Η υπόθεση με την τουρκική ΝΟΤΑΜ που παρατύπως εκδόθηκε και μετά αποσύρθηκε δεν σημαίνει ότι το κεφάλαιο αυτό έχει κλείσει. Σύμφωνα με πληροφορίες η Αγκυρα δεν πρόκειται να καθήσει με σταυρωμένα τα χέρια. Εφόσον ξεκινήσουν συζητήσεις για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) στο Αιγαίο, το πρώτο θέμα που θα βάλει στο τραπέζι θα είναι η αμοιβαία απόσυρση των υπαρχόντων πεδίων βολής στο Αιγαίο. Σε διαφορετική περίπτωση, η ξεκάθαρη πρόθεσή της είναι να επαναδεσμεύσει κάποια περιοχή για πεδίο βολής –όπερ σημαίνει ότι μια νέα εμπλοκή είναι εμφανής στον ορίζοντα.
Η πραγματικότητα είναι ότι η Αθήνα αιφνιδιάστηκε από την τουρκική κίνηση. Είχε άλλωστε προηγηθεί η επικοινωνία του νέου γενικού γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών, πρέσβη Δημήτρη Παρασκευόπουλου με τον τούρκο υπηρεσιακό υφυπουργό Εξωτερικών Φεριντούν Σινιρλίογλου, όπου είχαν συμφωνήσει στην επανενεργοποίηση του διαύλου των ΜΟΕ.
Η τουρκική κίνηση προκάλεσε έκπληξη, διότι ήταν η Αγκυρα που είχε προτείνει να αρχίσουν οι συνομιλίες για τα ΜΟΕ, με την Αθήνα να συναινεί. Ανώτατες πηγές του υπουργείου Εξωτερικών πάντως αναφέρονται σε προσπάθεια της Αγκυρας «να φορτώσει την ατζέντα των διαπραγματεύσεων» με απώτερο στόχο την πραγματοποίηση αμοιβαίων υποχωρήσεων, αλλά και μια έλλειψη συγχρονισμού μεταξύ των κέντρων εξουσίας στην Τουρκία.
Ωστόσο τα μηνύματα για τις τουρκικές προθέσεις είχαν έλθει μήνες πριν. Η Αγκυρα είχε αποστείλει στην ελληνική πλευρά έγγραφο με την πρόταση για αμοιβαία απόσυρση των πεδίων βολής τον Απρίλιο του 2014. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, η τουρκική πλευρά επικαλείται ουσιαστικά ανάλογο επιχείρημα με την Αθήνα: ότι, δηλαδή, η χώρα μας δεν σέβεται την αρχή της «Ευέλικτης Χρήσης του Εναερίου Χώρου» του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπλοΐας και δεσμεύει για μεγάλα χρονικά διαστήματα περιοχές στο Αιγαίο ως πεδία βολής.
Σήμερα η Ελλάδα έχει τρία μόνιμα πεδία βολής στο Αιγαίο. Ωστόσο τα δύο που κατά βάση ενοχλούν την Αγκυρα είναι τα πεδία βολής της Ψαθούρας και της Ανδρου. Και αν το πρώτο αφορά περιοχή που είναι δεσμευμένη καθημερινά τις ώρες 05.00-15.00 πλην Παρασκευής, Σαββάτου, Κυριακής και επισήμων εορτών, το πεδίο βολής Ανδρου είναι ενεργοποιημένο καθημερινά, χωρίς εξαιρέσεις.
Η ετήσια δέσμευση της περιοχής του πεδίου βολής Ανδρου αντιβαίνει ορισμένες από τις προβλέψεις του ICAO για περιορισμούς στις χρονικές περιόδους ενεργοποίησης. Η επιλογή αυτή όμως έχει επιβληθεί για λόγους εθνικής ασφαλείας και έχει ισχυρούς υποστηρικτές στο Πεντάγωνο. Παράλληλα ξένες διπλωματικές πηγές έλεγαν στο «Βήμα» ότι τα πεδία βολής παραχωρούνται τους καλοκαιρινούς μήνες σε τρίτες χώρες για τη διεξαγωγή ασκήσεων.


«Κώδικας Συμπεριφοράς»
Τα μυστικά των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης
Σε ό,τι αφορά τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), το ενδιαφέρον εστιάζεται στη βάση που διεξάγονται οι συνομιλίες. Και αυτή δεν είναι άλλη από τον περίφημο «Κώδικα Συμπεριφοράς» που οι Τούρκοι έχουν προτείνει από το 2009 με σκοπό τον περιορισμό της έντασης στο Αιγαίο. Ο κώδικας αυτός, που αποτέλεσε τον πυρήνα των συνομιλιών επί πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου, συμπεριλαμβάνει σειρά μέτρων και είχε την απόλυτη κάλυψη των Αμερικανών.
Ως σήμερα η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν υπογράψει περίπου 30 ΜΟΕ, στα οποία περιλαμβάνονται και μέτρα στρατιωτικού χαρακτήρα, κυρίως από το 2000 και μετά. Η ιστορία τους όμως ξεκινά το 1988, μετά την κρίση του Μαρτίου του 1987. Τότε οι Κάρολος Παπούλιας και Μεσούτ Γιλμάζ υπέγραψαν κατ’ αρχήν το «Μνημόνιο Κατανόησης» (27 Μαΐου 1988) και λίγο αργότερα τις «Οδηγίες για την Πρόληψη Ατυχημάτων και Συμβάντων στην Ανοιχτή Θάλασσα και στον Διεθνή Εναέριο Χώρο» (8 Σεπτεμβρίου 1988).
Στο Μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ οι δύο χώρες έχουν συμφωνήσει ότι κατά τη διάρκεια εθνικών στρατιωτικών ασκήσεων θα αποφεύγονται α) η απομόνωση συγκεκριμένων περιοχών, β) ο αποκλεισμός περιοχών διεξαγωγής ασκήσεων για μεγάλα χρονικά διαστήματα και γ) η διεξαγωγή τους κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου αιχμής και των κύριων εθνικών και θρησκευτικών εορτών. Η Αγκυρα φέρεται επίσης να έχει καταθέσει πρόταση («Το Βήμα», 15 Ιουνίου 2014) στην Αθήνα για χρονική επέκταση του Μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ, ζήτημα που είχε απασχολήσει τους υπουργούς Αμυνας των δύο χωρών πριν από μερικούς μήνες. Τότε πάντως το υπουργείο Εξωτερικών είχε εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ