Στα χέρια των ιστορικών και μόνο η υπόθεση «Ο Μισισιπής καίγεται»

Ο γενικός εισαγγελέας της Πολιτείας του Μισισιπή Τζιμ Χουντ ανακοίνωσε τη διακοπή των ερευνών σε ομοσπονδιακό και πολιτειακό επίπεδο για τις δολοφονίες τριών ακτιβιστών υπέρ των ατομικών δικαιωμάτων στον Μισισιπή το 1964. Ενα από τα πιο αποτρόπαια ρατσιστικά εγκλήματα στην ιστορία των ΗΠΑ, που έγινε ταινία το 1988 από τον σκηνοθέτη Αλαν Πάρκερ με τίτλο «Ο Μισισιπής καίγεται», περνά πια στα χέρια των ιστορικών.

«Δεν υπάρχει κάτι άλλο που μπορούμε να κάνουμε» δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου. «Το FBI, η Εισαγγελία και άλλες υπηρεσίες εδώ και δεκαετίες συγκεντρώνουν αποδείξεις και στοιχεία και αγωνίζονται για να αποδοθεί δικαιοσύνη για τους τρεις νεαρούς άνδρες που δολοφονήθηκαν χωρίς έλεος στις 21 Ιουνίου 1964. Ηταν μια εξονυχιστική και ολοκληρωμένη έρευνα. Είμαι πεπεισμένος ότι στη διάρκεια των τελευταίων 52 χρόνων η αστυνομία έκανε ό,τι ήταν νομικά δυνατόν για να βρει τους ενόχους και να τους φέρει ενώπιον της Δικαιοσύνης. Ωστόσο διαπιστώσαμε ότι δεν υπάρχει πιθανότητα για περαιτέρω καταδίκες. Χωρίς νέα στοιχεία στο γραφείο μου ή στο FBI αυτή η υπόθεση θα κλείσει» προσέθεσε, συμπληρώνοντας ότι με την ολοκλήρωση των ερευνών κλείνει ένα πολύ σημαντικό και διχαστικό κεφάλαιο στην ιστορία του Μισισιπή.

Το βράδυ της 20ής Ιουνίου 1964 δύο λευκοί ακτιβιστές κατά του ρατσισμού, ο Αντριου Γκούντμαν και ο Μάικλ Σουέρνερ, από τη Νέα Υόρκη, κατέφθασαν στην πόλη Μερίντιαν, όπου βρήκαν τον μαύρο ακτιβιστή υπέρ των πολιτικών ελευθεριών Τζέιμς Τσέινι. Οι τρεις τους συνέχισαν για την πόλη Φιλαδέλφεια στην επαρχία Νεσόμπα για να ερευνήσουν την υπόθεση εμπρησμού μιας εκκλησίας μεθοδιστών. Στη διαδρομή συνελήφθησαν για υπερβολική ταχύτητα και οδηγήθηκαν στη φυλακή της επαρχίας Νεσόμπα. Το ίδιο βράδυ αφέθησαν ελεύθεροι.

Λίγο αργότερα μέλη της Κου Κλουξ Κλαν τους έστησαν ενέδρα και τους δολοφόνησαν πυροβολώντας τους στο στήθος. Το «Καλοκαίρι της Ελευθερίας», όπως αποκαλείται η ταραχώδης αυτή περίοδος στον Μισισιπή, βάφτηκε κόκκινο. Τα άψυχα σώματα των τριών ανδρών ανακαλύφθηκαν 44 ημέρες μετά τη δολοφονία τους, έπειτα από εντατικές έρευνες των Αρχών. Η υπόθεση, που ονομάστηκε από το FBI «Ο Μισισιπής καίγεται» (MIBURN) και το 1988 αποτέλεσε την έμπνευση του σεναρίου της ομώνυμης κινηματογραφικής ταινίας, προκάλεσε την κατακραυγή της υπόλοιπης Αμερικής.

Ομοσπονδιακοί εισαγγελείς άσκησαν διώξεις σε 18 συνολικά άτομα, μεταξύ των οποίων ο βοηθός σερίφη της επαρχίας Νεσόμπα, για καταπάτηση πολιτικών ελευθεριών. Επτά καταδικάστηκαν με επιεικείς ποινές. Σαράντα ένα χρόνια μετά τις δολοφονίες ένας από τους δράστες, ο Εντγκαρ Ρέι Κίλεν, καταδικάστηκε από την Πολιτεία του Μισισιπή για τη συμμετοχή του στις δολοφονίες σε 60 χρόνια φυλάκιση. Οι συγγενείς των θυμάτων είπαν ότι οι έρευνες δεν πρέπει να εστιάσουν στους τρεις άνδρες αλλά σε όλους τους ανθρώπους που δολοφονήθηκαν στην προσπάθειά τους για ισότητα και εξάλειψη του ρατσισμού ως νοοτροπία, ως νομοθεσία και ως παρακράτος.

«Η περίοδος των ατομικών δικαιωμάτων δεν αφορά μόνο τους τρεις άνδρες. Αφορά όλες τις ζωές που χάθηκαν» είπε η Τζούλια Τσέινι Μος, αδελφή του Τσέινι. Η χήρα του Σουέρνερ Ρίτα Μπέντερ δήλωσε: «Είναι τραγικό για τους κατοίκους του Μισισιπή αλλά και για το έθνος μας το πόσες δολοφονίες έλαβαν χώρα όλα αυτά τα χρόνια, πόσοι μαύροι στοχοποιήθηκαν. Το ίδιο συνέβη και με όσους προσπάθησαν να τους υποστηρίξουν και έπεσαν θύματα αγριοτήτων. Ολα αυτά στέρησαν βασικά ατομικά δικαιώματα στους πολίτες».

Η υπόθεση των τριών ανδρών είναι μόλις μία από τις 125 υποθέσεις της εποχής εκείνης που παραμένουν άλυτες. Το «Καλοκαίρι της Ελευθερίας» όμως είχε πολιτικό αποτέλεσμα.

Τον Ιούλιο του 1964, επί προεδρίας Λίντον Τζόνσον, ψηφίστηκε στις ΗΠΑ ο νόμος για τα πολιτικά δικαιώματα (Civil Rights Act) που έθεσε εκτός νόμου τις διακρίσεις βάσει φυλής, χρώματος, θρησκείας, φύλου ή εθνικής καταγωγής, κατήργησε τον φυλετικό διαχωρισμό σε όλους τους δημόσιους χώρους και έδωσε ίσα εκλογικά δικαιώματα σε μαύρους και λευκούς πολίτες. Εναν χρόνο αργότερα ψηφίστηκε και ο νόμος Voting Rights Act, που κατοχύρωσε την προστασία του δικαιώματος της ψήφου των μειονοτήτων, ειδικά στον αμερικανικό Νότο. Ο νόμος καταργούσε τα διάφορα διοικητικά εμπόδια που έβαζαν διάφορες Πολιτείες, ιδίως στον αμερικανικό Νότο, προκειμένου να αποτρέψουν τη συμμετοχή των μαύρων στην εκλογική διαδικασία.