Την ώρα που ο πρόεδρος της ΕΚΤ Mάριο Ντράγκι, αρχίζοντας το «τύπωμα χρήματος» του 1,14 τρισ. ευρώ, οδήγησε το ευρώ με απώλειες 25% σε χαμηλό 12 ετών, με τους αναλυτές να μην αποκλείουν μάλιστα κορύφωση της πτώσης στα 0,85 ως προς το δολάριο την επόμενη διετία, οι οικονομολόγοι αυξάνουν τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη της ευρωζώνης. Την ίδια ώρα, ενώ το φθηνό νόμισμα βοηθά στην αναστροφή της οικονομικής επιβράδυνσης στη ζώνη του ευρώ, οι οικονομολόγοι υποβαθμίζουν τις προβλέψεις τους μόνο για την Ελλάδα, η οποία ταλανίζεται από τις δύσκολες διαπραγματεύσεις με τους εταίρους και δανειστές που έχουν οδηγήσει σε συνθήκες ασφυξίας την πραγματική οικονομία.
Αρκετοί αναλυτές νομισμάτων θεωρούν τώρα ότι κινούμαστε ολοταχώς το επόμενο διάστημα προς την απόλυτη ισοτιμία (parity) του δολαρίου με το ευρώ, όπως είχε συμβεί και το 2002, αυξάνοντας έτσι τα διλήμματα για την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η οποία ετοιμάζεται, σύμφωνα και με τις δηλώσεις της επικεφαλής της Tζάνετ Γέλεν, για την πρώτη αύξηση επιτοκίων εδώ και περίπου μία δεκαετία.
Το παιχνίδι της απόκλισης
Το ισχυρό δολάριο επηρεάζει εξάλλου τις εξαγωγικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ συγκρατώντας τον πληθωρισμό λόγω φθηνών εισαγωγών, ενώ μετά τα θετικά στοιχεία για την αγορά εργασίας των ΗΠΑ οι αναλυτές εκτιμούσαν ότι η πρώτη αύξηση επιτοκίων από τη Fed θα μπορούσε να λάβει χώρα τον ερχόμενο Ιούνιο και εν πάση περιπτώσει με μεγαλύτερη σιγουριά μέσα στο τρίτο τρίμηνο. Η απόκλιση της νομισματικής πολιτικής μεταξύ της Fed και της ΕΚΤ αποτελεί πάντως το βασικό «παιχνίδι» στην αγορά συναλλάγματος. Αναλυτές αγορών συναλλάγματος προβλέπουν ότι το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα θα διαμορφωθεί στο 1 προς 1 με το δολάριο το αργότερο ως το τέλος του έτους, εκτιμώντας ότι μπορεί να υποχωρήσει ως και τα 85 σεντς ως την επόμενη διετία.
Οι μεγάλες εξαγωγικές χώρες της ευρωζώνης όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ιταλία και το Βέλγιο και οι ευρωπαϊκές εταιρείες που παράγουν στην Ευρώπη και εξάγουν μεγάλο μέρος της παραγωγής τους στις ΗΠΑ και στην Κίνα και σε άλλες τρίτες χώρες αποτελούν τους μεγάλους κερδισμένους από το φθηνό ευρώ. Κερδισμένες θα είναι οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες, ο τομέας των χημικών, των ειδών πολυτελείας και της τουριστικής βιομηχανίας, ένας τομέας στον οποίο ποντάρει πολλά και η χώρα μας. Καθώς πάνω από τα μισά κέρδη των ευρωπαϊκών εταιρειών προέρχονται από τις εκτός ευρωζώνης δραστηριότητές τους, οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα κερδίσουν τόσο από την αύξηση του τζίρου τους όσο και από τη ετατροπή των εσόδων τους στο κοινό νόμισμα. Στον αντίποδα, η μείωση των τουριστών που προέρχονται από την ευρωζώνη θα επηρεάσει τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες αφού θα περιοριστούν τα ταξίδια στο εξωτερικό.
Από την άλλη πλευρά, τις πρώτες τρεις ημέρες εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ αγοράστηκαν κρατικά ομόλογα 9,8 δισ. ευρώ μέσης διάρκειας εννέα ετών, ενώ η Citigroup εκτίμησε ότι συνολικά τον Μάρτιο θα αγοραστούν ομόλογα αξίας 55 δισ. ευρώ.
Εν τω μεταξύ, με την εξαίρεση των ελληνικών τίτλων, συνεχίστηκε το ράλι στα ομόλογα της ευρωζώνης, με την Ισπανία και την Ιταλία να αντλούν από τις δημοπρασίες 12,75 δισ. ευρώ.
Η απόδοση του ισπανικού 10ετούς υποχώρησε για πρώτη φορά κάτω του 1%, ενώ του ιταλικού κινείται λίγο πάνω από το 1%, την ώρα που η απόδοση του 10ετούς ελληνικού τίτλου ξεπερνά το 10,6%, ενώ η απόδοση του 10ετούς γερμανικού bund βρίσκεται σε αρνητικό έδαφος (-0,12%). Το μαζικό πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων και άλλων χρεογράφων από την ΕΚΤ ίσως να θωρακίζει τις χώρες της ευρωζώνης από τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα είχαν κάποια γεγονότα στην Ελλάδα, δήλωσε μάλιστα την Τετάρτη ο επικεφαλής της ΕΚΤ.
Οι οικονομολόγοι Reinhard Cluse, Martin Lueck, David Tinsley και Gyorgy Kovacs της UBS προχώρησαν σε αύξηση των προβλέψεών τους για την ανάπτυξη στην ευρωζώνη στο 1,6% (από 1,2%) το 2015 και στο 2% (από 1,6%) το 2016, ενώ στον αντίποδα μείωσαν τις εκτιμήσεις τους για την ελληνική οικονομία ώστε να ενσωματωθεί η αυξημένη αβεβαιότητα, προβλέποντας ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 1,5% εφέτος (από 2,2%) και 2,5% για το 2016 (από 2,8%). Στην ευρωζώνη η εικόνα βελτιώνεται υποβοηθούμενη από το «τύπωμα χρήματος» της ΕΚΤ και την εξασθένηση του ευρώ, από την άνοδο των πραγματικών εισοδημάτων, απόρροια του χαμηλού πληθωρισμού και των τιμών του πετρελαίου, από τη βελτίωση των δημοσιονομικών πολιτικών και από τη σταδιακή αποκατάσταση του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα.
Αυξημένοι κίνδυνοι
Η Γερμανία παραμένει η ατμομηχανή της ευρωζώνης με ρυθμούς ανάπτυξης 2,1% εφέτος και 2,4% το 2016, ενώ συνολικά αναβαθμίζονται οι προβλέψεις για την ανάπτυξη σε πολλές χώρες και ιδιαίτερα για τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία. Παρά τη βελτίωση των προβλέψεων για την ανάπτυξη, η άνοδος του πληθωρισμού κοντά στον στόχο του 2% απαιτεί χρόνο που εκτείνεται ως το 2017 ή και περισσότερο, με ό,τι αυτό σημαίνει για την παράταση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ευρωτράπεζας.
Από την άλλη πλευρά, η υποβάθμιση των μεγεθών της ελληνικής οικονομίας αντικατοπτρίζει τους αυξημένους κινδύνους την ώρα που μια σειρά στοιχεία δεικνύουν την επιδείνωση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, τις εκροές των καταθέσεων και τη μείωση των φορολογικών εσόδων. Στο βασικό σενάριο των οικονομολόγων της UBS, πάντως, η Ελλάδα παραμένει εντός ευρωζώνης, ενώ μια συμβιβαστική λύση για τη μελλοντική στήριξη της οικονομίας από τους δανειστές και εταίρους τελικά θα επιτευχθεί.
Υποχρεώσεις
Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να είναι πάντως δύσκολες την ώρα που η χώρα θα πρέπει να αποπληρώσει το 2015 ποσό 16,018 δισ. ευρώ σε κεφάλαιο και 5,87 δισ. ευρώ σε τόκους. Τους επόμενους έξι μήνες θα πρέπει να καταβάλει μάλιστα 13,2 δισ. ευρώ. Στις 6 Μαρτίου πλήρωσε 310 εκατ. ευρώ και 350 εκατ. ευρώ στις 13 Μαρτίου.
Στις 16 Μαρτίου έχει να πληρώσει 580 εκατ. και 350 εκατ. στις 20 Μαρτίου ανεβάζοντας το συνολικό ποσό του μήνα στο 1,5 δισ. ευρώ. Τον Απρίλιο οφείλει στο ΔΝΤ 420 εκατ. ευρώ σε κεφάλαιο. Επιπλέον 80 εκατ. ευρώ σε τόκους στην ΕΚΤ, 194 εκατ. ευρώ σε τόκους στον ιδιωτικό τομέα και 100 εκατ. ευρώ σε άλλου είδους πληρωμές. Τον Μάιο πρέπει να καταβάλει 900 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ και 77 εκατ. ευρώ σε τόκους για τα διακρατικά δάνεια στο πλαίσιο του πρώτου Μνημονίου, ενώ τον Ιούνιο θα πρέπει να πληρώσει 1,45 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ και τόκους περίπου 85 εκατ. ευρώ στην ΕΚΤ. Τον Ιούλιο πρέπει να καταβάλει στην ΕΚΤ 4,18 δισ. ευρώ, κυρίως κεφάλαιο, για την αποπληρωμή λήξης ελληνικού ομολόγου.
Επιπλέον θα πρέπει να αποπληρώσει δάνειο 423 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ και 70 εκατ. ευρώ σε τόκους στον ιδιωτικό τομέα, ενώ τον Αύγουστο έχουμε την καταβολή 3,38 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ για ομόλογο και τόκους, 164 εκατ. ευρώ σε τόκους στο ΔΝΤ και 77 εκατ. ευρώ σε τόκους για τα παλαιά διακρατικά δάνεια.
«Δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές»
Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές, εκτιμά ειδική μελέτη της Deutsche Bank. Από τη μία πλευρά, έχουμε την οδυνηρή προοπτική του προγράμματος μεταρρυθμίσεων εντός ευρωζώνης, ενώ από την άλλη τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα εκτός ευρώ.
Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές, εκτιμά ειδική μελέτη της Deutsche Bank. Από τη μία πλευρά, έχουμε την οδυνηρή προοπτική του προγράμματος μεταρρυθμίσεων εντός ευρωζώνης, ενώ από την άλλη τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα εκτός ευρώ.
Καθώς η έξοδος από την ευρωζώνη δεν συμφέρει κανέναν, μια συμβιβαστική λύση για το χρέος μέσω της επιμήκυνσης και της μείωσης των δανείων ή ακόμη και της σύνδεσής τους με την ανάπτυξη αποτελεί μια καλή επιλογή.
Φυσικά, όπως λέγεται, δεν θα υπάρξει ποτέ ένα «δωρεάν γεύμα», ενώ μια λύση «win-win» τόσο για τον οφειλέτη όσο και για τους δανειστές αποτελεί μάλλον μια αόριστη υπόθεση και ίσως οδηγήσει σε απογοητεύσεις.
Σε κάθε περίπτωση, κλειδί αποτελεί η ονομαστική μεγέθυνση της οικονομίας. Εξάλλου η επιτυχία συνολικά της Ευρώπης είναι αδύνατη χωρίς αυτό. Ετσι οι πολιτικές ανάπτυξης μέσω και της ΕΚΤ σε συνάρτηση με την πορεία των μεταρρυθμίσεων αποτελούν την ελπίδα για την επίλυση της κρίσης.
Οι πόλεμοι των νομισμάτων
Η Fed πλησιάζει σε ένα κομβικό σημείο στο οποίο θα προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων, αλλά δεν θα καταφέρει να ομαλοποιήσει την πολιτική της
Σε έναν κόσμο με χαμηλή ανάπτυξη και κινδύνους αποπληθωρισμού αναπτύσσεται το φαινόμενο των νομισματικών πολέμων καθώς οι κεντρικές τράπεζες κρίνουν ότι μπορούν να αποτρέψουν τις απειλές αποπληθωρισμού και να ενισχύσουν την ανάπτυξη μέσω της υποτίμησης του νομίσματος ως προς τα άλλα νομίσματα, παρατηρεί ο John J. Hardy, επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος της Saxo Bank.
Η Fed πλησιάζει σε ένα κομβικό σημείο στο οποίο θα προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων, αλλά δεν θα καταφέρει να ομαλοποιήσει την πολιτική της
Σε έναν κόσμο με χαμηλή ανάπτυξη και κινδύνους αποπληθωρισμού αναπτύσσεται το φαινόμενο των νομισματικών πολέμων καθώς οι κεντρικές τράπεζες κρίνουν ότι μπορούν να αποτρέψουν τις απειλές αποπληθωρισμού και να ενισχύσουν την ανάπτυξη μέσω της υποτίμησης του νομίσματος ως προς τα άλλα νομίσματα, παρατηρεί ο John J. Hardy, επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος της Saxo Bank.
Το σκεπτικό είναι η εισαγωγή ζήτησης στη χώρα μέσω ανταγωνιστικών τιμών για εξαγωγές και η συγκράτηση των γενικών επιπέδων τιμών από μια πτώση καθώς έτσι απορροφάται η ζήτηση από τον υπόλοιπο κόσμο και στηρίζεται η οικονομία, ενώ οι τιμές εισαγωγών παραμένουν σταθερές.
Το πρόβλημα με τις ανταγωνιστικές υποτιμήσεις ή με έναν ευρύτερο νομισματικό πόλεμο γίνεται άμεσα σαφές όταν αυξάνεται υπερβολικά ο αριθμός των χωρών στην παγκόσμια οικονομία που αποφασίζουν να υποτιμήσουν το νόμισμά τους. Το πρώτο βήμα για να εξασφαλίσει μια χώρα ένα μη ελκυστικό νόμισμα είναι να μειώσει τα επιτόκια. Τι συμβαίνει όμως όταν το επιτόκιο αγγίζει μηδενικά ποσοστά; Εξαρτάται, αναφέρει ο ίδιος. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι κεντρικές τράπεζες χαλάρωσαν περαιτέρω τη νομισματική πολιτική τους με τεράστιες αγορές περιουσιακών στοιχείων –η γνωστή ποσοτική χαλάρωση, σχεδιασμένη να αυξάνει τη ρευστότητα στην οικονομία μέσω του τραπεζικού συστήματος.
Τα τελευταία χρόνια η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) των ΗΠΑ, η Τράπεζα της Ιαπωνίας και πλέον η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν αποτελέσει τους μεγάλους υποστηρικτές της ποσοτικής χαλάρωσης, σε διαφορετικό βαθμό η καθεμία.
Το πιο πιθανό σενάριο
Η Fed πλησιάζει σε ένα κομβικό σημείο στο οποίο θα προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων. Υποψιάζομαι, αναφέρει, ότι δεν θα καταφέρει πάντως να ομαλοποιήσει την πολιτική της παρά μόνο σε μέτριο βαθμό προτού βρεθεί αντιμέτωπη είτε με ένα ιδιαίτερο ισχυρό δολάριο είτε με έναν νέο γύρο αδύναμης οικονομίας –ή και τα δύο. Τότε θα νιώσει υποχρεωμένη να ξαναμπεί στο παιχνίδι της ανταγωνιστικής υποτίμησης / νομισματικού πολέμου. Τη στιγμή εκείνη θα συνειδητοποιήσουμε ότι η πολιτική των κεντρικών τραπεζών τα τελευταία χρόνια ήταν αποτυχημένη. Ανεξαρτήτως του ποια είναι η καλύτερη λύση, το πιο πιθανό σενάριο είναι κάποια στιγμή να δούμε μια εντυπωσιακή έκρηξη των αγορών περιουσιακών στοιχείων, η οποία θα φέρει τις κεντρικές τράπεζες σε δύσκολη θέση. Τότε οι πολιτικοί θα πάρουν τα ηνία και θα παρατηρηθεί λήψη μαζικών μέτρων δημοσιονομικής τόνωσης με τη λύση των «χρημάτων εξ ουρανού» (helicopter money ή με πιο εξευγενισμένο όρο «εμφανής νομισματική χρηματοδότηση»), στο πλαίσιο της οποίας τυπώνεται χρήμα ώστε να τονωθεί η ζήτηση με νέα δημόσια έργα και άλλα έργα κρατικής χρηματοδότησης προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

