Σε ένα πρώτο βήμα η Κομισιόν απευθύνεται σε επτά χώρες του Μαγκρέμπ και της υποσαχάριας Αφρικής, καθώς και στον Λίβανο και στην Ιορδανία. Κοινό στοιχείο με τη συμφωνία που είχε συνάψει η ΕΕ με την Τουρκία θα είναι η δέσμευση όσων «συνεργάζονται» ότι θα διαφυλάξουν τα σύνορά τους και θα συναινέσουν στην επιστροφή μεταναστών που δεν δικαιούνται πολιτικό άσυλο. Υπάρχει όμως και μία διαφορά: Τα οικονομικά ανταλλάγματα των Ευρωπαίων δεν εξαντλούνται σε κονδύλια για την φιλοξενία, αλλά περιλαμβάνουν και υποσχέσεις για επενδύσεις, κυρίως στις ενδιαφερόμενες χώρες της Αφρικής.
Η εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής Φεντερίκα Μογκερίνι υποστηρίζει μάλιστα, μιλώντας στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, ότι πρόκειται για διαφορετική στρατηγική σε σχέση με τη συμφωνία της 18ης Μαρτίου με την Τουρκία. «Αυτό που βάζουμε στο τραπέζι είναι κάτι εντελώς διαφορετικό» επισημαίνει. «Είναι κάτι που αρχίζει από τη διαπίστωση ότι έχουμε κοινό συμφέρον με τις αφρικανικές χώρες να προωθήσουμε την ανάπτυξή τους με όρους συνεργασίας. Κάποιοι με ρωτούν πώς αντιδρούν οι αφρικανικές χώρες. Αντιδρούν πολυ θετικά. Μόλις χθες ήμουν στη Νέα Υόρκη, στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Οι αφρικανικές χώρες, αλλά και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, έλεγαν ότι αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε».
Αβέβαιη η χρηματοδότηση
Η πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χαιρετίζει τις προτάσεις της Κομισιόν, παρά την κριτική από τις πολιτικές ομάδες των Πρασίνων, της Αριστεράς, αλλά και των Φιλελευθέρων, ότι αποκλειστικός σκοπός της ΕΕ είναι να κρατήσει μακριά από τη «γηραιά ήπειρο» τους οικονομικούς μετανάστες. Ιδιαίτερη ικανοποίηση εκφράζει από την πλευρά του ο επικεφαλής των ευρωπαίων σοσιαλιστών Τζιάνι Πιτέλα. Άλλωστε, μετά την υπογραφή της συμφωνίας με την Άγκυρα για το προσφυγικό, ο Πιτέλα ήταν ένας από τους πρώτους που είχαν επισημάνει δημοσίως ότι δεν είναι σωστό να ενισχύεται η Τουρκία με ποσό υπερτριπλάσιο από εκείνο που αντιστοιχεί σε ολόκληρη την Αφρική. Το ζητούμενο είναι τώρα να διασφαλιστεί και η χρηματοδότηση της συμφωνίας, δηλώνει ο ιταλός πολιτικός, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Deutsche Welle. «Εμείς, η πολιτική μας ομάδα, πάντα λέγαμε ότι η Αφρική αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρώπη» λέει ο ιταλός πολιτικός. «Και θα συμπληρώσω ότι το θεωρώ σχιζοφρένεια να δίνουμε 6 δισεκατομμύρια στην Τουρκία και 1,8 δισεκατομμύρια για την Αφρική. Νομίζω ότι μετά τις προτάσεις της δικές μας, αλλά και της ιταλικής κυβέρνησης, η Κομισιόν έχει κάνει σημαντικά βήματα. Τώρα όμως, πρέπει να συνεισφέρουν και τα κράτη-μέλη».
Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται, καθώς κυκλοφορούν πολλά νούμερα, τα οποία όμως δεν αντιστοιχούν, προς το παρόν τουλάχιστον, σε πραγματικά μεγέθη. Η Κομισιόν υπόσχεται 3,1 δισεκατομμύρια μέχρι το 2020, τα οποία θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν με «μόχλευση» άλλα 30 δισεκατομμύρια ιδιωτικών κεφαλαίων. Αν μάλιστα ανταποκριθούν περισσότεροι ιδιώτες επενδυτές και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) προσφέρει εγγυήσεις για τη χρηματοδότηση, το ποσό αυτό λέγεται ότι θα ανέβει στα 60 δις. Ωστόσο η εμπειρία του Αναπτυξιακού Ταμείου για την Αφρική που είχαν συμφωνήσει 50 ηγέτες από την Ευρώπη και την Αφρική στη σύνοδο της Μάλτας τον περασμένο Νοέμβριο δεν είναι ενθαρρυντική: 1,8 δις ευρώ προβλέπει ο αρχικός προϋπολογισμός του Ταμείου, αλλά μέχρι σήμερα τα κράτη-μέλη δεν έχουν συγκεντρώσει πάνω από 80 εκ. Μιλώντας πάντως στους δημοσιογράφους στο Στρασβούργο, ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς δηλώνει αισιόδοξος: «Βραχυπρόθεσμα, το ποσό που μπορούμε να διαθέσουμε είναι 500 εκ. ευρώ από το αποθεματικό του Ταμείου Αναπτυξιακής Βοήθειας. Είναι λογικό να ζητούμε από τα κράτη-μέλη να συνεισφέρουν αντίστοιχο ποσό. Επομένως ξεκινάμε με 1 δισεκατομμύριο. Πιστεύουμε ότι αυτό το ποσό μπορεί να φτάσει τα 8 δις. Έχουμε αναλύσει σε βάθος τα δεδομένα και έχουμε τη βεβαιότητα ότι στα επόμενα χρόνια μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους μας».
«Υπόδειγμα» η συνεργασία με την Τουρκία;
Η Φεντερίκα Μογκερίνι επισημαίνει ότι το 75% των προσφύγων ή μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική επιλέγει το πέρασμα του Αγκαντέζ στον βόρειο Νίγηρα για να φτάσει στη Λιβύη και στις ακτές της Μεσογείου. Γι αυτό, η πρώτη αποστολή της ΕΕ για βολιδοσκόπηση σχετικά με μία «συμφωνία συνεργασίας» θα γίνει την άλλη εβδομάδα στη Λιβύη, η οποία ωστόσο μέχρι στιγμής αρνείται να συνεργαστεί πλήρως. Πάντως οι Ευρωπαίοι θα επιμείνουν, καθώς θεωρούν ότι η επιμονή που έδειξαν στην αντίστοιχη συμφωνία με την Τουρκία έφερε ορατό αποτέλεσμα. Αυτό τουλάχιστον επισημαίνει ο επικεφαλής της Κ.Ο. του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ: «Έχουμε αποκαταστήσει και πάλι το δίκαιο και την τάξη στο Αιγαίο» υποστηρίζει ο γερμανός πολιτικός. «Οι διακινητές εξουδετερώνονται. Και το πιο σημαντικό: έχουμε πολύ λιγότερα θύματα στο Αιγαίο. Βλέπουμε λοιπόν ότι η κοινή μας προσπάθεια μπορεί να έχει αποτελέσματα. Σιγά σιγά η οικονομική βοήθεια ρέει, τα πρώτα χρήματα προς την Τουρκία έχουν ήδη εκταμιευθεί, το σύστημα λειτουργεί».
Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο
