Επτά χρόνια μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, όταν ο ανεπτυγμένος κόσμος κατάφερε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008 να αποφύγει το Μεγάλο Κραχ, αφού οι ισχυρές κεντρικές τράπεζες αύξησαν τον ισολογισμό τους κατά σχεδόν 10 τρισ. δολάρια «τυπώνοντας χρήμα» για να στηρίξουν την ανάκαμψη και η υπερεπεκτατική νομισματική πολιτική δείχνει να συνεχίζεται, συνολικά 17 κεντρικές τράπεζες μείωσαν τα επιτόκιά τους.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των κεντρικών τραπεζών φοβούνται πάντως τη δυναμική του αποπληθωρισμού καθώς αποτελεί σημαντική απειλή για τις οικονομίες με μεγάλο δημόσιο ή/και ιδιωτικό χρέος –δηλαδή, για όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες σήμερα.
Υπαρκτός κίνδυνος
Για τον Willem Buiter, επικεφαλής οικονομολόγο της Citigroup, και την ομάδα των αναλυτών της τράπεζας η νομισματική πολιτική θα παραμείνει το επόμενο διάστημα χαλαρή σε αρκετές ανεπτυγμένες οικονομίες, ενώ ένα ευρύ φάσμα αναδυομένων οικονομιών είναι πιθανόν να μειώσει τα επιτόκια τους επόμενους μήνες. Αναμένουν μάλιστα περαιτέρω αγορές περιουσιακών από την τράπεζα της Σουηδίας (στο δεύτερο τρίμηνο) και της Ιαπωνίας (στο τρίτο τρίμηνο), ενώ το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης 1,14 τρισ. ευρώ –60 δισ. ευρώ μηνιαίως –της ΕΚΤ που αρχίζει από αυτόν τον μήνα αναμένεται να παραταθεί και μετά τη λήξη του (Σεπτέμβριος 2016) καθώς οι αποπληθωριστικές πιέσεις θα επιμείνουν και ο κίνδυνος μιας ακόμη χαμένης δεκαετίας για την ευρωζώνη θα παραμείνει υπαρκτός. Το κόστος δανεισμού των χωρών της ευρωζώνης (εκτός Ελλάδας) βρέθηκε πάντως ήδη σε ιστορικά χαμηλά, καθώς οι αγορές περιμένουν το πάρτι του «τυπώματος χρήματος» της ΕΚΤ. Οι αγορές κρατικών ομολόγων, σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, θα τονώσουν την οικονομία της ευρωζώνης και θα βοηθήσουν στην επαναφορά του πληθωρισμού κοντά στο επίπεδο-στόχο, ενώ θα στηρίξουν περαιτέρω τις ήδη χαλαρές νομισματικές συνθήκες, περιλαμβανομένων και των συνθηκών δανεισμού για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
Από την άλλη πλευρά, ακόμη και εκείνες οι κεντρικές τράπεζες των οποίων οι οικονομίες δείχνουν σημάδια βελτίωσης τονίζουν ότι θα προχωρήσουν με προσοχή κατά την έξοδό τους από την εποχή της αντισυμβατικής πολιτικής. Αυτό θεώρησαν οι επενδυτές ότι ήταν το μήνυμα από την πρόεδρο της Fed Τζανέτ Γέλεν κατά την κατάθεσή της στο Κογκρέσο, η οποία ήταν πιο μετριοπαθής απ’ ό,τι περίμενε η αγορά (περιμένει την πρώτη αύξηση επιτοκίου μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου).
Επιθετική αύξηση
Η Citigroup αναμένει πάντως ότι η πρώτη αύξηση των επιτοκίων από 0,25% στο 0,50% αναμένεται στο τέταρτο τρίμηνο του 2015 (μια αύξηση κατά 0,5%-1% αναμένει και το 2016), με την πρώτη αύξηση αντίστοιχα των επιτοκίων για το Ηνωμένο Βασίλειο να εκτιμάται στις αρχές του 2016. Από την πλευρά της, η Deutsche Bank προβλέπει μια πιο επιθετική αύξηση επιτοκίων από τη Fed, κατά 0,5%-0,75% το τρίτο τρίμηνο του 2015, ενώ μια αύξηση κατά 0,25%-0,5% στο 1%-1,25% αναμένει και για το τέταρτο τρίμηνο του 2015 αλλά και σταθερά επιτόκια για εφέτος στη Βρετανία.
Η αύξηση των επιτοκίων των ΗΠΑ πάντως μακροπρόθεσμα σε φυσιολογικά επίπεδα θα σημάνει αρκετές αλλαγές στις συνθήκες δανεισμού σε παγκόσμια κλίμακα καθώς 9 τρισ. δολάρια οφείλονται σε δολάρια από τους δανειολήπτες εκτός χρηματοπιστωτικού κλάδου που δεν βρίσκονται στο έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Σε έναν κόσμο με χαμηλή ανάπτυξη και κινδύνους αποπληθωρισμού αναπτύσσεται πάντως το φαινόμενο των νομισματικών πολέμων, καθώς οι κεντρικές τράπεζες κρίνουν ότι μπορούν να αποτρέψουν τις απειλές αποπληθωρισμού και να ενισχύσουν την ανάπτυξη μέσω της υποτίμησης του νομίσματος ως προς τα άλλα νομίσματα. Ο νομισματικός πόλεμος αποκαλείται εξευγενισμένα και «ανταγωνιστική υποτίμηση», παρατηρεί ο John J. Hardy, επικεφαλής Στρατηγικής Συναλλάγματος της Saxo Bank. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι κεντρικές τράπεζες χαλάρωσαν περαιτέρω τη νομισματική πολιτική τους με τεράστιες αγορές περιουσιακών στοιχείων –η γνωστή ποσοτική χαλάρωση, σχεδιασμένη να αυξάνει τη ρευστότητα στην οικονομία μέσω του τραπεζικού συστήματος.
Θα συνεχιστεί
Ο νομισματικός πόλεμος είναι βέβαιον ότι θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Ανεξαρτήτως του ποια είναι η καλύτερη λύση, το πιο πιθανό σενάριο είναι κάποια στιγμή να δούμε μια εντυπωσιακή έκρηξη των αγορών περιουσιακών στοιχείων, η οποία θα φέρει τις κεντρικές τράπεζες σε τρομακτικά δύσκολη θέση, εκτιμά ο κ. Hardy. Τη στιγμή εκείνη οι πολιτικοί σε όλον τον κόσμο θα πάρουν τα ηνία από τις κεντρικές τράπεζες και θα παρατηρηθεί λήψη μαζικών μέτρων δημοσιονομικής τόνωσης με τη λύση των «χρημάτων εξ ουρανού» (helicopter money ή με πιο εξευγενισμένο όρο «εμφανής νομισματική χρηματοδότηση»), στο πλαίσιο της οποίας τυπώνεται χρήμα ώστε να τονωθεί η ζήτηση με νέα δημόσια έργα και άλλα έργα κρατικής χρηματοδότησης προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τα ελληνικά ομόλογα
Θα μπορούσαν το 2015 να αγοραστούν 5-6 δισ. ευρώ
H EKT αποφάσισε τη διεύρυνση του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων ώστε να συμπεριλάβει ομόλογα κρατών, ειδικών φορέων-εκδοτών και ευρωπαϊκών οργανισμών της ευρωζώνης. Οι αγορές χρεογράφων θα ανέρχονται στα 60 δισ. ευρώ μηνιαίως από τη δευτερογενή αγορά με έναρξή τους τον Μάρτιο και κατ’ ελάχιστον έως τον Σεπτέμβριο του 2016.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τα ελληνικά ομόλογα
Θα μπορούσαν το 2015 να αγοραστούν 5-6 δισ. ευρώ
H EKT αποφάσισε τη διεύρυνση του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων ώστε να συμπεριλάβει ομόλογα κρατών, ειδικών φορέων-εκδοτών και ευρωπαϊκών οργανισμών της ευρωζώνης. Οι αγορές χρεογράφων θα ανέρχονται στα 60 δισ. ευρώ μηνιαίως από τη δευτερογενή αγορά με έναρξή τους τον Μάρτιο και κατ’ ελάχιστον έως τον Σεπτέμβριο του 2016. Ενώ οι αποδόσεις πολλών ευρωπαϊκών ομολόγων υποχωρούν σε ιστορικά χαμηλά, με το κόστος δανεισμού π.χ. για την Ιρλανδία να βρίσκεται στο 0,89% και στην Πορτογαλία στο 1,92% και τις αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων να κινούνται σε αρνητικά επίπεδα, οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων –αν και υποχώρησαν –παραμένουν στα ύψη, καθώς δεν θα θεωρούνται ως «επιλέξιμα» από την ΕΚΤ έως ότου υπάρξει θετική κατάληξη της τρέχουσας αξιολόγησης από τους εταίρους και δανειστές, ενώ ο πρόεδρος της ΕΚΤ είπε ότι η Ευρωτράπεζα θα αρχίσει να τα δέχεται ξανά αν η Αθήνα παραμείνει πιστή στις μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έχει δεσμευτεί.
Η ελληνική συμμετοχή πάντως στο κεφάλαιο της ΕΚΤ, όπως παρατηρεί η Μονάδα Οικονομικής Ανάλυσης και Αγορών της Πειραιώς, βρίσκεται στο 2,9% περίπου και επομένως η αγορά ομολόγων ελληνικών ομολόγων (όταν επιτραπεί) δεν θα ξεπερνά το 1,5 δισ. περίπου σε μηνιαία βάση (εάν αφαιρεθεί το 12% που αντιστοιχεί στα ομόλογα ευρωπαϊκών οργανισμών).
Η αξία των ελληνικών ομολόγων που είναι διαπραγματεύσιμα κυμαίνεται στα 64 δισ. ευρώ, ενώ εάν προστεθούν και τα έντοκα γραμμάτια (ΕΓΕΔ), όπου το ύψος των άληκτων εκτιμάται σε περίπου 14,5 δισ. ευρώ, τότε το συνολικό ποσό ανέρχεται σε περίπου 78 δισ. ευρώ. Επομένως, βάσει του προγράμματος της ΕΚΤ, μπορεί να αγοραστεί το 33% αυτών: 21,1 δισ. ευρώ ή 25,8 δισ. ευρώ με τον συνυπολογισμό των ΕΓΕΔ.
Η ΕΚΤ κατέχει στο χαρτοφυλάκιό της ελληνικά κρατικά ομόλογα αξίας 19,9 δισ. ευρώ και 7,3 δισ. ευρώ οι εθνικές κεντρικές τράπεζες. Συνεπώς, το Ευρωσύστημα κατέχει ελληνικά κρατικά ομόλογα της τάξεως των 27 δισ. ευρώ και, άρα, υπερβαίνει το όριο του 33%. Τον Ιούλιο λήγουν ελληνικά ομόλογα ύψους 3,5 δισ. ευρώ περίπου που κατέχει το Ευρωσύστημα και τον Αύγουστο άλλα 3,2 δισ. ευρώ.
Εξαιτίας τούτου, η ΕΚΤ εκτιμά ότι μόνο από τον προσεχή Ιούλιο και μετά θα μπορούν να αγοραστούν ελληνικά κρατικά ομόλογα, καθώς τότε με την αποπληρωμή των ομολόγων SMP το ποσοστό που θα κατέχει το Ευρωσύστημα θα πέσει κάτω από το 33%. Επομένως, έως τα τέλη του 2015 εκτιμάται ότι θα μπορούν να αγοραστούν περίπου 5-6 δισ. ευρώ, εφόσον φυσικά εκπληρώνονται οι υπόλοιποι όροι του προγράμματος.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
