Eνα αναπάντεχο μήνυμα περίμενε τους βιαστικούς επιβάτες του μετρό αυτή την εβδομάδα, χρωματίζοντας τις αυτοματοποιημένες διαδρομές της καθημερινότητάς τους και ξαφνιάζοντας έστω και στιγμιαία τις παγιωμένες κοσμοκατασκευές για τις έμφυλες όψεις της ύπαρξής μας: «Aνδρας δε γεννιέσαι, γίνεσαι. Γυναίκα δε γεννιέσαι, γίνεσαι». Οι μεγάλες ροζ αφίσες, βγαλμένες από τις πρώιμες σκέψεις αμφισβήτησης της μονοδιάστατα βιολογικής θεώρησης του φύλου από την πρωθιέρεια του φεμινισμού Σιμόν ντε Μποβουάρ, ήταν το πρελούδιο του εφετινού Athens Pride που θα γίνει στις 11 Ιουνίου. Η επίσημη τοποθέτησή τους σε δημόσιο χώρο ήταν μια αργοπορημένη μεν, αλλά συντελεσθείσα χειρονομία της πολιτείας προς αναγνώριση και αγκάλιασμα αυτής της μεγάλης γιορτής της ορατότητας. Γιατί αυτό είναι το Pride, η απενοχοποίηση της επιθυμίας και ο απεγκλωβισμός της φαντασίας.
Από το 2005 και κάθε χρόνο τέτοια εποχή η πλατεία Κλαυθμώνος κάνει τα τελευταία ραφιναρίσματα στην πιο άνετη και λαμπερή της φορεσιά και μετατρέπεται σε τόπο μνήμης, περηφάνιας και διεκδίκησης μαζί. Εχοντας ως ιστορικό σημείο αναφοράς –όπως όλες οι παρελάσεις διεθνώς –την εξέγερση του Stonewall το 1969, το Athens Pride επιδιώκει όχι μόνο να αποτελέσει τη συλλογική έκφραση της LGBTQI κοινότητας, αλλά και να καθρεφτίσει με έναν φωτεινό τρόπο τα αθέατα και ανέγγιχτα σημεία του κοινωνικού ειδώλου, εκείνες της πτυχές της σεξουαλικότητας και της ταυτότητας φύλου που, παρότι υπαρκτές, εξωθούνται συνήθως από τη δημόσια σφαίρα ως μη ανεκτές. Βέβαια, το Pride ουδέποτε ήταν μια δραματοποιημένη και στείρα, γκρινιάρικη αφήγηση της κοινότητας. Είχε έναν αναπόσπαστο χαρακτήρα γιορτής, όπως μάλλον θα έπρεπε να βιώνονται και να προσλαμβάνονται τα ζητήματα του έρωτα, του σεξ και της αυτενέργειας του σώματος. Hταν παράλληλα, όμως, και ένα εγχείρημα διεκδίκησης της ισότητας. Εφέτος, που πρώτη φορά η ισότητα σχηματοποιήθηκε θεσμικά στην κατοχύρωση του συμφώνου συμβίωσης, υπάρχει ένας παραπάνω λόγος γιορτής και πολλοί ακόμη λόγοι διεκδίκησης.
Πηγή: Yorgos Karahalis/AP photo«Είναι μια ημέρα στην οποία μπορεί να συμμετάσχει ο οποιοσδήποτε, με την ταυτότητα που θέλει, να περνάει όμορφα και να νιώθει οικεία στο φως της ημέρας. Δεν είμαστε μόνο φτερά και πούπουλα. Είμαστε και αυτό, αλλά είμαστε και πολιτισμός, πολιτική, τρόπος ζωής» υποστηρίζει η εκπρόσωπος της διοργάνωσης Αντρια Γκίλμπερτ.
Όση ώρα μιλήσαμε ηAndreaθυμήθηκε την ανεκδιήγητη απόφαση του ΕΣΡ να λογοκρίνει το σποτάκι τουPrideτα προηγούμενα χρόνια και τα συνεχή διαβήματα διαμαρτυρίας προς το φορέα. Τώρα δηλώνει αισιόδοξη.Το ΕΣΡ εξακολουθεί να βάζει εμπόδιααλλά η ΕΡΤ ανέλαβε το ρόλο του χορηγού επικοινωνίας.»
«Στην αρχή δεν ήθελαν να μας αναγνωρίσουν ούτε οι μανάδες μας, τώρα όλοι θέλουν να είναι on board» λέει.
Η αλήθεια είναι ότι το Pride πλέον εξελίσσεται σε ένα από τα μαζικότερα γεγονότα της πόλης, συγκεντρώνοντας τα τελευταία χρόνια πάνω από 30.000 ανθρώπους κάθε ηλικίας και κοινωνικής κατηγορίας. Από ζευγάρια που μοιράζονται δεκαετίες συμβίωσης, μέχρι νέα παιδιά που επιχειρούν το δικό τους πέταγμα προς την ανεξαρτησία, και από θρυλικές φυσιογνωμίες του LGBTQI κινήματος, μέχρι τους μοναχικούς ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Μαζεύονται το πρωί, στήνουν τραπεζάκια με ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό, συζητούν σοβαρά, κάνουν πλάκα, ακούν μουσική και το απόγευμα ξεκινούν την παρέλαση προς τη Βουλή. Περπατούν με αυτοπεποίθηση, φωνάζουν ρυθμικά συνθήματα, φτιάχνουν ευφάνταστα ή αιρετικά στένσιλ και λικνίζονται πάνω σε πρωτότυπα και πληθωρικά άρματα διατρανώνοντας την ύπαρξή τους και σατιρίζοντας την υποκριτική σεμνοτυφία. Δίπλα τους διαδηλώνουν πολίτες που μπορεί να μην αυτοπροσδιορίζονται ως ομοφυλόφιλοι ή διεμφυλικοί, αλλά αντιλαμβάνονται αυτή τη διαδικασία ως ενσυναίσθηση δημοκρατίας και ευκαιρία αλληλεπίδρασης με τυπολογίες που ξεφεύγουν από τη νόρμα της ετεροκανονικότητας. Ακόμη και οι θεσμικοί φορείς, κάποιοι δειλά δειλά και με αμηχανία, κάποιοι πιο αποφασιστικά, πλαισιώνουν την εκδήλωση. Διπλωματικές αποστολές από ξένες πρεσβείες, εκπρόσωποι της κυβέρνησης και των κομμάτων, ο ίδιος ο δήμαρχος της Αθήνας, απευθύνουν χαιρετισμό υποστήριξης πριν από την έναρξη της παρέλασης. Μέχρι και η τότε πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου, ανέβηκε στην εξέδρα το 2015 σηματοδοτώντας ένα νεύμα της πολιτείας σε έναν πληθυσμό που νοούνταν για χρόνια στην καλύτερη περίπτωση αόρατος και στη χειρότερη «παθολογικός». Επιστρέφουν στην πλατεία και ξεκινάει το πάρτι με καλλιτέχνες και djs που πρόθυμα ανταποκρίνονται σε αυτό το κάλεσμα νυχτερινού ξυπνήματος.
Διπλωματικές αποστολές από ξένες πρεσβείες έχουν αγκαλιάσει τον θεσμό του Athens Pride. Πηγή:
Robert Geiss/Picture-Alliance/DPA/AP photoΒέβαια, κάθε άλλο παρά ρόδινη ήταν αυτή η πορεία. Χρειάστηκαν χρόνος, κόπος και υπομονή για να κερδίσει το Pride μια αναμφισβήτητη θέση στα ημερολογιακά ραντεβού της πόλης. Η Ειρήνη Πετροπούλου, από τις παλαιότερες ακτιβίστριες της κοινότητας, αναπολεί με μια γλυκόπικρη επίγευση την ακανθώδη διαδρομή προς το συλλογικό coming out: «Η προσπάθεια για να γίνει κάτι ανοιχτό και μαζικό στην πόλη είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του ’80. Η Πάολα –θυμάμαι –μάζευε την παρέα της στον λόφο του Στρέφη και κάνανε πάρτι. Τη δεκαετία του ’90 κάναμε κάποιες προσπάθειες, αλλά ο κόσμος δεν μαζευόταν. Ο κόσμος φοβόταν. Να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, δεν είχε τίποτα να κρατηθεί. Η ίδια η κοινότητα χρειαζόταν χρόνο για να συγκροτηθεί. Το ’69 που γινόταν το Stonewall, εδώ δεν είχαμε ιδέα, είχαμε δικτατορία. Το 2005, στο πρώτο Athens Pride, ήμασταν 500 άτομα. Το 2008, όταν η πορεία περνούσε από την Ομόνοια, δεχτήκαμε γιαούρτια και αβγά από μέλη της Χρυσής Αυγής. Ευτυχώς η Αστυνομία τούς συγκράτησε και δεν προχώρησαν σε άλλες κινήσεις. Οι πολιτικοί δεν ήταν με το μέρος μας. Ακόμη και αυτοί ή αυτές που έλεγαν ότι ενδιαφέρονταν δεν έκαναν τίποτα στην πράξη. Ξύπνησαν πολύ πρόσφατα. Με μια σταθερή παρουσία τα καταφέραμε. Υπάρχουν στοιχήματα που κερδίσαμε και δεν μπορούσαμε καν να τα διανοηθούμε πριν από είκοσι χρόνια. Υπάρχει συστολή ακόμη και τώρα. Καμιά φορά στην πορεία παρατηρώ άτομα που προχωρούν παράλληλα με τη διαδήλωση στο πεζοδρόμιο».
Προφανώς, υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται ακόμη. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις είναι πολύ βαθιά ριζωμένα στην κοινωνική συνείδηση. Η Αθήνα παραμένει μία από τις λίγες δυτικές πρωτεύουσες όπου ένα ομοερωτικό φιλί μαγνητίζει τα περίεργα βλέμματα και δεν θεωρείται εξίσου αυτονόητο με το ετεροφυλοφιλικό. Η θέσπιση του συμφώνου επέλυσε μια δομική αδικία και έστειλε ένα σινιάλο αποδοχής. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά διακυβεύματα ακόμη για την LGBTQI κοινότητα, όπως η παιδοθεσία και η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Το κεντρικό σύνθημα του εφετινού Pride, για την ακρίβεια, είναι αφιερωμένο σε αυτό το ζήτημα. «Από τη στιγμή του υπερηχογραφήματος, όσο βρισκόμαστε στην κοιλιά της μάνας μας, επιδιώκουν να μας προσδώσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Το βασικό επίδικο, λοιπόν, φέτος είναι η έκφραση φύλου, τι πραγματικά θέλω εγώ και όχι τι περιμένουν οι άλλοι από μένα. Μ’ αυτή την έννοια η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου είναι ο επόμενος στόχος για μας και ζωτικό θέμα για τα τρανς άτομα. Κουβαλάνε ένα χαρτί που δεν τους/τις εκφράζει κι αυτό διαπερνά την καθημερινή τους ζωή» επισημαίνει ο Τέλης Ράπτης, ακτιβιστής και μέλος της εταιρείας Athens Pride.
Δυστυχώς, εφέτος η διοργάνωση επισκιάστηκε από τις τριβές που σημειώθηκαν στο εσωτερικό της κοινότητας και τελικά οδήγησαν στη μη συμμετοχή του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών στο Athens Pride, καταλογίζοντας σε μέλη της Επιτροπής «τρανσφοβικό λόγο και αδιαφανή δράση». Με τις αντιφάσεις του, όμως, το Pride μεγαλώνει και επεκτείνεται. Πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη, στο Ρέθυμνο και το 2016 για πρώτη φορά στην Πάτρα. Ο κόσμος εξοικειώνεται μαζί του και αποβάλλει σταδιακά την καχυποψία του. Τα κοροϊδευτικά γελάκια και οι γκριμάτσες απέχθειας, που παλιά ήταν ο κανόνας, πλέον σπανίζουν. Οι συμμετέχοντες περνάνε καλά. Αυτοί που παρακολουθούν, το ίδιο. Η Αθήνα, έστω για λίγο, γίνεται λιγότερο βαριά και γκρίζα, ντύνεται στα χρώματα του ουράνιου τόξου, δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους της να οικειοποιηθούν τον χώρο και μέσα από αυτό ανασυνθέτει πιο αληθινά και δημοκρατικά την ολότητά της.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 5 Ιουνίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
