Νικίτα Μιχάλκοφ: «Με λένε δικτάτορα αλλά δεν είμαι»

Τιμημένος με το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας 1994 ο «Ψεύτης ήλιος» του Νικίτα Μιχάλκοφ έχει αποκτήσει διαστάσεις θρύλου. Συνδυάζοντας δεξιοτεχνικά τον έρωτα και την πολιτική ο Μιχάλκοφ υπέγραψε μια αλησμόνητη ιστορία προδοσίας μέσα από την οποία δεν θέλησε τόσο να καταθέσει μια κριτική άποψη για τη σταλινική περίοδο όσο να παρουσιάσει τις τραγικές διαστάσεις της: ο «Ψεύτης ήλιος» υποστηρίζει ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να αγνοούμε την ιστορία της πατρίδας μας, ακόμη κι όταν δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας μέσα από το παρελθόν.

Η τεράστια επιτυχία του «Ψεύτη ήλιου» έπαιξε ρόλο στην επιστροφή του Μιχάλκοφ στον αρχικό μύθο με δύο «συνέχειές» του. Ο «Ψεύτης ήλιος 2: Η έξοδος» ήδη παίζεται από την περασμένη Πέμπτη, ενώ –αν δεν αλλάξει κάτι –από την Πέμπτη 5 Μαΐου θα παίζεται ο «Ψεύτης ήλιος 3: Το οχυρό». Τα δύο βασικά πρόσωπα παραμένουν τα ίδια: ο Κοτόφ (Μιχάλκοφ) που οδηγήθηκε στη φυλακή εξαιτίας του Αρσέντιεφ (Ολεγκ Μένσικοφ), ο οποίος τώρα τον αναζητεί ύστερα από εντολή του Ιωσήφ Στάλιν. Με αυτή την επιστροφή όμως ο Νικίτα Μιχάλκοφ ακολουθεί τη μοίρα των ηρώων του στην ταραγμένη Σοβιετική Ενωση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία πλέον κινδυνεύει από τη ναζιστική εισβολή.

«Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είναι πλέον μεγάλο ζήτημα στη Ρωσία και αυτός είναι ο λόγος που αποφάσισα να κάνω τις δύο συνέχειες» είπε στο «Βήμα» ο Νικίτα Μιχάλκοφ πριν από μερικά χρόνια στο Φεστιβάλ των Καννών όπου ο «Ψεύτης ήλιος 2» συμμετείχε εντός διαγωνισμού. «Ο κόσμος, το έθνος, έχει αρχίσει να χάνει την επικοινωνία του με καταστροφές σαν αυτή» συνέχισε ο σκηνοθέτης μιλώντας για το πόσο εύκολα σήμερα κάποια ασήμαντα πράγματα μπορούν να αποκτήσουν τεράστιες διαστάσεις και να θεωρηθούν δύσκολα χωρίς να είναι. «Αυτό που θα ήθελα είναι αν ένα σημερινό κορίτσι δει την ταινία να καταλάβει ότι δεν χρειάζεται να γκρινιάζει που ζει σε ένα διαμέρισμα με δύο υπνοδωμάτια αντί με οκτώ όπως θα ήθελε. Και φεύγοντας από τον κινηματογράφο να είναι χαρούμενη που μπορεί να αγοράσει παγωτό!».

Με την ευλογία του Οσκαρ

Αγγίζοντας το αδιανόητα μεγάλο νούμερο των 45 εκατ. δολαρίων, ο «Ψεύτης ήλιος 2» ανήκει στις ακριβότερες παραγωγές που έχουν γυριστεί ποτέ στη Ρωσία. Η ταινία χρηματοδοτήθηκε κατά ένα μόνο μικρό μέρος από το ρωσικό κράτος, ενώ για τα υπόλοιπα χρήματα ο Μιχάλκοφ αναζήτησε χορηγούς από όλον τον κόσμο. Η δουλειά δεν ήταν εύκολη γιατί «το πρόβλημα είναι πια η εμπιστοσύνη», είπε ο σκηνοθέτης. «Πρέπει να πείσεις τον κόσμο να σε εμπιστευθεί και να πιστέψει ότι τα χρήματά του θα πάνε στην ταινία και όχι στην τσέπη σου».

Βεβαίως τα εύσημα του Μιχάλκοφ είναι γνωστά. «Ολη μου τη ζωή ανοίγω πόρτες» είπε ο Μιχάλκοφ, και είναι αλήθεια. Χωρίς να υπολογίσεις τις βραβεύσεις του σε μεγάλα φεστιβάλ και το Οσκαρ που κέρδισε για τον «Ψεύτη ήλιο», ο Μιχάλκοφ μετρά δύο ακόμη υποψηφιότητες για το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας: για το «Ουργκά» και το «12». Επίσης για την ταινία «Μαύρα μάτια» είχε οδηγήσει τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι στις υποψηφιότητες για Οσκαρ (καλύτερου α’ ρόλου). «Ενα Οσκαρ από μόνο του δεν σου δίνει λεφτά» είπε. «Μπορεί όμως να κάνει ακριβότερη την προσωπικότητά σου και σίγουρα όταν έχεις ένα Οσκαρ είναι πιο εύκολο για σένα να μιλάς με επενδυτές». Χαριτολογώντας ο Μιχάλκοφ ανέφερε ένα παλιό ρωσικό γνωμικό: «Στη Ρωσία στη μισή ζωή σου δουλεύεις για το όνομα και την εικόνα σου και στην άλλη μισή απολαμβάνεις το όνομα και την εικόνα σου να δουλεύουν για σένα».

Αν και ο Μιχάλκοφ παραδέχθηκε ότι είχε την έμπνευση για μια συνέχεια του «Ηλιου» ενώ παρακολουθούσε τη «Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν», σε καμία περίπτωση δεν είχε σκοπό να δώσει μια απάντηση στις αμερικανικές ταινίες που παρουσιάζουν τη δική τους εκδοχή για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Δεν είναι σκοπός μου να πολεμήσω τις ταινίες του Χόλιγουντ» είπε.

Σοβινισμός και πατριωτισμός

Στην πατρίδα του την εποχή αυτής της συνέντευξης (2010) ο Νικίτα Μιχάλκοφ βρισκόταν στο στόχαστρο των ΜΜΕ σχετικά με πολλά ζητήματα. Είχε γραφτεί ότι παίρνει τις περισσότερες κρατικές επιχορηγήσεις και ότι μοιράζει τα χρήματα όπου και όπως θέλει. Εγραψαν ότι ορίζει τους ανθρώπους που για εκείνον πρέπει να εκλεγούν οπουδήποτε. Γράφτηκε ακόμη και ότι επί 40 χρόνια ο Μιχάλκοφ πολεμούσε τον Αντρέι Ταρκόφσκι! Τον κατηγόρησαν επίσης για σοβινισμό και εθνικισμό. «Η γενική αίσθηση που επικρατεί για μένα είναι ότι είμαι ένας δικτάτορας ενώ δεν είμαι» είπε ο Μιχάλκοφ, ο οποίος έχει καταφέρει να συμβαδίσει με όλες τις κυβερνήσεις από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ως σήμερα. «Δεν πρέπει να ακούτε τις βλακείες που λέγονται για μένα» συνέχισε. «Δείτε τις ταινίες μου. Μιλούν από μόνες τους. Θα ήταν ηλίθιο και παράλογο να λέω άλλα στις ταινίες μου και να κάνω τα εντελώς διαφορετικά στη ζωή και στην καθημερινότητά μου». Σε αυτό το σημείο έκανε και έναν διαχωρισμό ανάμεσα στον σοβινισμό και στον πατριωτισμό. «Δεν πρέπει να υπάρχει παραλληλισμός» είπε. «Σοβινισμός είναι όταν λες σε κάποιον «είμαι καλύτερος από σένα». Πατριωτισμός είναι όταν λες «αγαπώ την πατρίδα μου». Κανένας δεν μπορεί να μου απαγορέψει να την αγαπήσω. Και μπορώ να σε προσκαλέσω να δεις τα πράγματα που αγαπώ. Και από τη δική μου πλευρά θα προσπαθήσω να εκτιμήσω και να αγαπήσω τα πράγματα που εσύ θα μου δείξεις». Ο εκνευρισμός του Μιχάλκοφ ήταν πια ολοφάνερος και ο ίδιος δεν έκανε τίποτε για να τον κρύψει. «Θα έπρεπε όμως να έχω το δικαίωμα να αποδείξω ότι όλα αυτά δεν ισχύουν, αλλά το πρόβλημα σήμερα στη Ρωσία είναι πως ο οποιοσδήποτε μπορεί να πει το οτιδήποτε χωρίς να τιμωρηθεί. Η παραποίηση της αλήθειας είναι πολύ σοβαρό θέμα. Θα έπρεπε να υπάρχει νόμος που θα τιμωρεί όσους την παραποιούν!».

πότε & πού:

Η ταινία «Ψεύτης ήλιος 2: Η έξοδος» προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 21 Απριλίου. Η ταινία «Ψεύτης ήλιος 3: Το οχυρό» θα προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 5 Μαΐου (διανομή: Weirdwave).