Ολη η Ευρώπη απέναντι στην πρόκληση Τσίπρα

Η καταρράκωση της προσωπικής αξιοπιστίας του Αλέξη Τσίπρα αποτελεί μείζον εμπόδιο ώστε μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου να μπορέσει να υπάρξει συμφωνία της Αθήνας με τους πιστωτές για την επόμενη ημέρα. Σύμφωνα με πηγές από πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αλλά και τις Βρυξέλλες, με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα» τις τελευταίες ημέρες, είναι σαφές ότι η συνεννόηση με τον σημερινό Πρωθυπουργό μοιάζει σήμερα αδύνατη έως και απίθανη, ακόμη και σε περίπτωση που επικρατήσει το «Ναι» –κάτι στο οποίο οι περισσότεροι στην Ευρώπη ελπίζουν. Αυτό που εντυπωσιάζει όμως είναι το ενιαίο μέτωπο που έχει διαμορφωθεί απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση, με τη χώρα να βρίσκεται επισήμως από την Τρίτη σε καθεστώς χρεοκοπίας, αφού δεν κατέβαλε την προγραμματισμένη δόση στο ΔΝΤ.

Δημοψήφισμα και μετά βλέπουμε…

Αυτό το μέτωπο εκφράζεται πλέον όχι μόνο από παράγοντες των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ή ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, αλλά και από σειρά κορυφαίων ηγετών όπως η Ανγκελα Μέρκελ, ο Ματέο Ρέντσι ή ο Φρανσουά Ολάντ (έστω και αν ο τελευταίος πάντοτε χρησιμοποιεί πιο διπλωματική γλώσσα). Ολοι τους ομιλούν την ίδια γλώσσα: πρώτα πρέπει να διεξαχθεί το δημοψήφισμα στην Αθήνα και με βάση το αποτέλεσμά του θα αποφασιστούν οι επόμενες κινήσεις. Αυτό αποτυπώθηκε ξεκάθαρα στην επιστολή που έστειλε ο κ. Ντάισελμπλουμ στον ελληνα πρωθυπουργό το βράδυ της Τετάρτης, μετά την ολοκλήρωση του δεύτερου Eurogroup της εβδομάδας. Ο ολλανδός υπουργός Οικονομικών επανέλαβε την Πέμπτη ότι το «Ναι» προσφέρει καλύτερες προοπτικές για επανέναρξη των συνομιλιών.

Το πλήγμα που προκάλεσε στην αξιοπιστία του Πρωθυπουργού η εξαγγελία του δημοψηφίσματος τις πρώτες ώρες του περασμένου Σαββάτου συμπληρώθηκε από τις σπασμωδικές κινήσεις που ακολούθησαν. Η αρχική κάθετη άρνηση στην απόπειρα συμβιβασμού του κ. Γιούνκερ το βράδυ της Δευτέρας είχε ως συνέχεια την ανακοίνωση ότι η Αθήνα ζητεί παράταση του δεύτερου Μνημονίου, η οποία συνοδεύτηκε από επίσημη επιστολή με την οποία ζητήθηκε νέο δάνειο, από τον ESM, συνολικού ύψους 29,1 δισεκατομμυρίων ευρώ για να καλυφθούν χρηματοδοτικές ανάγκες των ετών 2015-2016. Σύμφωνα δε με ορισμένες πηγές, η πρωτοβουλία Γιούνκερ δεν πρέπει να ενθουσίασε συγκεκριμένους κύκλους στο Βερολίνο που θεώρησαν ότι ο επικεφαλής της Κομισιόν υπερέβη την εντολή του.

«Είτε η ελληνική κυβέρνηση δεν γνωρίζει τι θέλει ή επιδιώκει να εκβιάσει καταστάσεις» ήταν η έκφραση κοινοτικής πηγής όταν ρωτήθηκε από «Το Βήμα» για την κίνηση της κυβέρνησης Τσίπρα, που την επομένη, την Τετάρτη, συμπληρώθηκε από νέα αντιπρόταση η οποία έμοιαζε με εκείνη που υπήρχε στο τραπέζι την Παρασκευή προ του δημοψηφίσματος –αλλά με σοβαρές αλλαγές που δεν θα μπορούσαν ποτέ να γίνουν δεκτές από τους θεσμούς. Η ίδια πηγή συμπλήρωνε, με ελαφρά δόση ειρωνείας, ότι «ίσως έχει φθάσει πλέον η στιγμή να αποκαλυφθεί η υψηλή στρατηγική που ακούμε και δεν βλέπουμε εδώ και πέντε μήνες».

Το θολό τοπίο της επόμενης μέρας

Βασικό ζήτημα για την πλευρά των δανειστών είναι ποιος θα είναι ο συνομιλητής τους από την προσεχή Δευτέρα. Ευρωπαίοι διπλωμάτες σημείωναν πως η άποψη που εξέφρασε στο τελευταίο διάγγελμά του την Τετάρτη ο ελληνας πρωθυπουργός ότι ακόμη και μετά από ένα «Ναι», που θα συνιστά καταφανή ήττα του στο κυριακάτικο δημοψήφισμα, θα μπορέσει να προσέλθει στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευθεί ένα νέο πρόγραμμα μοιάζει ανεδαφική. Ηδη εκφράζεται η ελπίδα ότι θα μπορούσε να συσταθεί μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, ενδεχομένως και με συμμετοχή βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι μια νέα συμφωνία θα διαβεί τον σκόπελο του Κοινοβουλίου.

Επιπλέον, έχουν αρχίσει να υπάρχουν δεύτερες σκέψεις για τον ρόλο που διαδραματίζει στο πλευρό του κ. Τσίπρα ο έμπιστος συνεργάτης του και υπουργός Επικρατείας Νίκος Παππάς. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης θεωρείται μια περίπτωση μετριοπαθούς πολιτικού που ίσως θα μπορούσε να ηγηθεί ενός ευρύτερου κυβερνητικού σχήματος, αλλά υπάρχουν ερωτήματα για το πόσο είναι διατεθειμένος να συγκρουστεί. Η στάση της προέδρου της Βουλής Ζωής Κωνσταντοπούλου παρακολουθείται με έκδηλο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα λόγω πληροφοριών ότι έχει δημιουργήσει τη δική της ομάδα εντός των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. Με προσοχή κοιτούν οι ξένοι διπλωμάτες των Αθηνών τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Πάνο Καμμένο, με ορισμένους να διατυπώνουν το ερώτημα αν στο στράτευμα επικρατεί ηρεμία. Σύμφωνα πάντως με ανθρώπους που γνωρίζουν, η ηγεσία του στρατεύματος είναι απολύτως αφοσιωμένη στο έργο της και δεν υπάρχουν φαινόμενα ανυπακοής.

Στο σενάριο της επικράτησης του «Οχι», η κατάσταση περιγράφεται δυσοίωνη. Και αυτό διότι ήδη ο Πρωθυπουργός καθώς και άλλα στελέχη της κυβέρνησής του έχουν δείξει με την εμπρηστική συμπεριφορά τους ότι η στάση τους μπορεί να γίνει ακόμη πιο επιθετική. Ενδεικτικό του κλίματος που έχει διαμορφωθεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ήταν το αποτέλεσμα της συνάντησης του Νίκου Κοτζιά με τους πρεσβευτές των 28 κρατών-μελών της ΕΕ την περασμένη Δευτέρα.

«Διάλεξη» Κοτζιά στους διπλωμάτες

Οι ξένοι διπλωμάτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη έκπληξη. Ο κ. Κοτζιάς ξεκίνησε τη συνάντηση με μια επιθετική, «προπαγανδιστική», όπως τη χαρακτήρισαν, διάλεξη 30 λεπτών «στην οποία μας έκανε μάθημα για τη δημοκρατία στην Ευρώπη», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ένας εξ αυτών. Ο υπουργός Εξωτερικών απέφυγε να πει οτιδήποτε όταν ερωτήθηκε για την επόμενη ημέρα του δημοψηφίσματος.

Επικαλέστηκε δε τα δημοψηφίσματα του παρελθόντος σε Γαλλία, Ολλανδία και Ιρλανδία για να αποδείξει το δίκαιον του ελληνικού ζητήματος, «αγνοώντας ότι σε αυτές τις χώρες το δημοψήφισμα είναι η προβλεπόμενη μέθοδος για την επικύρωση διεθνών συμβατικών κειμένων όπως το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα ή η Συνθήκη της Λισαβόνας, που ήταν κείμενα συμφωνημένα σε κοινοτικό επίπεδο, όχι σχέδια προτάσεων». Αφησε δε ανοιχτό το ενδεχόμενο για προσφυγή της Αθήνας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ) χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η Αθήνα δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να προσφύγει στο ΔΕΕ σε περίπτωση που η ΕΚΤ αποφασίσει «να τραβήξει την πρίζα» του ELA από τις ελληνικές τράπεζες.

Αυτό που μοιάζει να μην κατανοεί ή να μη θέλει να συνειδητοποιήσει η Αθήνα είναι ότι η άποψη περί Grexit ίσως να μην περιορίζεται πια μόνο στον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ή στη Χάγη, στη Φινλανδία, στη Βιέννη, στη Μαδρίτη κ.α. Εχει αρχίσει να δημιουργείται η εντύπωση ότι μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα το ελληνικό πρόβλημα μπορεί να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για την ευρωζώνη, απαιτώντας έγκαιρα πιο δραστικές λύσεις. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ισχύ του «γεωπολιτικού επιχειρήματος» ότι η χώρα μας, λόγω θέσεως και εξαιτίας της ευρύτερης περιφερειακής αστάθειας (μεταναστευτικό, ενέργεια, τρομοκρατία κ.ά.) δεν πρέπει «να χαθεί», διότι θα μπορούσε να περάσει, για παράδειγμα, στη ρωσική σφαίρα επιρροής.