Λουίς Μπουνιουέλ στη Θεσσαλονίκη

Οταν το ντοκιμαντέρ του Λουίς Μπουνιουέλ «Γη χωρίς ψωμί» προβλήθηκε στο Παρίσι το 1937 η «πολιτισμένη Δύση» ανακάλυπτε με έκπληξη ότι στην Ευρώπη υπάρχουν ακόμη περιοχές όπου οι άνθρωποι ζουν σε συνθήκες απόλυτης ένδειας. Στην απομονωμένη επαρχία Λας Ούρδες της Ισπανίας, που βρίσκεται σε ορεινή περιοχή ανάμεσα στη Σαλαμάνκα και τα πορτογαλικά σύνορα, η πείνα και οι αρρώστιες μαστίζουν την περιοχή «θερίζοντας» τους ανθρώπους.

Μέσα σε 27 λεπτά η τρίτη μόλις ταινία του Μπουνιουέλ (μετά τον «Ανδαλουσιανό σκύλο» και τη «Χρυσή εποχή») αποτυπώνει μια κατάσταση φρίκης στα όρια του ανθρώπινου, η οποία ενδεχομένως θα θυμίσει σε κάποιους σημεία και τέρατα των τωρινών καιρών μας.

Το «Γη χωρίς ψωμί», που είναι μια από τις λιγότερο προβεβλημένες ταινίες του Μπουνιουέλ στην Ελλάδα, είναι μια από τις πέντε που θα παιχτούν στην αίθουσα Σταύρος Τορνές του Λιμανιού Θεσσαλονίκης από την Πέμπτη 21 ως και την Κυριακή 24 Απριλίου. Το αφιέρωμα, που τιτλοφορείται «Λουίς Μπουνιουέλ: Το βλέμμα ξυράφι 2», επιμελείται με τη γνωστή φροντίδα της η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (στο παρελθόν είχε προηγηθεί ένα ακόμη με διαφορετικές ταινίες του). Οι υπόλοιπες ταινίες του τωρινού αφιερώματος είναι μυθοπλασίας: «Ξεχασμένοι από την κοινωνία» (1950), «Η εγκληματική ζωή του Αρτσιμπάλντο ντε λα Κρουζ» (1955), «Ναζαρέν» (1959) και «Ο εξολοθρευτής άγγελος» (1962).

Οι «Ξεχασμένοι από την κοινωνία» δεν είναι άλλοι από τους «Los Olvidados». Στα υποβαθμισμένα προάστια της Πόλης του Μεξικού παιδιά που ζουν στον δρόμο, εγκαταλελειμμένα από τις οικογένειές τους, προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα από την κλεψιά και την παραβατικότητα. Ο Μπουνιουέλ ακολουθεί τα χνάρια που χάραξε ο ίδιος με τη «Γη χωρίς ψωμί» σε μια ταινία όπου η έννοια παιδική αθωώτητα δεν υπάρχει. Η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες και καθιέρωσε οριστικά και αμετάκλητα το όνομα του Μπουνιουέλ στο διεθνές στερέωμα.

Για τον Αρτσιμπάλντο το κεντρικό πρόσωπο στην «Εγκληματική ζωή του Αρτσιμπάλντο ντε λα Κρουζ» η ερωτική επιθυμία μετουσιώνεται σε δολοφονική πράξη ως το μόνο μέσο απόλυτης κατάκτησης της γυναικείας ύπαρξης. «Πάντα έβρισκα στον ερωτισμό κάποια συγγένεια με τον θάνατο –μια σχέση μυστική αλλά σταθερή» θα πει ο ίδιος ο Μπουνιουέλ.

Η βραβευμένη στο Φεστιβάλ Καννών του 1959 «Ναζαρέν» είναι από τις κορυφαίες στιγμές της μεξικανικής περιόδου του Μπουνιουέλ και σίγουρα η πρώτη από τις μεγάλες «βλάσφημες και ιερόσυλες» ταινίες του: ο σκηνοθέτης καταθέτει μια ολομέτωπη επίθεση ενάντια στην υποκρισία της οργανωμένης θρησκευτικής εξουσίας.

Τέλος, στον πολύ πιο γνωστό «Εξολοθρευτή άγγελο», που θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες του Μπουνιουέλ εν γένει, μια βίλα-φυλακή αποσυντονίζει είκοσι αριστοκράτες που βρίσκονται εκεί ανεξήγητα εγκλωβισμένοι. Ο Μπουνιουέλ κατεβάζει τις μάσκες της υποκρισίας και επισημαίνει την έλλειψη ηθικής και ψυχραιμίας στη μεγαλοαστική τάξη του Μεξικού.