Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος οι δύο αμετακίνητοι στόχοι

Το εκλογικό «χαστούκι» που δέχθηκε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει η Αθήνα. Αν και νωρίς για να προβλεφθούν οι πολιτικές εξελίξεις στη γειτονική χώρα, με βασικότερο ερώτημα το αν θα συγκροτηθεί κυβέρνηση συνεργασίας ή αν η Τουρκία θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές εντός 45 ημερών, η ελληνική πλευρά προσπαθεί να αναλύσει τα δεδομένα και να διαμορφώσει εναλλακτικά σενάρια. Υψηλόβαθμοι διπλωματικοί παράγοντες αποφεύγουν να υιοθετήσουν άκριτα τη γραμμική λογική της «εξαγωγής» μιας εσωτερικής κρίσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οπως επισημαίνουν, «οι επιδιώξεις της Αγκυρας στο Αιγαίο και εσχάτως στην Ανατολική Μεσόγειο κινούνται ανεξάρτητα από τον εσωτερικό εκλογικό κύκλο. Διακρίνονται από μεθοδικότητα και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό». Κρίνοντας από τα πρόσφατα περιστατικά στο Πεδίο Βολής Ανδρου και με το ιταλικό ερευνητικό σκάφος «Explora», ο σχεδιασμός εκτυλίσσεται κανονικά.

Το προβληματικό σενάριο

Αναμφίβολα το σενάριο μιας μετεκλογικής συνεργασίας του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί χαρακτηρίζεται προβληματικό. Το ΜΗΡ έχει κατά καιρούς διατυπώσει σκληρές θέσεις για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ιδιαίτερα στην τρέχουσα περίοδο, όπου διαφαίνονται ορισμένες θετικές ενδείξεις στο Κυπριακό, η συμμετοχή του Μπαχτσελί στην κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις διαπραγματεύσεις. Αλλωστε, το ΜΗΡ πάντα εμφανιζόταν πιο διεκδικητικό στην Κύπρο και στη Θράκη, ζητήματα με ευρύτερη απήχηση στην εσωτερική πολιτική σκηνή.

Η προσοχή της Αθήνας εστιάζεται κυρίως στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο πεδίο αυτό όμως το «παιχνίδι» γίνεται κυρίως από τους στρατιωτικούς. Από ορισμένες πλευρές μάλιστα διατυπώνονται ανησυχίες για απόπειρα δημιουργίας θερμού επεισοδίου. Ο Ερντογάν δείχνει το τελευταίο διάστημα και ιδιαίτερα μετά το τέλος του σκανδάλου «Εργκένεκον» να μην κρατά τόσο σφιχτά τα… λουριά του στρατεύματος.

Τις τελευταίες ημέρες δύο κινήσεις εκ μέρους της τουρκικής πλευράς προκάλεσαν ανησυχία στα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας. Η πρώτη ήταν η είσοδος του τουρκικού πλοίου υποκλοπών «Τσανταρλί» εντός του Πεδίου Βολής Ανδρου κατά τη διάρκεια της άσκησης «Καταιγίδα». Η δεύτερη ήταν η έκδοση της NAVTEX 547/15 για εργασίες έρευνας με σκοπό την πόντιση καλωδίου από το ιταλικό πλοίο «Explora».

Οι δύο κινήσεις έχουν τη σημασία τους, αλλά την ίδια στιγμή δεν πρέπει να χαρακτηρίζονται αβασάνιστα ως αποτέλεσμα του εκλογικού αποτελέσματος στην Τουρκία. Εντάσσονται στην πάγια λογική της συνδιαχείρισης του Αιγαίου. Η είσοδος του «Τσανταρλί» έχει σχέση με την αμφισβήτηση εκ μέρους της Αγκυρας των ελληνικών Πεδίων Βολής (θέμα που έχει απασχολήσει τις συνομιλίες για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης). Ηδη υπάρχει από το 2014 κατατεθειμένη προς την Αθήνα η προειδοποίηση ότι, αν δεν απενεργοποιηθούν τουλάχιστον δύο εξ αυτών ή δεν περιοριστεί η περίοδος δέσμευσής τους, τότε η Τουρκία θα προχωρήσει στη δημιουργία δικού της, τρίτου, Πεδίου Βολής.

Περίπλοκο «Explora»

Το περιστατικό με το «Explora» είναι πιο περίπλοκο. Αφορά ένα ευρύτερο ζήτημα που σχετίζεται με τις ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τουρκική στόχευση είναι σαφής και δεν εκδηλώνεται για πρώτη φορά (ανάλογα περιστατικά με το ιταλικό σκάφος είχαν συμβεί τόσο το 2011 όσο και τον περασμένο Φεβρουάριο). Το «Explora» ζήτησε, όπως όλα δείχνουν, άδεια τόσο από την Αθήνα όσο και από την Αγκυρα, εξ ου και εξεδόθη η τουρκική NAVTEX που αφορά και περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η Αθήνα φέρεται να εξέδωσε δύο αγγελίες, μία για να ακυρώσει την τουρκική και άλλη μία για να δώσει άδεια ώστε το πλοίο να πραγματοποιήσει έρευνες στη θαλάσσια στήλη –κίνηση που γεννά ερωτηματικά…

Ετερο στοιχείο που αποδεικνύει ότι η τουρκική πολιτική ασκείται ανεξαρτήτως του εκλογικού κύκλου είναι η ποιοτική αλλαγή στη συμπεριφορά της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας από πέρυσι. Ηδη εφέτος έχουν καταγραφεί 13 υπερπτήσεις και 40 εμπλοκές στο Αιγαίο, όταν σε όλο το 2014 είχαν καταγραφεί 14 υπερπτήσεις. Η παρουσία των τουρκικών μαχητικών έχει επίσης αυξηθεί στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο αλλά και τις νυχτερινές ώρες.