Πολεμούν τα μικρόβια με «λίφτινγκ» στα αντιβιοτικά

Παρά τις διαπιστώσεις και τις παραινέσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στο σύνολο των επαγγελματιών Υγείας σχετικά με την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει τα πρωτεία στην κατανάλωση.

Μελέτες καταδεικνύουν ότι οκτώ στα δέκα αντιβιοτικά καταναλώνονται για την αντιμετώπιση ιώσεων του αναπνευστικού συστήματος, είτε με συνταγή γιατρού είτε άνευ αυτής. Και αυτό παρότι είναι γνωστό πως τα αντιβιοτικά δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις συγκεκριμένες παθήσεις.

Οι λανθασμένες τακτικές σχετικά με τη χρήση των θαυματουργών –κατά τα άλλα –φαρμάκων, τα οποία έβαλαν φρένο σε δεκάδες θανατηφόρες μολυσματικές ασθένειες, έχουν οδηγήσει σε εξάπλωση της μικροβιακής αντοχής. Οπερ σημαίνει ότι τα «όπλα» των ειδικών επιστημόνων δεν μπορούν να χτυπήσουν τα τρία βασικότερα πολυανθεκτικά μικρόβια που έχουν αποικίσει τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και ευθύνονται για τους θανάτους ασθενών. Τελευταίως, η αναγέννηση κάποιων παλαιών αντιβιοτικών έχει δώσει ελπίδα στους ειδικούς επιστήμονες για την αντιμετώπιση λοιμώξεων που προκαλούν τα πολυανθεκτικά μικρόβια ασινετομπάκτερ, κλεμπσιέλα και ψευδομονάδα, η οποία όμως θα σβήσει αν επαναληφθούν τα ίδια φαινόμενα και πρακτικές.

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Παθολογίας και Λοιμώξεων κυρία Ελένη Γιαμαρέλλου, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει τα πρωτεία στην κατανάλωση αντιβιοτικών εκτός νοσοκομείων. «Το 80% των αντιβιοτικών που καταναλώνονται στην κοινότητα είναι για ιώσεις του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή για γρίπη και εμπύρετα κρυολογήματα. Υπάρχει τρομακτική κατανάλωση παρότι είναι γνωστό πως τα αντιβιοτικά δεν ενδείκνυνται για την αντιμετώπιση απλών ιώσεων. Και στα νοσοκομεία έχουμε, ως χώρα, τα πρωτεία στα πιο προωθημένα αντιβιοτικά συνεπεία της ανάπτυξης της μικροβιακής αντοχής» τονίζει.

Να σημειωθεί ότι το 2015 η θνητότητα μεταξύ των ασθενών που είχαν προσβληθεί από ασινετομπάκτερ, κλεμπσιέλα ή ψευδομονάδα κατά τη νοσηλεία τους σε νοσοκομείο ανήλθε στο 45%.

Οπως αναφέρει η κυρία Γιαμαρέλλου, προσφάτως κυκλοφόρησαν τρία νέα αντιβιοτικά. «Συνδύασαν ένα παλιό αντιβιοτικό, την κεφταζιδίμη, με μια ουσία, την αβιβακτάμη. Μπορεί να μην είναι νέα ομάδα αντιβιοτικών αλλά αυτή τη στιγμή είναι η ελπίδα μας, διότι δρα εναντίον της κλεμπσιέλα. Η ουσία αβιβακτάμη κάνει την κεφταζιδίμη δραστική έναντι της κλεμπσιέλα. Το θέμα είναι πόσο καιρό θα είναι η ελπίδα μας. Αν οι γιατροί στα νοσοκομεία το δίνουν ως φάρμακο πρώτης γραμμής, πολύ φοβάμαι ότι γρήγορα θα «καεί»».

«Οι θάνατοι από πολυανθεκτικά μικρόβια έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, διότι τα αντιβιοτικά είναι λιγοστά. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχει αντιβιοτικό για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων που προκαλούν τα τρία κυριότερα πολυανθεκτικά μικρόβια που ενδημούν στα νοσοκομεία» δηλώνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων κ. Παναγιώτης Γαργαλιάνος- Κακολύρης και προειδοποιεί: «Αν γίνει υπερκατανάλωση και των νέων αντιβιοτικών που κυκλοφόρησαν τελευταίως, μελλοντικά το πρόβλημα θα οξυνθεί».

Με βάση τα διεθνή δεδομένα, ποσοστό μεγαλύτερο του 20% των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων εκδηλώνεται σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, η συχνότητα εμφάνισης σήψης στις ΜΕΘ αυξάνεται συνεχώς, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ολοένα αυξανόμενη συχνότητα στην επικράτηση πολυανθεκτικών μικροβίων. Πολυανθεκτικά Gram-αρνητικά μικρόβια ονομάζονται εκείνα που είναι ανθεκτικά σε τουλάχιστον δύο, τρία, τέσσερα ή οκτώ αντιβιοτικά τα οποία χρησιμοποιούνται τυπικά για τη θεραπεία λοιμώξεων.

«Η μείωση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών στα νοσοκομεία πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα πρόληψης της διασποράς των μικροβίων στον νοσοκομειακό χώρο. Δηλαδή ο ασθενής που είναι αποικισμένος ή πάσχει από λοίμωξη με πολυανθεκτικό μικρόβιο πρέπει να απομονώνεται και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό να τηρεί τα επιβαλλόμενα μέτρα υγιεινής κατά τη νοσηλεία των ασθενών αυτών» σημειώνει ο κ. Γαργαλιάνος.

Ανάλογη είναι και η άποψη της κυρίας Γιαμαρέλλου. «Το μυστικό είναι η υγιεινή των χεριών. Πηγαίνοντας από τον έναν στον άλλον μεταφέρουμε τα μικρόβια. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι πριν από κάθε επαφή με τον ασθενή και το περιβάλλον του πρέπει να βάζουμε αντισηπτικό στα χέρια μας».

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, έχουν ξεκινήσει ενημερωτικά σεμινάρια σε νοσοκομεία που διαθέτουν μικρό αριθμό λοιμωξιολόγων.

«Πρέπει ο γιατρός της ΜΕΘ να αρχίσει να σκέφτεται διαφορετικά. Θα πρέπει, αφού πάρει από τον ασθενή τις καλλιέργειες, να του χορηγήσει έναν συνδυασμό δύο-τριών αντιβιοτικών και όταν πάρει τις απαντήσεις των καλλιεργειών να κάνει αποκλιμάκωση, δηλαδή να μειώσει τον αριθμό των αντιβιοτικών που του χορηγεί, για να του δώσει ένα παλαιότερο αντιβιοτικό, σύμφωνα πάντοτε με τα αποτελέσματα των καλλιεργειών και του αντιβιογράμματος. Αυτή είναι η νέα τάση και πρέπει να πείσουμε τους γιατρούς για αυτό» δηλώνει η κυρία Γιαμαρέλλου.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας (πρωτοστατεί στην αντιμικροβιακή θεραπεία) σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Ελέγχου Λοιμώξεων δημιούργησε ένα Δίκτυο, το Antimicrobial Stewardship Network, σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ.

Παράλληλα ενεργοποιήθηκαν οι ΟΕΚΟΧΑ (Ομάδες Επιτήρησης Κατανάλωσης και Ορθολογικής Χρήσης Αντιβιοτικών). «Εχουμε ήδη συνεργαστεί με έξι νοσοκομεία στην Αττική, και συγκεκριμένα με το Σισμανόγλειο, την «Αγία Ολγα», το Κρατικό της Νίκαιας, το νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», το Θριάσιο και το Ιπποκράτειο). Κάνουμε μια επίσημη επίσκεψη στα νοσοκομεία που έχουν λίγους λοιμωξιολόγους και κουβεντιάζουμε το πρόβλημα της μικροβιοακής αντοχής παρουσία της διοίκησης. Η εκπαίδευση των γιατρών και των «συνδέσμων» των κλινικών με την ΟΕΚΟΧΑ διαρκεί 6-12 ώρες. Πρόσφατη μελέτη έδειξε μείωση κατά 55% της αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά ακολουθώντας αυτή την τακτική. Δεν θα ξεπεραστεί το πρόβλημα αν συνεχίσουμε να δίνουμε νέα αντιβιοτικά σε όλους τους ασθενείς, ακόμα και σε αυτούς που δεν τα χρειάζονται, παρότι μπορεί να δείχνουν ότι πηγαίνουν καλά» προσθέτει.

Η φυματίωση 9η συχνότερη αιτία θανάτου

Η φυματίωση ήταν μια ξεχασμένη ασθένεια στις ανεπτυγμένες χώρες μέχρι το 1980, οπότε επανεμφανίστηκε. Μιλώντας σε επιστημονική εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το ΚΕΕΛΠΝΟ, ο πρόεδρος του Κέντρου κ. Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ τόνισε ότι η φυματίωση συνεχίζει να αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, παρά το γεγονός ότι είναι ιάσιμη. Η εμφάνιση και διασπορά στελεχών μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης, ανθεκτικών στα αντιφυματικά φάρμακα, θέτει σε κίνδυνο την πρόοδο που έχει επιτευχθεί παγκόσμια όσον αφορά τη θεραπεία και τον έλεγχό της.Ο αν. καθηγητής Παθολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σωτήρης Τσιόδρας ανέφερε ότι παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, η φυματίωση αποτελεί την 9η συχνότερη αιτία θανάτου και το συχνότερο αίτιο θανάτου από λοιμώδες νόσημα παγκοσμίως, προκαλώντας περισσότερους από 4.500 θανάτους την ημέρα.Οπως σημειώνει ο κ. Γαργαλιάνος, το πρόβλημα είναι η πολυανθεκτική φυματίωση, η οποία έχει αντοχή σε τουλάχιστον τέσσερα από τα βασικά αντιφυματικά φάρμακα.

Στην Ελλάδα, το χρονικό διάστημα 2004-2016 δηλώνονταν ετησίως κατά μέσον όρο 600 περιπτώσεις φυματίωσης, με τη μέση επίπτωση της νόσου να υπολογίζεται στις 4,6 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού.