Σφίγγει ο κλοιός για την τουρκική οικονομία

Σε κλοιό πιέσεων βρίσκεται η τουρκική οικονομία, με το νόμισμα της χώρας να κατρακυλά, το κόστος δανεισμού της να επιδεινώνεται και τους επενδυτές μετά και την υποβάθμιση των τουρκικών ομολόγων στην κατηγορία «σκουπίδια» να μειώνουν τις θέσεις τους στη χώρα η οποία εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από την ξένη χρηματοδότηση εξαιτίας των χαμηλών αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος, της περιορισμένης εγχώριας αποταμίευσης και κυρίως του αυξανόμενου εξωτερικού χρέους.

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τους αναλυτές, οι κίνδυνοι αυξάνονται και από τις υψηλού ρίσκου κινήσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη γεωπολιτική σκακιέρα τόσο στη Συρία και στη Μέση Ανατολή όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Η τοποθέτηση επίσης του σκληροπυρηνικού Μάικ Πομπέο στη θέση του αμερικανού ΥΠΕΞ μετά την αποπομπή του Ρεξ Τίλερσον δείχνει σύμφωνα με αναλυτές να επηρεάζει τις φιλοδοξίες της Αγκυρας, ενώ το δυσμενές κλίμα που επικρατεί στις σχέσεις Τουρκίας και Αμερικής προβληματίζει και τις αγορές.

Για τους αναλυτές η Τουρκία παραμένει εύθραυστη, ενώ τα ομόλογά της θα έπρεπε να διαπραγματεύονται με υψηλότερες αποδόσεις που να αντανακλούν αυτό το γεγονός, με ό,τι αυτό σημαίνει για το κόστος δανεισμού της. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ανήλθε στα 50,6 δισ. δολάρια τον Ιανουάριο, έναντι 47,2 δισ. δολαρίων τον Δεκέμβριο και 33,6 δισ. δολαρίων τον Ιανουάριο του 2017, ενώ στο σύνολο του 2018 προβλέπεται να κυμανθεί στο 5,5% του ΑΕΠ, με τους οικονομολόγους να εκτιμούν ότι η διεύρυνσή του είναι ένα τελευταίο σημάδι πως η οικονομία της χώρας έχει υπερθερμανθεί.

Την ίδια ώρα, ο δομικός πληθωρισμός βρίσκεται στο 12% σε ετήσια βάση και η απόδοση του τουρκικού 10ετούς ομολόγου σε τοπικό νόμισμα εκτινάχθηκε στο 12,75%, ενώ το νόμισμα της χώρας κινείται στην περιοχή των 3,87 λιρών/δολάριο, με τους αναλυτές νομισμάτων της Deutsche Bank να αναμένουν περαιτέρω διολίσθησή του προς τις 4,26 λίρες/δολάριο ως το τέλος του έτους.

Να σημειωθεί επίσης πως ενώ το 2009 το 1 ευρώ ισοδυναμούσε με 2 τουρκικές λίρες, σήμερα για 1 ευρώ απαιτούνται 4,77 λίρες, κάτι που σημαίνει ότι η ανατίμηση του ευρώ ή διολίσθιση/υποτίμηση της λίρας διαμορφώθηκε στο 138%.

Το μέγεθος του χρέους της Τουρκίας, στο 28,6% του ΑΕΠ, δεν είναι μεγάλο σε σχέση με αυτό άλλων αναδυόμενων οικονομιών. Αλλά η κυβέρνηση καθώς και ο χρηματοοικονομικός και εταιρικός τομέας βασίζονται σε χρηματοδότηση από χώρες με τις οποίες η Τουρκία αποκτά όλο και λιγότερο φιλικές σχέσεις. Οι βραχυπρόθεσμες εισροές χαρτοφυλακίου, στις οποίες βασίζεται η χώρα, μετατράπηκαν μάλιστα σε εκροές ήδη από τους τελευταίους δύο μήνες του 2017, ενώ αρκετοί διαχειριστές χαρτοφυλακίων μειώνουν τις θέσεις τους στη χώρα.

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία έχει μεγάλο εξωτερικό χρέος που εκτιμάται από την Deutsche Bank στα 467 δισ. δολ. για το 2018 και στα 491 δισ. δολ. για το 2019, το οποίο από τη στιγμή που ανέβηκε στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το 2002, έχει υπερδιπλασιαστεί. Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας δυσκολεύει τόσο το κράτος όσο και αρκετές επιχειρήσεις να πληρώσουν το χρέος αυτό. Αν μάλιστα η Fed αυξήσει περισσότερο απ’ ό,τι αναμένεται τα επιτόκια σε τουλάχιστον τέσσερις αυξήσεις το 2018 και τουλάχιστον τρεις το 2019, ίσως τα προβλήματα για την τουρκική οικονομία και το κόστος δανεισμού της να ενταθούν.

Το χρέος σε ξένο νόμισμα του ιδιωτικού τομέα έχει εκτιναχθεί. Ετσι, καθώς η λίρα υποχωρεί και τα επιτόκια αυξάνονται, το βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους των εταιρειών αυξάνεται, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Τα χρηματοοικονομικά κόστη των τουρκικών εταιρειών σε ξένο νόμισμα αυξάνονται εξαιτίας της υποτίμησης της λίρας, μειώνοντας τις ιδιωτικές επενδύσεις και εντείνοντας τους πιστωτικούς κινδύνους.

Η Τουρκία χρειάζεται επίσης μια τεράστια εισροή κεφαλαίου μόνο για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις. Χωρίς εισροές κεφαλαίων, λένε οι αναλυτές, αυξάνονται οι πιθανότητες μιας νομισματικής κρίσης, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης θα υποχωρήσει σε ανεπαρκή επίπεδα.

Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, η κυβέρνηση κάνει ό,τι είναι δυνατόν ώστε να στηρίξει τη βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη, κάτι που επηρεάζει και τον πληθωρισμό, καθώς κοινός τόπος είναι ότι ο ισχυρός άνδρας της χώρας δεν επιτρέπει (στην όχι και τόσο ανεξάρτητη) κεντρική τράπεζα να αυξήσει κατά το δοκούν τα επιτόκια.

Τα συναλλαγματικά αποθέματα βρίσκονται στην περιοχή των 80,6 δισ. δολαρίων, αρκετά κάτω από το επίπεδο που απαιτείται για την κάλυψη των εισαγωγών έξι μηνών, το οποίο θεωρείται το ελάχιστο όριο για τη σταθερότητα. Μέχρι τώρα, οι παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας έχουν στηρίξει το νόμισμα, αλλά όσο τα αποθέματα υποχωρούν τόσο περιορίζονται και οι δυνατότητες άμεσων παρεμβάσεων.

To ΑΕΠ και η υποβάθμιση του αξιόχρεου

Μπορεί η Τουρκία υπό τον Ερντογάν να μεταμορφώνεται σε «θλιβερή φυλακή ολοκληρωτισμού», όπως εκτίμησε η αμερικανική εφημερίδα «Washington Post», την ώρα μάλιστα που ο αποκαλούμενος και ως «Σουλτάνος» δεν αποκλείει ακόμη και να ξεσπάσει ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος, η χώρα πάντως, παρά τις τεράστιες ανισότητες, «γεφύρωνε» σταθερά τα τελευταία χρόνια το χάσμα με τις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Το 2018 εκτιμάται ότι το ΑΕΠ της θα διαμορφωθεί, σύμφωνα με την Deutsche Bank, στα 896 δισ. δολάρια (δηλαδή σχεδόν 4,5 φορές το ΑΕΠ της Ελλάδας) την ώρα που το 2002, όταν η χώρα εξερχόταν από την κρίση του 1998-2002, έφθανε μόλις τα 232,7 δισ. δολάρια, δηλαδή αυξήθηκε από τότε κατά 285%.

Η Τουρκία είχε εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία, ωστόσο οι χαμηλοί ρυθμοί αποταμίευσης και το ενεργειακό έλλειμμα της χώρας είχαν αυξήσει την εξάρτησή της από τις εισροές ξένου κεφαλαίου και οι τελευταίες εξελίξεις δεν δείχνουν να βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Η υποβάθμιση του αξιόχρεου των ομολόγων της τουρκικής κυβέρνησης στην κατηγορία «σκουπίδια» καθοδηγήθηκε από την άποψη του Moody’s για συνεχιζόμενη αποδυνάμωση των οικονομικών και πολιτικών θεσμών της, καθώς και τον αυξημένο κίνδυνο από το διευρυμένο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Σύμφωνα με τους αναλυτές, μάλιστα, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον η οικονομία της δεν προβλέπεται να αναβαθμιστεί στην επενδυτική βαθμίδα – investment grade.