Ιστορική πρωτιά για το ετήσιο Φεστιβάλ Πούρου της Αβάνας την περασμένη εβδομάδα: οι αμερικανοί επισκέπτες μπόρεσαν να αγοράσουν και να μεταφέρουν τα πούρα τους πίσω στις ΗΠΑ νομίμως. Τα θρυλικά Habanos ήταν απαγορευμένο είδος για περισσότερο από 50 χρόνια στις ΗΠΑ λόγω του εμπορικού εμπάργκο. Η διπλωματία των κουβανέζικων πούρων μόλις ξεκίνησε μετά την ιστορική αναθέρμανση στις σχέσεις ΗΠΑ – Κούβας και την περυσινή αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων.
Ακόμη και τώρα πάντως υπάρχουν περιορισμοί: οι Αμερικανοί δεν επιτρέπεται να αγοράζουν προϊόντα καπνού αξίας άνω των 100 δολαρίων στο νησί του Φιντέλ Κάστρο. Και οι περισσότεροι εξακολουθούν να μην μπορούν να ταξιδέψουν εκεί. Αλλά κάποιοι πολίτες των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων πολλών συγγενών Κουβανών, έχουν τη δυνατότητα να το επισκεφθούν και να επωφεληθούν από τους νέους κανόνες. Πρώτοι και καλύτεροι είναι βέβαια οι μανιώδεις των πούρων που έσπευσαν στο Φεστιβάλ.
Η εφετινή διοργάνωση, πολλές εκδηλώσεις της οποίας έγιναν σε ένα θλιβερό συνεδριακό κέντρο της δεκαετίας του 1970, ήταν μια «σουρεαλιστική έκρηξη πολυτέλειας σε μια χώρα που έπειτα από πέντε δεκαετίες κομμουνισμού είναι ένα παράξενο κράμα τροπικής εξωστρέφειας και στενόχωρου σοσιαλισμού. Τα πούρα είναι όμως σταθερή αξία» έγραψαν οι «New York Times».
Κατέχουν και μια ιδιαίτερη θέση στην αμφιλεγόμενη ιστορία των σχέσεων των ΗΠΑ με την επανάσταση του Κάστρο. Ο πρώτος πρόεδρος που διέταξε τις οικονομικές κυρώσεις, ο Τζον Φ. Κένεντι, έστειλε τον γραμματέα του Πιερ Σάλιντζερ να αγοράσει 1.200 κουβανέζικα πούρα για προσωπική χρήση –και μόνο αφού τα εξασφάλισε υπέγραψε το εμπάργκο.
H CIA προσπάθησε να δηλητηριάσει ή να γεμίσει εκρηκτικά πούρα που προορίζονταν για τον Κάστρο. Αλλά τα Cohiba, τα Montecristo και τα Romeo y Juliet έχουν παίξει και θετικό ρόλο στη γεφύρωση του ιδεολογικού χάσματος μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας. Κατά τη διάρκεια μυστικών προσπαθειών συμφιλίωσης η κυβέρνηση του Φιντέλ χρησιμοποίησε τα διάσημα πούρα ως εργαλεία δημιουργικής διπλωματίας. Ηταν τα λεγόμενα «πούρα της ειρήνης»: η παροχή παγκόσμιας κλάσης πούρων –συνήθως των Cohiba Lanceros, που ήταν τα αγαπημένα του Φιντέλ –ως προσφοράς για να σπάσει ο πάγος και να ανοίξει διάλογος με τις ΗΠΑ. Συνέβη επί Κάρτερ, επί Κίσινγκερ και επί Κλίντον, αν και όχι την εποχή σκληρών Ρεπουμπλικανών, όπως ο Ρίγκαν και οι Μπους, πατήρ και υιός.
Τα χειροποίητα πούρα της Αβάνας έχουν μυθοποιηθεί γιατί κανένα άλλο δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τη γεύση και το άρωμά τους, λένε οι μύστες. Δικαιολογημένα λοιπόν διατηρούν το μεγαλύτερο μερίδιο στην παγκόσμια αγορά αποτελώντας τη βαριά βιομηχανία της Κούβας. Η προοπτική της πλήρους άρσης του εμπάργκο έχει ενθουσιάσει τους λάτρεις, αν και κάποιοι φοβούνται άνοδο τιμών και πτώση της απαράμιλλης ποιότητάς τους.
Το σίγουρο είναι ότι το άνοιγμα μιας γιγαντιαίας αγοράς όπως των ΗΠΑ θα φέρει σημαντικά έσοδα στη γονατισμένη οικονομία της Κούβας και άνοδο του βιοτικού επιπέδου των χιλιάδων εργατριών στις φυτείες. Αλλά θα χρειαστούν χρόνια για να αυξηθεί σοβαρά η κουβανέζικη παραγωγή, που ακόμη και σήμερα είναι περίπου στο 50% του επιπέδου που βρισκόταν πριν από το 1959.
Από τον Τσε στον Κίσινγκερ και στα λαθραία του Κλίντον
Γουίλιαμ Λίο Γκράντε, καθηγητής στο American University στην Ουάσιγκτον
«Τον Σεπτέμβριο του 1980 ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ έστειλε κρυφά απεσταλμένο για να διαπραγματευθεί το τέλος της κρίσης με τη μαζική έξοδο μεταναστών από το λιμάνι Μαριέλ της Κούβας. Ο Κάστρο ήταν θετικός. Ζήτησε ανταλλάγματα και έστειλε δώρο πούρα στον πρόεδρο. Ο ενθουσιασμός στο Οβάλ Γραφείο έγινε απογοήτευση όταν άνοιξαν το κουτί και είδαν ότι περιείχε μόνο 100 πούρα, το νόμιμο όριο εξαγωγής στις ΗΠΑ.
Το 1996, όταν ΗΠΑ και Κούβα συζητούσαν, πάλι υπογείως, ο Φιντέλ έστειλε ένα κουτί με πούρα στον πρόεδρο Κλίντον μέσω του απεσταλμένου του, κυβερνήτη Μπιλ Ρίτσαρντσον. Αυτά τα λαθραία Cohiba δεν έφτασαν ποτέ στα χέρια ενός προέδρου που σίγουρα θα τα εκτιμούσε. Σε μια εκλογική χρονιά με τη Φλόριδα αμφίρροπη Πολιτεία, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Σάντι Μπέργκερ κατάλαβε πόσο εκρηκτικό θα ήταν αν διέρρεε στον Τύπο ότι ο πρόεδρος αποδέχθηκε δώρο από τον Κάστρο. Οι μυστικές υπηρεσίες κατέστρεψαν τα πούρα ένα-ένα» καταλήγει ο Λίο Γκράντε.
Από τον Τσε στον Κίσινγκερ και στα λαθραία του Κλίντον
Γουίλιαμ Λίο Γκράντε, καθηγητής στο American University στην Ουάσιγκτον
«Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες ο Φιντέλ Κάστρο έστειλε πούρα σε προέδρους των ΗΠΑ για να δείξει την προθυμία του για διάλογο»
λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Γουίλιαμ Λίο Γκράντε, καθηγητής στο American University στην Ουάσιγκτον και συγγραφέας του «Η κρυφή ιστορία των διαπραγματεύσεων με την Κούβα» (εκδόσεις UNC, 2014). Πρώτος «διπλωμάτης των πούρων» ήταν ο Τσε Γκεβάρα. «Το 1961, απεσταλμένος του Φιντέλ σε σύνοδο του Oργανισμού Αμερικανικών Κρατών (ΟAS) στην Ουρουγουάη, ο Τσε χάρισε ένα κουτί με πούρα στον βοηθό του Κένεντι Ρίτσαρντ Γκούντγουιν. Τον είχε δει να καπνίζει και αποφάσισε να σπάσει τον πάγο με ένα δώρο προς τον JFK. Το έστειλε, με ευγενικό σημείωμα, στο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου έμενε ο Αμερικανός» λέει ο Λίο Γκράντε.
Το 1974, επί Φορντ, ήρθε η σειρά του Χένρι Κίσινγκερ για μυστικό διάλογο με την Κούβα. Ο Κάστρο του έστειλε δώρο με τους αμερικανούς απεσταλμένους ένα κουτί με Cohiba.
Επειδή το ταξίδι Αβάνα – Μαϊάμι ήταν απαγορευμένο, ο Φιντέλ έδωσε στους Αμερικανούς και το ιδιωτικό του τζετ για να φτάσουν πιο γρήγορα μέσω Νάσαου.
Αλλά στις Μπαχάμες το δώρο παραλίγο να πέσει θύμα του υπερβάλλοντος ζήλου ενός νεαρού τελωνειακού που κατέσχεσε τα πούρα. Οι διπλωμάτες των ΗΠΑ αναγκάστηκαν να του εξηγήσουν τα απόρρητα καθέκαστα για να σωθεί η προσφορά ειρήνης του Φιντέλ.
«Τον Σεπτέμβριο του 1980 ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ έστειλε κρυφά απεσταλμένο για να διαπραγματευθεί το τέλος της κρίσης με τη μαζική έξοδο μεταναστών από το λιμάνι Μαριέλ της Κούβας. Ο Κάστρο ήταν θετικός. Ζήτησε ανταλλάγματα και έστειλε δώρο πούρα στον πρόεδρο. Ο ενθουσιασμός στο Οβάλ Γραφείο έγινε απογοήτευση όταν άνοιξαν το κουτί και είδαν ότι περιείχε μόνο 100 πούρα, το νόμιμο όριο εξαγωγής στις ΗΠΑ.
Το 1996, όταν ΗΠΑ και Κούβα συζητούσαν, πάλι υπογείως, ο Φιντέλ έστειλε ένα κουτί με πούρα στον πρόεδρο Κλίντον μέσω του απεσταλμένου του, κυβερνήτη Μπιλ Ρίτσαρντσον. Αυτά τα λαθραία Cohiba δεν έφτασαν ποτέ στα χέρια ενός προέδρου που σίγουρα θα τα εκτιμούσε. Σε μια εκλογική χρονιά με τη Φλόριδα αμφίρροπη Πολιτεία, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Σάντι Μπέργκερ κατάλαβε πόσο εκρηκτικό θα ήταν αν διέρρεε στον Τύπο ότι ο πρόεδρος αποδέχθηκε δώρο από τον Κάστρο. Οι μυστικές υπηρεσίες κατέστρεψαν τα πούρα ένα-ένα» καταλήγει ο Λίο Γκράντε.
Μοναδικά στον κόσμο
Σε 140 χειροποίητα στάδια
Πούρα παρασκευάζονται στην Κούβα από τότε που ο Χριστόφορος Κολόμβος είδε ιθαγενείς να καπνίζουν στριμμένα φύλλα καπνού όταν έφτασε στο νησί το 1492. Μοναδικά τα κάνει ένας συνδυασμός εδάφους, κλίματος και επεξεργασίας, με περίπου 140 χειροποίητα στάδια από την παραγωγή ως το τελικό προϊόν.
Ενα Habano ίσον τέσσερις μισθοί
Είναι πυλώνας της οικονομίας της χώρας: ο κρατικός όμιλος Ηabano είχε τζίρο 450 εκατ. δολάρια το 2014. Τα καλύτερα πούρα εξάγονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα. Ούτως ή άλλως είναι απλησίαστα για τους Κουβανούς, που με πενιχρούς μισθούς 20 δολαρίων τον μήνα δεν μπορούν να αγοράσουν τα Habanos, ορισμένα από τα οποία κάνουν 80 δολάρια το ένα.
Βοτουλινική τοξίνη για τον Φιντέλ
Στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου η CIA εξύφανε συνωμοσία για να δολοφονήσει τον Κάστρο τοποθετώντας εκρηκτικά στα πούρα του. Επίσης, σύμφωνα με απόρρητη έκθεση για τις πολλές αποτυχημένες προσπάθειες να σκοτώσουν τον Φιντέλ, αμερικανοί πράκτορες είχαν επίσης μολύνει ένα κουτί με 50 πούρα του με βοτουλινική τοξίνη, ένα άκρως θανατηφόρο δηλητήριο.
Οταν ο Κολόμβος είδε ιθαγενείς να καπνίζουν
Οταν αρθεί πλήρως το εμπάργκο αναμένεται έκρηξη στο εμπόριο, με προσδοκίες για δισεκατομμύρια δολάρια στα δημόσια ταμεία από τις πωλήσεις σε πούρα και ρούμι στην τεράστια αγορά των ΗΠΑ.
Τα θρυλικά πούρα της Αβάνας είναι ιστορικός πυλώνας της οικονομίας: ο κρατικός όμιλος Ηabano είχε τζίρο 450 εκατ. δολάρια το 2014. Τα καλύτερα πούρα εξάγονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα. Ούτως ή άλλως είναι απλησίαστα για τους Κουβανούς, που με πενιχρούς μισθούς 20 δολαρίων τον μήνα δεν μπορούν να αγοράσουν τα Habanos, ορισμένα από τα οποία κάνουν 80 δολάρια το ένα.
Πούρα παρασκευάζονται στην Κούβα από τότε που ο Χριστόφορος Κολόμβος είδε ιθαγενείς να καπνίζουν στριμμένα φύλλα καπνού, όταν έφτασε στο νησί το 1492. Μοναδικά τα κάνει ένας συνδυασμός εδάφους, κλίματος και επεξεργασίας, με περίπου 140 χειροποίητα στάδια, από την παραγωγή ως το τελικό προϊόν.
«Ο καπνός είναι η κύρια βιομηχανία της Κούβας από τον 17ο αιώνα» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Πέντρο Ρόιγκ, καθηγητής Ιστορίας της Κούβας στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, στις ΗΠΑ. «Ο Κολόμβος τον πήρε μαζί του στην Ευρώπη, όταν επέστρεψε από το πρώτο του ταξίδι, όπου μέσα σε λίγα σύντομα χρόνια έγινε τεράστια επιτυχία στην αγορά και το πιο περιζήτητο προϊόν της αμερικανικής ηπείρου» τονίζει ο Ρόιγκ.
«Καλλιεργητές (οι vegueros) ειδικεύτηκαν σε καπνό μοναδικό σε ποιότητα, άρωμα και γεύση στις φυτείες τους, τις «βέγκας», κοντά σε πόλεις εξαγωγών, όπως η Αβάνα, το Τρινιδάδ, το Μπαγιάμο και το Μασανίλο. Το 1850 το νησί ήταν ο αναγνωρισμένος ηγέτης στην αγορά του καπνού και ένα πούρο Αβάνας η υπέρτατη απόλαυση έπειτα από ένα καλό δείπνο στο Λονδίνο ή στη Νέα Υόρκη» μας λέει ο Ρόιγκ.
«Δεν υπάρχει υποκατάστατο για ένα καλό πούρο Αβάνας –για οποιαδήποτε από τις 27 μάρκες του. Σήμερα, το κύρος των Habanos έχει ενισχυθεί, παρ’ όλο που οι εισαγωγές απαγορεύονται στις ΗΠΑ. Το γεγονός ότι η βρετανική εταιρεία Imperial Tobacco εμπορεύεται τα πούρα (όπως η Pernod Ricard το ρούμι) διατηρεί τις πωλήσεις στα ύψη» λέει στο «Βήμα» ο Αντονι Μέινγκοτ, καθηγητής στο Κέντρο Ερευνών για την Κούβα, στο Πανεπιστήμιο της Φλόριδας.
HeliosPlus
