Αυστρία: η ώρα της δημοκρατικής σιωπηλής πλειοψηφίας

Η πολλή φαντασία κάνει κακό στους πολιτικούς. «Οποιος έχει οράματα να πάει στον γιατρό» συνήθιζε να λέει τη δεκαετία του ’70 ο τότε καγκελάριος της Αυστρίας Μπρούνο Κράισκι. Από τότε όμως κύλησε πολύ νερό στον Δούναβη. Οι πολιτικοί έγιναν τεχνοκράτες και δη σε τέτοιον βαθμό που να καταντούν αφόρητα βαρετοί στους ψηφοφόρους. Γι’ αυτό και η αντιστροφή της ρήσης του Κράισκι («Σήμερα χρειάζεται γιατρό όποιος δεν έχει οράματα») από έναν τεχνοκράτη, τον Κρίστιαν Κερν, που έγινε εν μιά νυκτί πολιτικός, πρόεδρος των Σοσιαλδημοκρατών και καγκελάριος της χώρας, προκάλεσε αίσθηση στη δημοσιότητα. «Ο Κερν ξαναφέρνει τη φαντασία στην εξουσία» πανηγύριζε ραδιοσχολιαστής. Και αυτό, προσέθετε, τον κάνει αμέσως δημοφιλή σε ένα πλατύτερο κοινό.

Το αν βέβαια ο «Ομπάμα των Αλπεων» («Sueddeutsche Zeitung») θα κατορθώσει να βάλει φρένο στη συνεχή προέλαση της αυστριακής Ακροδεξιάς είναι άλλο θέμα. Το Φιλελεύθερο Κόμμα της Αυστρίας (FPO) προηγείται από καιρό στις δημοσκοπήσεις (30% και πλέον των ψήφων), ενώ οι δύο κυβερνητικοί εταίροι, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPO) και το Λαϊκό Συντηρητικό Κόμμα (OVP), ακολουθούν δεύτεροι και καταϊδρωμένοι. Αυτό φάνηκε και στις 24 Απριλίου, στις εκλογές για νέο πρόεδρο της χώρας, κατά τις οποίες ο υποψήφιος του ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας Νόρμπερτ Χόφερ βγήκε πρώτος με 35% των ψήφων ακολουθούμενος από τον Πράσινο Αλεξάντερ βαν ντερ Μπέλεν με 21,3% –οι εκπρόσωποι των Σοσιαλδημοκρατών και των Συντηρητικών κυριολεκτικά καταποντίστηκαν. Η πιθανότητα λοιπόν να εκλεγεί σήμερα, Κυριακή, στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, ο κ. Χόφερ ως πρόεδρος της χώρας είναι μεγάλη. Και τότε, όπως έγραψε η εφημερίδα «Die Zeit», «Αντίο στην ευρωπαϊκή Αυστρία» –η χώρα θα διολισθήσει πολιτικά στο κλαμπ των βαλκανικών χωρών και στις εν πολλοίς αυταρχικές δομές του.

Η αντιπαράθεση κλιμακώνεται κάθε μέρα

Ο κύβος δεν έχει βέβαια ακόμη ριφθεί. Παρά την αυξανόμενη επιθετικότητα των ακροδεξιών, η δημοκρατική «σιωπηλή πλειοψηφία» δεν καταθέτει τα όπλα. Η αντιπαράθεση μεταξύ τους κλιμακώνεται από μέρα σε μέρα. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

11 Οκτωβρίου 2015, εκλογές στην πόλη-κρατίδιο της Βιέννης. Νικητής αναδεικνύεται το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (39,5%), οι ακροδεξιοί εκτινάσσονται όμως στο 31%. Τη νύχτα οι οπαδοί τους πλημμυρίζουν την πλατεία του Δημαρχείου και προπηλακίζουν κάθε περαστικό που τους φαίνεται ισλαμιστής ή τουλάχιστον ξένος.

13 Μαΐου 2016 στην ίδια πλατεία. Εγκαίνια του εαρινού φεστιβάλ της πόλης Wiener Festwochen που μεταδίδει απευθείας η δημόσια ραδιοτηλεόραση ORF. Ωραίο μουσικό πρόγραμμα με συγκροτήματα από πολλές ευρωπαϊκές χώρες και με μεγάλη συμμετοχή μεταναστών και προσφύγων. Το κοινό σειόταν στα γέλια ακούγοντας τις ειρωνικές σπόντες του παρουσιαστή κατά των ξενοφόβων Βιεννέζων, οι οποίοι δεν τολμούν να εμφανιστούν προσωπικά στην πλατεία.

Οι πολιτικοί αναλυτές καταγράφουν καθημερινά τέτοια μικρά ή μεγάλα σοκ, αδυνατούν όμως να διακρίνουν μια εντελώς κυρίαρχη τάση. Ενα γκάλοπ στις αρχές της εβδομάδας έδινε οριακό προβάδισμα στον κ. Χόφερ, αλλά κανείς δεν στοιχηματίζει ότι αυτό θα εκφραστεί και στις κάλπες. Εναν ρόλο μπορεί να έπαιξε και το τηλεοπτικό ντιμπέιτ των δύο υποψηφίων την περασμένη Πέμπτη κατά το οποίο ο κ. Χόφερ συνελήφθη από την παρουσιάστρια ψευδόμενος, όταν ισχυρίστηκε ότι έγινε «αυτόπτης μάρτυρας ενός ένοπλου επεισοδίου στο Ισραήλ» –τις ημέρες της εκεί παραμονής του, σύμφωνα με τις ισραηλινές Αρχές, δεν είχε πέσει ούτε ένας πυροβολισμός στη χώρα.

Τέτοια ψέματα δυσφημούν το σύνολο της πολιτικής τάξης. Ταυτόχρονα υποδαυλίζουν την αβεβαιότητα του κοινού που, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν ήταν ποτέ τόσο έντονη στη μεταπολεμική εποχή. Από μια πρώτη ματιά αυτό είναι βέβαια αδικαιολόγητο: η Αυστρία ήταν και παραμένει μία από τις πλουσιότερες ευρωπαϊκές χώρες, με υψηλούς μισθούς, χαμηλά ποσοστά ανεργίας, ισχυρό κράτος πρόνοιας και καλά οργανωμένη δημόσια διοίκηση.

Οι μεταπτώσεις της «αυστριακής ψυχής»

Ο ίδιος δημοσιολόγος όμως δείχνει τελικά πρόθυμος να «πάει πολύ μακριά» και να μιλήσει για τις απώτερες αιτίες που προκαλούν τις συχνά ανεξήγητες μεταπτώσεις της «αυστριακής ψυχής»: για τις επαναστάσεις στη χώρα που έμειναν πάντα ημιτελείς· για τη σύμπραξη των Αυστριακών με τον Χίτλερ που λόγω έλλειψης αυτοκριτικής έμεινε ως σήμερα χωρίς «κάθαρση»· ή για τις κοσμογονικές αλλαγές που αλλοίωσαν πολύ την ψυχοσύνθεσή τους μετά το 1989-1990. «Η Αυστρία ήταν μεταπολεμικά στο μεταίχμιο της Ευρώπης –ως το ανατολικότερο κράτος της Δύσης και το δυτικότερο της Ανατολής» λέει. Αυτό καθόριζε και την εσωτερική ισορροπία των κατοίκων της. Με τη διάλυση του ανατολικού μπλοκ ωστόσο η ισορροπία αυτή ανατράπηκε –κάτι που επιτάθηκε αργότερα με την ένταξη της χώρας στην ευρωζώνη. «Ολες αυτές οι ανασφάλειες, παλιές και νέες, συμπυκνώθηκαν σε μία όταν ξέσπασε η κρίση του 2009-2010» προσθέτει. Και αυτό αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για την άνθηση της ξενοφοβίας –παρ’ όλο που οι Αυστριακοί δεν κινδυνεύουν στο παραμικρό από τους ξένους.

Ο νέος καγκελάριος Κρίστιαν Κερν καλείται έτσι να μαζέψει τα «σπασμένα» πολλών μαζί ιστορικών εποχών και να αποκαταστήσει τη χαμένη τιμή της πάλαι ποτέ πολύ ευυπόληπτης Σοσιαλδημοκρατίας. Πρόκειται όμως μάλλον για τετραγωνισμό του κύκλου, δεδομένου ότι τις τελευταίες δεκαετίες το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχει κυριολεκτικά πριονίσει το κλαδί που καθόταν, ιδιωτικοποιώντας τις άλλοτε πανίσχυρες κρατικές επιχειρήσεις και παραδίδοντας την οικοδόμηση των εργατικών πολυκατοικιών σε ιδιώτες εργολάβους, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του να έχει προσχωρήσει τώρα στο Κόμμα της Ελευθερίας, που αυτοαποκαλείται, όχι άδικα, το ισχυρότερο «εργατικό» κόμμα της χώρας.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΣΟΚ
Οι Αυστριακοί είναι θύματα πολλών ιστορικών ηλεκτροσόκ. «Ας μην πάμε μακριά» λέει ο δημοσιολόγος Γκέοργκ Χόφμαν-Οστενχοφ. «Οι ροές των προσφύγων από την Ιταλία και την Ελλάδα που κατευθύνονται προς τον Βορρά περνούν κατ’ αρχάς από την Αυστρία. Αυτό υποδαυλίζει παλιούς και καινούργιους φόβους. Και γι’ αυτούς έχουν μόνο οι ακροδεξιοί εύκολες απαντήσεις: Κλείσιμο των συνόρων ή Εξω οι ξένοι. Τις δύσκολες απαντήσεις, που είναι μακροπρόθεσμα και οι πιο αποτελεσματικές, δεν θέλουν να τις ακούσουν».