Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο στα υπόγεια του Κάραβελ

Τα μυστήρια των Αθηνών, που έφεραν σε οριακό σημείο τη σχέση της Αθήνας με τους εταίρους και προκάλεσαν την επταμερή συνάντηση στις Βρυξέλλες, έχουν την απάντησή τους στο δεύτερο υπόγειο του ξενοδοχείου Κάραβελ. Σε αυτές τις απομακρυσμένες από τα αδιάκριτα βλέμματα αίθουσες εκτυλίχθηκε η πρώτη αξιολόγηση της νέας κυβέρνησης από τα τεχνικά κλιμάκια των θεσμών. Οι εμπειρογνώμονες των θεσμών εμφανίστηκαν με τους φακέλους και τα στοιχεία τους αλλά απέναντί τους βρήκαν δημόσιους υπαλλήλους με οδηγίες να παραδώσουν μόνο κάποια δημοσιονομικά στοιχεία και να μη συζητήσουν για μεταρρυθμίσεις. «Αν θέλετε κάτι περισσότερο, είναι ζήτημα πολιτικής διαπραγμάτευσης την οποία έχει αναλάβει ο Πρωθυπουργός» ήταν η στερεότυπη απάντηση που άφηνε σύξυλους τους ξένους διαπραγματευτές.

Ως τώρα τα δημοσιονομικά στοιχεία και οι μεταρρυθμίσεις ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα στη διαδικασία της αξιολόγησης. Αυτή τη φορά ο ρυθμός χάθηκε, οι κανόνες άλλαξαν μονομερώς, με την κυβέρνηση να κατηγορεί τους εταίρους ότι προσπαθούν να γυρίσουν τον χρόνο πίσω στην πέμπτη αξιολόγηση του Μνημονίου υπονομεύοντας τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου και τους εταίρους να χάνουν την υπομονή τους.

«Εγκλωβισμένα» κλιμάκια

Το νέο κεφάλαιο στη σάγκα της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς λίγο έλειψε να μείνει στη μέση, αλλά οι προσωπικές δεσμεύσεις του Αλέξη Τσίπρα την Πέμπτη στις Βρυξέλλες έδωσαν νέο οξυγόνο στη διαδικασία. Τη Δευτέρα μετά την τηλεδιάσκεψη του Eurogroup, στην οποία διαπιστώθηκε ότι υπάρχει αδιέξοδο, ακυρώθηκαν και οι συζητήσεις με τα τεχνικά κλιμάκια. Η διαδικασία ούτως ή άλλως ήταν προβληματική. Εκτός από την άρνηση να παράσχουν πλήρη στοιχεία, να συζητήσουν τι θα γίνει με τις μεταρρυθμίσεις που είναι σε εξέλιξη και πώς θα προχωρήσουν αυτές που περιέχονται στη λίστα Βαρουφάκη, γίνονταν και «καψώνια» –εκτός κι αν πρόκειται για φαινόμενα ακραίας ανοργανωσιάς.

Συνάντηση για τα «κόκκινα» δάνεια υπήρχε στην ατζέντα… αντιπροσωπεία για το ΕΣΠΑ εμφανιζόταν, για το Ασφαλιστικό ήταν το θέμα… πήγαινε ελλιπές κλιμάκιο και δεν μπορούσε να ξεκαθαρίσει η εικόνα. Ούτε αποτίμηση για την πιλοτική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος που περιέχεται και στη λίστα Βαρουφάκη δεν έδιναν. Λέγεται ότι είχαν προηγηθεί συσκέψεις στα βασικά υπουργεία και είχαν δοθεί στους υπαλλήλους συγκεκριμένες εντολές για το τι θα πουν, πόσο χρόνο θα διαθέσουν στα τεχνικά κλιμάκια και ποια θέματα θεωρούνται μνημονιακά και άρα δεν αγγίζονται.

Δεν είναι περίεργο που οι συναντήσεις διαρκούσαν πολύ λίγο –«ίσα για να πιούμε έναν καφέ» ομολογούν πρόσωπα που συμμετείχαν στη διαδικασία -, ενώ οι εμπειρογνώμονες, ιδίως του ΔΝΤ, αποχωρούσαν εκνευρισμένοι στη μέση της συζήτησης. Οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από την άλλη πλευρά πάσχιζαν να βρουν μιαν άκρη. «Εδώ ήρθαμε να συζητήσουμε, δεν ήρθαμε για interview με ερωτήσεις – απαντήσεις» έλεγαν στα ίδια πρόσωπα με τα οποία συνομιλούν τα τελευταία πέντε χρόνια αλλά τώρα έστεκαν μουγκά απέναντί τους. Δεν ήταν μόνον οι αυστηρές οδηγίες που έλαβαν πριν από την έναρξη των συζητήσεων. Πολλοί υπουργοί, όπως λένε οι ίδιοι, διαπίστωσαν ότι οι αντιπροσωπείες που έστειλαν παραβίασαν τις εντολές και ανταποκρίθηκαν στη διευρυμένη συζήτηση που επιχείρησαν να κάνουν οι εκπρόσωποι των θεσμών, οπότε τους κάλεσαν και τους «τράβηξαν τα αφτιά».

«Μας πέταξαν έξω!»

Χωρίς τα απαραίτητα στοιχεία δεν μπορούσαν να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις ούτε σε υψηλότερο επίπεδο, και οι εκπρόσωποι της Κομισιόν, που προσπαθεί να βοηθήσει με κάθε τρόπο την Ελλάδα, ενημέρωσαν τους προϊσταμένους τους ότι «μας πέταξαν έξω! Δεν ήθελαν να μας δουν!» αδυνατώντας να κρύψουν την αρνητική έκπληξή τους. Οι γενικοί γραμματείς οι οποίοι οριοθετούσαν τεχνοκρατικά και πολιτικά τη συζήτηση αποσύρθηκαν από τη διαδικασία της αξιολόγησης, ενώ δεν ορίστηκε κάποιος επικεφαλής της διαπραγμάτευσης ώστε να δίνει κατευθύνσεις έχοντας συνολική εικόνα της κατάστασης.

Η επιστολή του Ντέκλαν Κοστέλο, με την οποία χαρακτήριζε μονομερείς ενέργειες την κατάθεση των νομοσχεδίων για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστική κρίσης και για τις 100 δόσεις, ξεχείλισε το ποτήρι για την κυβέρνηση. Τα δύο νομοσχέδια κατατέθηκαν αμέσως στη Βουλή, το δεύτερο με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης μίλησε για έναν «τεχνικό υπάλληλο» που «ήθελε να γίνει πρωθυπουργός της Ελλάδας».

Ολα αυτά εξηγούν την ξαφνική επιδείνωση του κλίματος και τις αυστηρές δηλώσεις των εταίρων. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, Μάρτιν Σουλτς, Ανγκελα Μέρκελ, Φρανσουά Ολάντ, όλοι προειδοποίησαν με τον τρόπο τους ότι δεν υπάρχει πολιτική διαπραγμάτευση, ότι τελειώνουν και η δική τους υπομονή και ο χρόνος για την Ελλάδα.

Θύμωσε ακόμη και ο Γιούνκερ

Λέγεται μάλιστα ότι ο κ. Γιούνκερ, στη διάρκεια της επταμερούς συνάντησης, παρενέβη με αυστηρό ύφος στον κ. Τσίπρα λέγοντάς του ότι δεν θέλει να ξαναδεί τέτοιες απαξιωτικές συμπεριφορές απέναντι στους απεσταλμένους της Κομισιόν. «Αυτοί οι άνθρωποι δουλεύουν για εμάς» φέρεται να είπε.

Ο κ. Τσίπρας δεσμεύθηκε να παρουσιάσει ως αύριο ένα συγκεκριμένο σχέδιο μεταρρυθμίσεων και πηγές από το υπουργείο Οικονομικών διαβεβαιώνουν ότι η εξειδίκευση της λίστας Βαρουφάκη έχει ξεκινήσει, άρα η κυβέρνηση δεν είναι απροετοίμαστη. Την Παρασκευή το υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία επισημαίνει πως «πληροφορήθηκε ότι οι τεχνικές ομάδες εμπειρογνωμόνων ετοιμάζουν λεπτομερή κατάλογο με τις πληροφορίες που χρειάζονται σχετικά με τις σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις καθώς και την εξέλιξη των οικονομικών δεδομένων. Αναμένουμε τον κατάλογο στον οποίο θα ανταποκριθούμε άμεσα και εποικοδομητικά».

Σύμφωνα με πληροφορίες, τα τεχνικά κλιμάκια των Βρυξελλών ετοιμάζουν ένα μενού με ερωτήματα, με επίκεντρο το δημοσιονομικό κενό και τις διαρθρωτικές αλλαγές. Από αυτό το μενού θα επιλέξει η κυβέρνηση τι θέλει να υλοποιήσει και προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί το προσεχές διάστημα. Ωστόσο η κατάθεση αυτής της ανανεωμένης λίστας δεν σημαίνει ότι ξεκλειδώνει αυτόματα και η διαδικασία εκταμίευσης των δόσεων ή όποιας μορφής χρηματοδότησης της χώρας συμφωνηθεί. Θα χρειαστεί αξιολόγηση από τους τρεις θεσμούς (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ), εισήγηση και έγκριση από το Eurogroup. Στην άμεση χρηματοδότηση της Ελλάδας που ζήτησε ο κ. Τσίπρας λέγεται ότι αντέδρασαν η κυρία Μέρκελ και ο Μάριο Ντράγκι.

«Ηρθε η ώρα να επιλέξει η κυβέρνηση τι θα κάνει. Θα συνεχίσει στο πνεύμα της προεκλογικής της ρητορείας ή θα παίξει με σοβαρό χαρτί και θα προχωρήσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ιδίως σε τομείς της οικονομίας στους οποίους διατηρούνται ακόμη ισχυρά συντεχνιακά και πελατειακά συμφέροντα;» διερωτάται κορυφαίος παράγοντας με βαθιά γνώση των ευρωπαϊκών συσχετισμών και ισορροπιών.

Η παράμετρος Βαρουφάκη

Σε αυτή τη φάση είναι εμφανές ότι ο Πρωθυπουργός έχει πάρει πάνω του την υπόθεση αναλαμβάνοντας προσωπικές δεσμεύσεις, όπως τόνισε η γερμανίδα καγκελάριος. Εύλογα τίθεται το ερώτημα για τη μοίρα του υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος έχει γίνει μαγνήτης αρνητικής δημοσιότητας και σάτιρας από γερμανικά μέσα ενημέρωσης.

Το θέμα δεν είναι επικοινωνιακό, οι απαιτήσεις της διαπραγμάτευσης προϋποθέτουν ένα ισχυρό επιτελείο. Η κυβέρνηση παραθέτει στην πρώτη γραμμή έναν αποδυναμωμένο υπουργό Οικονομικών, πλαισιωμένο από την Ελενα Παναρίτη, η οποία έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια με τις παρεμβάσεις της και έχει αποσυρθεί από το προσκήνιο, και τον Νίκο Θεοχαράκη, έναν καθηγητή της Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Οικονομίας με ειδίκευση στον Αριστοτέλη που δεν έχει σχέση με το άχαρο λογιστικό μαγειρείο των διαπραγματεύσεων.

Ο Γιώργος Χουλιαράκης μοιάζει να έχει περάσει σε δεύτερο πλάνο, μολονότι θεωρείται από τους εταίρους ο πιο αξιόπιστος συνομιλητής. Ο υπουργός Οικονομικών πάντως έσπευσε την Παρασκευή με άρθρο στο προσωπικό του ιστολόγιο να προσφέρει κλάδο ελαίας στους Γερμανούς. Ζήτησε να σταματήσει το τοξικό blame game (το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών) και να επικεντρωθούν οι δύο πλευρές στα κοινά ενδιαφέροντα και στον επανασχεδιασμό της Ευρώπης ώστε η νομισματική ένωση να γίνει πεδίο κοινής ευημερίας.