Τους λόγους που οι βρετανοί ψηφοφόροι επέλεξαν να ψηφίσουν υπέρ του Brexit εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Τζον Κέρτις, γνωστός δημοσκόπος και καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ στη Γλασκώβη.
«Πρώτα απ’ όλα πρέπει να δούμε τη δομική διάσταση του ζητήματος και αυτή είναι ότι η βρετανική κοινή γνώμη δεν είχε «χωνέψει» ποτέ την ιδέα ότι ανήκει στην Ευρώπη. Στη Βρετανία μόλις το 15% των κατοίκων θεωρούν ότι είναι Ευρωπαίοι. Η σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν πάντα συναλλακτική και δεν είχε να κάνει με το αίσθημα μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Επιπλέον, τα επιχειρήματα για τη νομιμότητα της εξουσίας των Βρυξελλών ήταν πάντα παρόντα. Αυτοί είναι οι μακροχρόνιοι λόγοι που οδήγησαν στο Brexit» μας λέει ο καθηγητής Κέρτις.
«Στους μεσοπρόθεσμους λόγους ανήκουν οι επαναδιαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες τον Φεβρουάριο, οι οποίες ήταν μια πολιτική αποτυχία. Αυτό που ο Ντέιβιντ Κάμερον ήλπιζε να επιτύχει ήταν να επαναλάβει το κόλπο που χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός Χάρολντ Γουίλσον το 1975, ο οποίος πήγε στις Βρυξέλλες, επαναδιαπραγματεύτηκε τη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ενωση, επέστρεψε και είπε στον λαό ότι είχε επιτύχει μια καλύτερη συμφωνία. Ο Κάμερον απέτυχε σε αυτό. Στόχος του ήταν να πείσει τους βουλευτές του ότι πέτυχε καλύτερη συμφωνία, κάνοντάς τους να αφήσουν το ευρωσκεπτικιστικό στρατόπεδο και να υποστηρίξουν το Remain. Αλλά δεν μπόρεσε να πείσει το ίδιο του το κόμμα, σημαντικά στελέχη του, όπως ο Μπόρις Τζόνσον και ο Μάικλ Γκόουβ, που υποστήριξαν το στρατόπεδο τού Leave» προσθέτει.
Αλλο ζήτημα που συνέβαλε στην ψήφο υπέρ του Brexit, συνεχίζει ο καθηγητής Κέρτις, είναι η μετανάστευση: «Τα τελευταία 15 χρόνια, η χώρα έχει γνωρίσει υψηλότερα ποσοστά μετανάστευσης σε σχέση με παλαιότερα. Το 2004 η Βρετανία, πριν από την υπόλοιπη ΕΕ, έδωσε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δικαιώματα ελεύθερης μετακίνησης. Τότε η Βρετανία εμφανιζόταν πιο φιλοευρωπαϊκή από την ΕΕ, αλλά αυτός είναι και ένας από τους λόγους της σημερινής ψήφου. Από τη στιγμή που ο Κάμερον δεν μπόρεσε να πείσει την Ανγκελα Μέρκελ να του δώσει περισσότερα στο θέμα της ελεύθερης μετακίνησης, το στρατόπεδο υπέρ της παραμονής πάντα διέτρεχε τον κίνδυνο ήττας. Οι δημοσκοπήσεις που ξεκίνησαν στο Διαδίκτυο ήταν πάντα 50/50 και ενώ πολλοί επέλεξαν να πιστέψουν τις τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις που έδιναν προβάδισμα στο Remain, ο κίνδυνος ήταν υπαρκτός».
Και οι δύο πλευρές είχαν τα χαρτιά τους. «Η πλευρά του Remain έπαιξε το χαρτί του «αν φύγουμε από την ΕΕ τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα», επομένως επικεντρώθηκε στην οικονομία. Το χαρτί της πλευράς του Leave ήταν η μετανάστευση. Στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία του κόσμου υπέθεσε ότι αν η Βρετανία παρέμενε στην ΕΕ η μετανάστευση θα αυξανόταν και ότι θα μειωνόταν αν έβγαινε. Το ερώτημα ήταν ποιο από αυτά τα δύο συναισθήματα, σε συνδυασμό με τον προβληματισμό για την εθνική κυριαρχία, θα επικρατούσε» συνεχίζει ο καθηγητής Κέρτις.
Πίσω από αυτή την τεράστια κοινωνική διαίρεση πώς ψήφισαν οι Βρετανοί; «Οι νέοι απόφοιτοι πανεπιστημίων ψήφισαν Remain, η γηραιότερη και λιγότερο μορφωμένη γενιά Brexit. Εδώ φάνηκε η διαίρεση μεταξύ των κερδισμένων και των χαμένων της παγκοσμιοποίησης. Το θέμα δεν αφορά μόνο την ΕΕ, αλλά μια κοινωνική και οικονομική διαδικασία σε εξέλιξη που μεταμορφώνει όλον τον κόσμο. Είναι μια διαδικασία από την οποία ορισμένοι άνθρωποι κερδίζουν πολύ περισσότερα από κάποιους άλλους, ειδικά μετά την οικονομική κρίση που από μόνη της είναι φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης» μας λέει.
Και προσθέτει: «Τέλος, έχουμε τη βραχυπρόθεσμη διάσταση των λόγων που οδήγησαν στην ψήφο υπέρ της αποχώρησης και αυτή εντοπίζεται στις στρατηγικές αδυναμίες του στρατοπέδου του Remain. Η πρώτη είναι ότι όχι μόνο το μοναδικό τους χαρτί ήταν η οικονομία, αλλά αυτό που στην πραγματικότητα έλεγαν ήταν «τολμήστε να βγείτε και θα επέλθει οικονομική καταστροφή». Αλλά ο κόσμος δεν πείστηκε ότι αν ψήφιζε υπέρ της παραμονής τα πράγματα θα βελτιώνονταν. Το στρατόπεδο υπέρ της παραμονής βασίστηκε στον φόβο και δεν είπε τίποτε για το τι θα έκανε για να βελτιώσει την κατάσταση αν η χώρα παρέμενε στην ΕΕ. Δεύτερον, αν η οικονομία είναι το μοναδικό σου χαρτί, πρέπει να κάνεις τον κόσμο να πιστέψει τους ισχυρισμούς σου. Ομως απέτυχαν και σε αυτό».
«Αντίθετα, το στρατόπεδο του Brexit είχε ένα πολύ απλό επιχείρημα που όλοι μπορούσαν να καταλάβουν. Ηταν προκλητικό, αλλά κατανοητό: η Βρετανία δίνει 350 εκατομμύρια στερλίνες την εβδομάδα στην ΕΕ και είναι πάρα πολλά. Τότε, οι υποστηρικτές της παραμονής έπεσαν στην παγίδα. Και είπαν «όχι, δεν είναι 350 εκατ. στερλίνες, είναι μόνο 250 εκατ.». Αυτή ήταν μία τεράστια παγίδα, επειδή επιβεβαίωσαν στο αντίπαλο στρατόπεδο πόσο κοστίζει στη Βρετανία η συμμετοχή της στην ΕΕ. Επίσης, το στρατόπεδο του Leave είχε ένα πολύ ξεκάθαρο σύνθημα. Η απάντηση σε κάθε ερώτηση ήταν: «Ψηφίστε Leave για να ανακτήσουμε τον έλεγχο μετά την 23η Ιουνίου». Αυτό ήταν δημοφιλές επιχείρημα για την κοινή γνώμη και το στρατόπεδο του Remain δεν είχε κάτι αντίστοιχο. Το μήνυμα του Remain ήταν αδύναμο, απαισιόδοξο και το «πούλησε» με κακό τρόπο» καταλήγει.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
