της πΓΔΜ, ο πρόεδρος της οποίας, ο Γκιόρκι Ιβάνοφ, είχε βραβευθεί τον περασμένο Μάιο από τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο.

Μια άκρως ενδιαφέρουσα έρευνα του think tank Atlantic Council (Eurasia Center) που είδε το φως της δημοσιότητας την περασμένη Πέμπτη προκαλεί αίσθηση και δημιουργεί πολλαπλά ερωτήματα. Αναφέρεται στους «δούρειους ίππους» της Ρωσίας στην Ευρώπη και γίνεται ειδικά μνεία στην Ελλάδα, και κυρίως στον ΣΥΡΙΖΑ, στους Ανεξάρτητους Ελληνες και στη Χρυσή Αυγή.

Στην έκθεση που εξέτασε τη ρωσική επιρροή στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή μέσω της δημιουργίας σχέσεων, επαφών και συνεργασίας με «ριζοσπαστικά» πολιτικά κόμματα και ηγέτες, αναφέρεται ότι μέσω αυτών των προσπαθειών το Κρεμλίνο έχει αναπτύξει «ένα δίκτυο “δούρειων ίππων”: οργανισμούς και άτομα που εργάζονται για να υποστηρίξουν ρωσικά συμφέροντα και να υπονομεύουν τη συνοχή της Ευρώπης».

Για την Ελλάδα, υπογραμμίζεται, μεταξύ άλλων, ότι «οι ρωσικές δραστηριότητες στην Ελλάδα δεν περιορίζονται στο διπλωματικό επίπεδο, καθώς ρώσοι ολιγάρχες με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο έχουν αγοράσει μερίδια σε ελληνικά ΜΜΕ. Ο ρωσικός κρατικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom αγόρασε μεγάλα μερίδια σε ελληνικές ενεργειακές εταιρείες. Και, κυρίως, ο Πούτιν έχει διατηρήσει στενή σχέση με την ελληνική ηγεσία».

Επίσης, γίνεται αναφορά στους ιστορικούς δεσμούς Ελλάδας και Ρωσίας, κυρίως λόγω της Ορθοδοξίας, για την οποία σημειώνεται ότι αποτελεί τον «βασικό αγωγό» του Κρεμλίνου, ώστε να ενισχύσει την επιρροή του στη χώρα μας.
«Ενώ η επιθυμία της Ρωσίας να αναπτύξει ένα βαθύτερο προγεφύρωμα στην ελληνική πολιτική εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Κρεμλίνου σχετικά με την αποδυνάμωση της ΕΕ… προς το παρόν οι ρωσικές οικονομικές επενδύσεις, οι πολιτιστικοί δεσμοί και οι πολιτικές κινήσεις υποδαυλίζουν τις φλόγες της δυσαρέσκειας, αλλά δεν τις πυροδοτούν» σημειώνεται χαρακτηριστικά στην έκθεση από τους συγγραφείς του κεφαλαίου για την Ελλάδα, Μάρκο Κουναλάκη (καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ) και Αντώνη Κλάψη (καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου).