Δύο μοιραία λεπτά και έξι σενάρια για την νέα αεροπορική τραγωδία

Το ενδεχόμενο της τρομοκρατικής ενέργειας εξετάζουν σοβαρά οι αιγύπτιοι και διεθνείς εμπειρογνώμονες –και μαζί τους μια στρατιά από αναλυτές μυστικών υπηρεσιών -, για να διαλευκάνουν τα αίτια της αιφνίδιας πτώσης και συντριβής στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου του Airbus 320 της EgyptAir τα ξημερώματα της περασμένης Πέμπτης. Η αεροπορική τραγωδία στα ανοιχτά της Αλεξάνδρειας είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο και των 66 επιβαινόντων: 56 επιβατών, επτά μελών του πληρώματος και τριών ανδρών του προσωπικού ασφαλείας της εταιρείας. Δύο μοιραία λεπτά διήρκεσε η «τρελή» ελεύθερη πτώση του αεροπλάνου που εκτελούσε δρομολόγιο από το Παρίσι στο Κάιρο. Οι πιλότοι του δεν πρόλαβαν καν να εκπέμψουν SOS –ισχυρή ένδειξη ότι όλα εκτυλίχθηκαν με καταιγιστικούς ρυθμούς. Ωσπου να εντοπιστούν, να ανελκυστούν και να γίνουν αντικείμενο ενδελεχούς επεξεργασίας τα «μαύρα κουτιά» καταγραφής δεδομένων πτήσεως, έξι είναι τα βασικά, τα αφετηριακά ερωτήματα που απασχολούν τους ειδικούς. Κάθε ερώτημα αντιστοιχεί σε ένα πιθανό (ή λιγότερο πιθανό) σενάριο. Θα χρειαστεί να περάσει όμως μεγάλο χρονικό διάστημα, τουλάχιστον μερικών μηνών, ώσπου να δοθούν οριστικές απαντήσεις για το τι προκάλεσε την καταστροφή.

1. Εκρηξη βόμβας εν πτήσει

Οι πάντοτε προσεκτικοί στις εκτιμήσεις τους Αμερικανοί –σύμφωνα με πληροφορίες ανώνυμων κυβερνητικών αξιωματούχων τους οποίους επικαλείται το δίκτυο CNN –«διατυπώνουν την πρώιμη θεωρία ότι μάλλον η πτώση του αιγυπτιακού αεροπλάνου οφείλεται σε τρομοκρατική ενέργεια, με πιθανότερη εκδοχή την έκρηξη βόμβας στο εσωτερικό του». «Καμικάζι» αυτοκτονίας; «Αδέσποτος» εκρηκτικός μηχανισμός με χρονοδιακόπτη, τηλεχειρισμό ή με διακόπτη ενεργοποίησης όταν το σκάφος φτάσει σε συγκεκριμένο ύψος; Κανένας δεν το γνωρίζει αυτή τη στιγμή.

Μυστικές υπηρεσίες της Δύσης εκτιμούν ότι πολλές ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες, από την Υεμένη ως την Ανατολική Αφρική και τη Συρία, διαθέτουν ειδικούς πυροτεχνουργούς οι οποίοι αναζητούν διαρκώς νέους τρόπους για να περνούν εκρηκτικά σε επιβατικά αεροπλάνα.

Σε πολλά αεροδρόμια του αναπτυσσόμενου κόσμου υπάρχουν υπερσύγχρονα μηχανήματα εντοπισμού εκρηκτικών υλών και μηχανισμών, αλλά συχνά το προσωπικό δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο για να τα χειρίζεται αποτελεσματικά.

Το 2004 απόρρητη έκθεση του υπουργείου Εσωτερικών της Γαλλίας έκανε λόγο για παράνομους χώρους προσευχής ορισμένων μουσουλμάνων εργαζομένων στο διεθνές αεροδρόμιο «Σαρλ ντε Γκωλ». Οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι παράλληλα σύχναζαν σε τεμένη όπου κήρυτταν μισαλλόδοξοι κληρικοί.

2. Επέμβαση στο πιλοτήριο

Το πιο δραματικό, σχεδόν κινηματογραφικό σενάριο είναι η εισβολή ενόπλων στο πιλοτήριο και η μάχη σώμα με σώμα με μέλη του πληρώματος. Στόχος είναι συνήθως η αεροπειρατεία και η αλλαγή κατεύθυνσης του αεροπλάνου –κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη βία με απρόβλεπτες συνέπειες. Αν εξαιρέσει κανείς την αποτρόπαιη ιστορική «πρωτιά» της ομάδας των, κυρίως σαουδαράβων, αεροπειρατών της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, οι οποίοι είχαν εκπαιδευθεί ως πιλότοι και οδήγησαν οι ίδιοι τα αεροπλάνα πάνω στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, η εισβολή στο κόκπιτ γίνεται κατά κανόνα από αεροπειρατές που επιθυμούν να οδηγήσουν το αεροπλάνο κάπου αλλού –όχι να το καταρρίψουν. Ειδικά στην περίπτωση του Airbus που κατέπεσε στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, θα ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι στο αεροπλάνο επέβαιναν και τρεις φρουροί ασφαλείας πτήσεων, αρμόδιοι να αποκρούουν τέτοιες επιδρομές.

3. Πλήγμα από πύραυλο ή σύγκρουση στον αέρα

Αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για αποκλεισμό οποιουδήποτε ενδεχομένου, μοιάζει πολύ δύσκολο το να επλήγη το αιγυπτιακό αεροπλάνο από πύραυλο εδάφους-αέρος ή θαλάσσης-αέρος. Αφενός, το πυραυλικό ίχνος θα είχε καταγραφεί αμέσως σε συσκευές ραντάρ –και κάτι τέτοιο δεν έχει ακόμη αναφερθεί. Αφετέρου, το ύψος από όπου ξεκίνησε η πτώση του Airbus ήταν τόσο μεγάλο που μόνο υπερσύγχρονα πυραυλικά συστήματα κρατών, όχι τρομοκρατών, μπορούν να το στοχεύσουν με επιτυχία. Το ενδεχόμενο επίθεσης από πολεμικό αεροπλάνο με χρήση πυραύλων αέρος-αέρος εξετάζεται αλλά χωρίς πολλές πιθανότητες.

Σύγκρουση με άλλο αεροσκάφος ασφαλώς είναι εφικτή, αν και το αιγυπτιακό αεροπλάνο πετούσε κανονικά και τυπικά, στον «καθαρό» από την επίσημη κυκλοφορία αεροδιάδρομο στο σημείο που του αναλογούσε.

4. Μηχανική βλάβη

Παρά τους εξονυχιστικούς τεχνικούς ελέγχους, πάντα κάτι μπορεί να πάει στραβά στο πολύπλοκο μηχανικό σύνολο που συνιστά ένα σύγχρονο αεροσκάφος. Οι ειδικοί θα εξετάσουν αν στο παρελθόν καταγράφηκε κάποιο πρόβλημα που δεν επιλύθηκε σωστά ή θα επιχειρήσουν να διαπιστώσουν τυχόν πρόβλημα το οποίο δεν είχε εντοπιστεί καθόλου. Εχουν καταγραφεί περιστατικά ξαφνικής ενεργοποίησης ενός συστήματος, όπως εκείνο που φρενάρει το σκάφος στην προσγείωση κατεβάζοντας μεταλλικά πτερύγια τα οποία «αντιστρέφουν» τα αέρια των κινητήρων. Αυτό συνέβη στις 26 Μαΐου 1991 στην Ταϊλάνδη, όταν ένα Boeing 767-300ER της εταιρείας Lauda Air κατέπεσε και συνετρίβη στέλνοντας στον θάνατο και τους 223 επιβαίνοντες.

5. Ανθρώπινο λάθος

Σύμφωνα με τους αναλυτές πτήσεων το υψηλό επίπεδο αυτοματισμού στα σύγχρονα επιβατικά αεροπλάνα μειώνει δραστικά τις πιθανότητες να συμβεί ένα μοιραίο λάθος από τον κυβερνήτη ή τον συγκυβερνήτη. Ωστόσο όταν κάτι πάει στραβά, το πλήρωμα «βομβαρδίζεται» από τόσο πολλές πληροφορίες που σε κάποιες περιπτώσεις είναι αδύνατο να τις διαχειριστεί. Αυτό συνέβη το 2013 στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, όταν ο νεαρός πιλότος ενός αεροσκάφους της εταιρείας Asiana «απέτυχε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των πολύπλοκων συστημάτων του χειριστηρίου και της αυτόματης πλοήγησης» (όπως ανέφερε σχετική έκθεση εμπειρογνωμόνων) με αποτέλεσμα την ανώμαλη προσγείωση και τον θάνατο τριών εκ των επιβατών. Στην περίπτωση πάντως της μοιραίας πτήσης ΜS804 της EgyptAir ο αιγύπτιος κυβερνήτης ήταν έμπειρος επαγγελματίας που είχε 6.275 ώρες πτήσης στο ενεργητικό του.

6. Αυτοκτονία πιλότου

Δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο, αλλά έχει συμβεί μερικές φορές. Η πιο πρόσφατη ήταν στις 24 Μαρτίου 2015. Τότε ο μόλις 27 ετών Γερμανός Αντρέας Λούμπιτς, συγκυβερνήτης αεροπλάνου της εταιρείας χαμηλού κόστους Germanwings, «κάρφωσε» ένα Airbus A320 στις Γαλλικές Αλπεις. Προηγουμένως είχε κλειδώσει τον κυβερνήτη έξω από το πιλοτήριο. Οπως αποδείχθηκε, ο συγκυβερνήτης έπασχε από αυτοκτονικό σύνδρομο και ψυχίατρος είχε γνωματεύσει ότι ήταν «ακατάλληλος για τη συγκεκριμένη εργασία». Επίσης στις 31 Οκτωβρίου 1999 ένα Boeing 767 της EgyptAir έκανε τρομερή βουτιά θανάτου στον Ατλαντικό Ωκεανό, λίγο μετά την απογείωσή του από τη Νέα Υόρκη με προορισμό το Κάιρο. Δράστης ήταν και τότε ο συγκυβερνήτης, τα κίνητρα του οποίου παραμένουν σκοτεινά ακόμη και σήμερα.