Η Μητρόπολη σπάζει τα επτά χρόνια σιωπής

Απαιτήθηκαν είκοσι χρόνια, η εκποίηση 72 οικοπέδων ναών, τρεις διαφορετικοί αρχιτέκτονες, 700 χιλιάδες δραχμές με ισοτιμίες 19ου αιώνα και δεκάδες τόνοι πεντελικού μαρμάρου για να ανεγερθεί, πριν από 154 χρόνια, ο Μητροπολιτικός Ναός της Αθήνας, που θα ανοίξει και πάλι τις πύλες του έπειτα από σιωπή επτά ετών, εξαιτίας των έργων για την αποκατάστασή του από τον σεισμό του 1999.

Το 1862 ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Μισαήλ Α’, παρουσία του βαυαρού βασιλιά Οθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας, τέλεσε τα εγκαίνιά του. Σήμερα, ο ναός επαναλειτουργεί έπειτα από ευχαριστήρια δέηση του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου του Β’, παρόντος του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου. Απαιτήθηκαν 84 μήνες για την αναστήλωσή του, διατέθηκαν 5 εκατομμύρια ευρώ από εθνικούς πόρους και 2 εκατομμύρια από ευρωπαϊκούς, μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ.

Ερημική τοποθεσία η Πανεπιστημίου

Με μια επιστολή του προς τον νεαρό βασιλιά Οθωνα το 1837 ο τότε Μητροπολίτης Αττικής και πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου Νεόφυτος τονίζει την ανάγκη ανέγερσης μητροπολιτικού ναού. «Τούτου ένεκα θάρρει ικετεύων εις την υμετέραν Γαληνότητα» σημειώνει ο ιεράρχης, «να διατάξη να ανεγερθή εκ βάθρων μια εκκλησία χωρητική, κατάλληλος και αρμόδιος προς λαμπρότητα της βασιλικής καθέδρας, ίνα εν καιρώ δέοντι εισέρχεται ο Γαληνότατος βασιλεύς μετά της Σεβαστής βασιλίσσης, και άπας ο λαός προς δοξολογίαν και υμνολογίαν του αγίου Θεού». Η επιστολή, που αναφέρεται στο βιβλίο του πρωτοπρεσβύτερου Ηλία Δροσινού «Ο Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών και οι Εφημέριοι του 1862 – 1942», φαίνεται ότι βρήκε ανταπόκριση και τα Χριστούγεννα του 1842 θεμελιώνεται ο Μητροπολιτικός Ναός. Οι βασιλείς Οθωνας και Αμαλία που παρευρίσκονται ρίχνουν «χρυσούν εικοσόφραγκον» στα θεμέλια του οικοδομήματος. Ταυτόχρονα προσφέρουν 80 από τις 700 χιλιάδες που τελικά δαπανήθηκαν από την ανέγερσή του, ενώ τα υπόλοιπα καλύπτονται: από την Εκκλησία μέσω εράνων και την εκποίηση 72 οικοπέδων ναών, από τον Δήμο Αθηναίων και από τον «Ρότσιλντ» της εποχής, τον εθνικό ευεργέτη Γεώργιο Σίνα και τον γιο του Σίμωνα Σίνα.

Η τοποθεσία του ναού αποτέλεσε αντικείμενο μεγάλης συζήτησης. Κάποιοι πρότειναν την πλατεία Ομονοίας, άλλοι την πλατεία Συντάγματος, άλλοι την οδό Πανεπιστημίου. Και πολλοί έκριναν κατάλληλο το οικόπεδο που βρίσκεται σήμερα ανάμεσα στο Οφθαλμιατρείο, τον Αγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην οδό Πανεπιστημίου. Ομως το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας απέρριψε την πρόταση, γιατί η περιοχή ήταν «απόκεντρος και ερημική, δυσχαιρένουσα την μετάβασιν των κατοίκων». Οπως μάλιστα σημειωνόταν «δεν θα υπήρχον ενορίται, διά να τρέχουν, ως συνήθως, να εξυπηρετούν και να φροντίζουν την Εκκλησίαν και θα εχρειάζετο ως εκ τούτου καθημερινή δαπάνη όχι ευκαταφρόνητος».

Τελικά ο ναός χτίστηκε, αλλά ο Νεόφυτος, ισόβιος πρόεδρος της νεοσύστατης τότε Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος, απεβίωσε χωρίς να προλάβει να τον εγκαινιάσει. Στην τελετή προεξήρχε ο Μιχαήλ Α’, ενώ ο Οθωνας και η Αμαλία, που παρευρίσκονταν, μόλις λίγους μήνες αργότερα εκδιώχθηκαν από τον ελληνικό λαό που εξεγέρθηκε εναντίον τους.

Στιγμές της λειτουργίας του

Γάμοι, βαφτίσεις, κηδείες, αλλά και στιγμές που σημαδεύουν την ελληνική Ιστορία εκτυλίχθηκαν σε αυτόν τον ναό. Η αρχή έγινε με τη στέψη του Χριστιανού Γουλιέλμου Φερδινάνδου Αδόλφου Γεωργίου, δηλαδή του Βασιλιά Γεωργίου Α’, και της ομόδοξης ρωσίδας δούκισσας με βυζαντινή καταγωγή Ολγας Κονσταντίνοβνας, της βασίλισσας Ολγας, το 1863. Λίγο αργότερα εκεί εορτάστηκε η Ενσωμάτωση της Επτανήσου με τη μητέρα Ελλάδα. Και το 1871 δάκρυζε ολόκληρη η χώρα όταν στη Μητρόπολη Αθηνών μεταφερόταν από την Οδησσό το σκήνωμα του εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε’.

Ο πρώτος λαμπρός γάμος της ιστορίας του ναού που καταγράφεται είναι το 1889 μεταξύ του πρίγκιπα Κωνσταντίνου Α’ και διαδόχου του θρόνου και της πριγκίπισσας Σοφίας της Πρωσίας.

Ο Μητροπολιτικός Ναός ήταν όμως και «φωτεινή εξαίρεση» αφού δεν τελέστηκε ποτέ δέηση με αφορμή την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς και την ορκωμοσία της κυβέρνησης των δωσίλογων καθώς, παρά τις πιέσεις, αρνήθηκε σθεναρά ο τότε Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος Φιλιππίδης.