Αν και η ηλιακή ενέργεια που φτάνει στη Γη είναι υπερπολλαπλάσια των ενεργειακών αναγκών της ανθρωπότητας, δεν μπορέσαμε ως τώρα να απελευθερωθούμε από τα δεσμά των υδρογονανθράκων. Ο λόγος; Η μικρή απόδοση των φωτοβολταϊκών. Αυτόν τον Σεπτέμβριο, όμως, μια εκπληκτική καινοτομία παρουσιάστηκε: ένα φωτοβολταϊκό σύστημα που μοιάζει με τσιμεντένιο ηλιοτρόπιο και αξιοποιεί το 80% της ηλιακής ενέργειας. Μάλιστα, το ότι εκτός από ηλεκτρικό ρεύμα παρέχει και αφαλάτωση, το καθιστά ιδανικό και για τις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές της χώρας μας. Εκτός αυτού, η μεγάλη έκπληξη είναι ότι η εν λόγω καινοτομία προήλθε από «μεταγραφή στο ηλιοτρόπιο» του συστήματος κλιματισμού των υπερυπολογιστών. Κι όταν «Το Βήμα» πήγε στη Ζυρίχη για να σας μεταφέρει ιδίοις όμμασι τις εντυπώσεις του, οι εκπλήξεις πολλαπλασιάστηκαν από το τι μπορούμε πλέον να κάνουμε με τους «υδρόψυκτους» υπερυπολογιστές, που σε λίγο θα λειτουργούν όπως οι συνάψεις του εγκεφάλου μας! Διαβάστε στις σελίδες μας το πώς συνέβη αυτό το διπλό άλμα στην πράσινη ενέργεια και στην πληροφορική.

«Ξέρεις μια εταιρεία που λέγεται ΙΒΜ; Είναι μεγάλη;» με ρώτησε πρόσφατα 20χρονος φοιτητής του Πολυτεχνείου. Εμεινα άναυδος, αναλογιζόμενος το πόσο γρήγορα στα χρόνια μας γράφεται και ξεγράφεται η Ιστορία. Επί μισό αιώνα (1935-1985) η ΙΒΜ ήταν η αυτοκράτειρα της πληροφορικής. Ηταν βεβαίως αρχικά γνωστή μόνο στους μεγάλους οργανισμούς που χρησιμοποιούσαν τους τεράστιους υπολογιστές της. Επειτα όμως, το 1981 –όπως ανέλυα τότε σε ένα από τα πρώτα μου άρθρα -, η «αυτοκρατορία» εισέβαλε πλέον στα σπίτια μας, μέσω της επανάστασης των μικροεπεξεργαστών και της παραγωγής προσωπικών υπολογιστών (IBM PC, για όποιον θυμάται). Αλλά η ΙΒΜ είχε ήδη διαπράξει το μοιραίο λάθος της: είχε συμφωνήσει να βασίσει τους προσωπικούς υπολογιστές της στο λειτουργικό σύστημα της Microsoft χωρίς να δεσμεύσει τα πνευματικά δικαιώματα. Το αποτέλεσμα ήταν να εμφανιστούν οι «IBM PC – συμβατοί», η Microsoft να γίνει η νέα αυτοκράτειρα και ο ιδρυτής της, Μπιλ Γκέιτς, ο πλουσιότερος άνθρωπος του πλανήτη. Η ΙΒΜ πάλεψε να κρατήσει τουλάχιστον την αγορά των φορητών υπολογιστών (με τα Thikpads) και των εξυπηρετητών δικτύων (IBM Χ86 servers), αλλά τελικά ξεπούλησε και τις δύο αυτές γραμμές παραγωγής στους Κινέζους της Lenovo (2005 και 2014). Επομένως, εύλογα από μια σκοπιά, η νέα γενιά αγνοεί το αν η ΙΒΜ είναι «μεγάλη». Αλλά… τι είναι τώρα η εταιρεία που συνέλεξε πέντε βραβεία Νομπέλ και έξι Τιούρινγκ, και επί 20 συναπτά έτη παραμένει η κορυφαία παραγωγός διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας; Πώς κατορθώνει να παραμένει μέσα στις δέκα πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις του πλανήτη και να απασχολεί μισό εκατομμύριο υπαλλήλους;

Η απάντηση είναι απλή: Η ΙΒΜ ανακαλύπτει σήμερα την τεχνολογία που θα χρησιμοποιήσουν οι άλλοι αύριο –και τους την πουλάει. Για να το καταφέρει αυτό, έχει στήσει 12 κορυφαία ερευνητικά εργαστήρια ανά τον κόσμο, επανδρωμένα με 3.000 ερευνητές. Το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο της στην Ευρώπη βρίσκεται στη Ζυρίχη της Ελβετίας, όπου απασχολεί 300 άτομα από 45 εθνικότητες –μεταξύ των οποίων και 17 Ελληνες –σε έρευνα υλικών στη νανοκλίμακα, στη «γνωσιακή υπολογιστική» και στους αλγορίθμους ελέγχου «υπολογιστικών νεφών». Οι ιδιαίτερες απαιτήσεις που προβάλλει η έρευνα στον νανόκοσμο υποχρέωσε μάλιστα την ΙΒΜ να επενδύσει στην κατασκευή ενός κτιρίου που είναι όχι μόνο απολύτως αντισεισμικό αλλά και απολύτως μονωμένο σε κάθε κραδασμό, ήχο ή ενεργειακό πεδίο. Κάθε χρόνο, τον Σεπτέμβριο, η IBM Research – Zurich ανακοινώνει τα επιτεύγματά της σε δημοσιογράφους επίλεκτων ΜΜΕ των ευρωπαϊκών χωρών. Εφέτος την Ελλάδα προσκλήθηκε να εκπροσωπήσει «Το Βήμα». Ανταποκριθήκαμε και σας μεταφέρουμε το απάνθισμα των εκπλήξεων που μας περίμεναν εκεί.
Το ηλιοτρόπιο της αυτάρκειας


Ο νευροσυναπτικός επεξεργαστής που θα αλλάξει τα πάντα στην πληροφορική και, κάτω, μία από τις πρώτες εφαρμογές του: μικρόφωνα που θα ξεχωρίζουν τη φωνή του κάθε ομιλητή και θα κρατούν σωστά πρακτικά συσκέψεων (Φωτογραφία: IBM RESEARCH)

Η «είδηση της ημέρας» που παρουσιάστηκε στις 23 Σεπτεμβρίου στη Ζυρίχη είχε να κάνει με ένα καινοτόμο σύστημα εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας. Ενα σύστημα που θυμίζει γιγάντιο τσιμεντένιο ηλιοτρόπιο, ύψους 10,37 μέτρων και πλάτους 7,75 μ., με ένα «δορυφορικό πιάτο» που κινείται ακολουθώντας τον Ηλιο και αξιοποιεί το 80% της προσπίπτουσας σε αυτό ηλιακής ενέργειας για να παραγάγει 12 κιλοβάτ ηλεκτρικής και 20 κιλοβάτ θερμικής ενέργειας. Αυτή η πρωτόγνωρη σε βαθμό αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας συνοδεύεται στην πράξη και από μια επίσης πρωτόγνωρη σε ευελιξία εκμετάλλευσή της: Με ημερήσια προσρόφηση ηλιακής ενέργειας 850 W/m2, το σύστημα αποδίδει άμεσα ηλεκτρική ενέργεια 2,2 kWh/m2, συν θερμική ενέργεια με τη μορφή θερμού νερού 90 βαθμών Κελσίου (4,6 kWh/m2 ημερησίως), είτε ως ψύξη (4,6 kWh/m2 ημερησίως) είτε ως πόσιμο νερό από αφαλάτωση (30-40 λίτρα/m2 ημερησίως).

Το επονομαζόμενο HCPVT (High Concentrating PhotoVoltaic Thermal system) είχε αρχικά σχεδιαστεί από την ελβετική εταιρεία Airlight Energy με δύο καινοτομίες απέναντι στα προϋπάρχοντα συστήματα άμεσης μετατροπής ηλιακής σε ηλεκτρική και θερμική ενέργεια (CPVΤ): σκελετό από τσιμέντο (αντί από ατσάλι) και κατοπτρικούς δίσκους όχι πλέον από παραβολικούς καθρέπτες γυαλιού αλλά από αλουμινόχαρτο που καμπυλώνεται με αεραντλία. Αυτές οι δύο αλλαγές σχεδιασμού διασφάλισαν μειωμένο κόστος υλικών και ευκολότερη επιτόπια συναρμολόγηση. Ωστόσο, για τη μεγιστοποίηση της απόδοσης, η Airlight σκέφθηκε να αξιοποιήσει την καινοτομία που είχε αναπτύξει από το 2007 η ΙΒΜ, σε ένα πεδίο τελείως διαφορετικό: κατά τον σχεδιασμό του ευρωπαϊκού υπερυπολογιστή SuperMUC (που έχει στηθεί στο Υπερυπολογιστικό Κέντρο Leibniz του Μονάχου), το Ερευνητικό Κέντρο της ΙΒΜ στη Ζυρίχη είχε αναπτύξει ένα μοναδικό σύστημα «ψύξης με θερμό νερό». Ενσωματώνοντας στα κυκλώματα των επεξεργαστών μια νανοαντλία θερμότητας, η ΙΒΜ είχε κατορθώσει αφενός να καταστήσει τον SuperMUC κατά 40% λιγότερο ενεργοβόρο από τους ως τότε αερόψυκτους υπερυπολογιστές και αφετέρου να έχει δωρεάν υποδαπέδια θέρμανση στα γραφεία του Κέντρου και να… χαρίζει στο παρακείμενο δημοτικό κολυμβητήριο συνεχώς θερμό νερό.

Η ΙΒΜ δέχθηκε την πρόκληση διερεύνησης εφαρμογής της εφεύρεσής της στο τόσο διαφορετικό πεδίο των φωτοβολταϊκών και –με την επιχορήγηση περίπου 2 εκατ. ευρώ από την ελβετική ΓΓΕΤ –συνεργάστηκε τα τελευταία τρία χρόνια με την Airlight και δύο ελβετικά πανεπιστήμια (ETH και Buchs). Κατέληξαν σε ένα πρωτότυπο που λειτουργεί ήδη επιτυχώς στη Βόρεια Αφρική. Εμφανισιακά θυμίζει κεραία ραντάρ όπου το «πιάτο» είναι διαμοιρασμένο σε κατοπτρικούς δίσκους –εξ ου και ο τελικός χαρακτηρισμός του HCPVT ως «ηλιοτροπίου». Το ηλιακό φως που συλλέγουν οι δίσκοι συνεστιάζεται σε έναν κεντρικό δέκτη, από όπου μετατρέπεται σε ηλεκτρικό ρεύμα και θερμότητα. Προς το παρόν η Airlight ετοιμάζει την παραγωγή του ηλιοτροπίου σε κιτ, ώστε να χωρούν σε ένα κοντέινερ φορτηγού όλα τα υλικά και εξαρτήματά του και να συναρμολογείται στον τόπο προορισμού. Θα ακολουθήσουν πιλοτικές εγκαταστάσεις και από το 2017 το HCPVT θα διατίθεται εμπορικά μέσω μιας θυγατρικής εταιρείας της Airlight, της Dsolar.
Το κόστος αγοράς του κάθε ηλιοτροπίου δεν είναι ακόμη ανακοινώσιμο, αλλά ειπώθηκε ότι αφενός θα είναι μικρότερο από τα ανταγωνιστικά συστήματα και αφετέρου ότι δεν επιδέχεται σύγκριση ποιοτικά: Το HCPVΤ συγκεντρώνει την ηλιακή ενέργεια 2.000 φορές και τη μετατρέπει κατά 80%, ενώ το καλύτερο μέχρι στιγμής CPVΤ της αγοράς τη συγκεντρώνει 1.000 φορές, με δυνατότητα μετατροπής ως και 73%.
Τα στοιχεία αυτά, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα αφαλάτωσης, εύκολα προδιαγράφουν τα ηλιοτρόπια ΗCPVΤ ως «ιδανικούς εραστές» των νησιών μας. Ωστόσο πόσα προβλήματα συντήρησης θα προκαλούσε στους κατοπτρικούς δίσκους τους η αλμυρή υγρασία των νησιών; Εθεσα το ερώτημα στον πρόεδρο της Airlight, Φραντσέσκο Μπολτζιάνι. Μου αποκάλυψε πανευτυχής μία ακόμη τεχνολογία των υπολογιστών που έχουν ενσωματώσει στο HCPVT: «Ντύνουμε όλη την επιφάνεια με μια διαφανή πλαστική μεμβράνη, που τη φουσκώνουμε διαρκώς με ένα ανεμιστηράκι σαν αυτά των υπολογιστών. Η μεμβράνη αυτή είναι αποδεδειγμένα τόσο ανθεκτική ώστε να αντιστέκεται όχι μόνο στην αλμύρα και στις αμμοθύελλες, αλλά και στις επιθέσεις πουλιών. Επίσης είναι τόσο διαφανής ώστε να μειώνεται μόνο κατά 3% η προσπίπτουσα ηλιακή ενέργεια. Τέλος, είναι πολύ φθηνή, οπότε η αντικατάστασή της κάθε πέντε χρόνια δεν είναι θέμα». Σημειώνουμε ότι η ολική προβλεπόμενη διάρκεια ζωής του «ηλιοτροπίου HCPVT» είναι 60 χρόνια.
Για μια παρουσίαση του HCPVT, δείτε το βίντεο www.youtube.com/watch?v=JVB9_3IKIAE και για την τεχνολογία ψύξης της ΙΒΜ που ενσωματώνει, το http://www.zurich.ibm.com/pdf/2014pressday/Michel_IBM.pdf
Υπερυπολογιστική ιατρική


Αν η τεχνολογία θερμοψύξης των νέων υπερυπολογιστών επέτρεψε έμμεσα την κατασκευή του πιο αποδοτικού φωτοβολταϊκού, μένει να δούμε το τι μπορούν να μας προσφέρουν άμεσα αυτά τα μεγαθήρια της πληροφορικής.
Η εύκολη απάντηση είναι «επεξεργασία τεράστιου όγκου δεδομένων». Για παράδειγμα, από το 2013 η ΙΒΜ συνεργάζεται με το ολλανδικό ινστιτούτο ραδιοαστρονομίας ASTRON και το υπό κατασκευή ραδιοτηλεσκόπιο «διάταξης 3.000 κεραιών σε έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου» SKA στη Νότια Αφρική, προκειμένου να δομήσουν τα κατάλληλα υπολογιστικά συστήματα για την επεξεργασία των μυριάδων σημάτων που θα λαμβάνει το SKA. Ποια θα είναι αυτά; Ολα τα ίχνη που άφησε πίσω της η Μεγάλη Εκρηξη γέννησης του Σύμπαντος, εδώ και 13 δισεκατομμύρια χρόνια. Για να συλλάβουμε τη δυσκολία του εγχειρήματος, σημειώνουμε ότι η επεξεργαστική ισχύς που απαιτείται για κάτι τέτοιο εκτιμάται σε 1.000-10.000 Petaflops ανά δευτερόλεπτο (PFLOPS), όταν ο νυν ισχυρότερος υπερυπολογιστής φθάνει μόλις τα 33,86 PFLOPS.

O Ματίας Ράουμαν, της ΙΒΜ, επιδεικνύει την προσομοίωση λειτουργούσας καρδιάς σε υπερυπολογιστή (Φωτογραφία: IBM RESEARCH)

Προτού φθάσουμε όμως στην ετοιμότητα να αναλύσουμε το Σύμπαν, υπάρχει και ένας άλλος εξαιρετικά πολυσύνθετος κόσμος που χρήζει ανάλυσης: ο οργανισμός του ανθρώπου. Αν καταφέρουμε να έχουμε πλήρη λειτουργικά μοντέλα των οργάνων και μελών του σώματός μας –σε μοριακό επίπεδο ανάλυσης -, θα μπορούμε να δώσουμε στους γιατρούς τον απόλυτο ίσως έλεγχο της κατάστασης της υγείας μας. Ενα πρώτο τέτοιο βήμα ξεκίνησε το 2008 ο ερευνητής της ΙΒΜ, Ματίας Ράουμαν, που έγραψε τον κώδικα επιμερισμού της ανθρώπινης καρδιάς σε 32.000 κομμάτια και τα αντιστοίχισε σε ισάριθμους επεξεργαστές. Του πήρε τρία χρόνια για να ολοκληρώσει την προσομοίωση αλλά τα κατάφερε –και μας την έδειξε στη Ζυρίχη. Τώρα «ξαναφορτώνει» τον κώδικα στον υπερυπολογιστή ΙΒΜ Sequoia (με 1,6 εκατομμύρια επεξεργαστές) και μελετά το τι θα χρειαστεί ώστε αυτή η δυνατότητα να γίνει προσιτή στο υπολογιστικό περιβάλλον των νοσοκομείων.

Αλλά αν τα προβλήματα της καρδιάς είναι που απειλούν τον έναν στους δύο ανθρώπους άνω των 50 ετών, ο ένας στους πέντε άνδρες και η μία στις τρεις γυναίκες αυτών των ηλικιών απειλούνται από την οστεοπόρωση. Πρόκειται για ένα «δομικό» πρόβλημα που εμφανίζεται με την πάροδο της ηλικίας και μετατρέπει τα οστά μας σε εύθραυστα σφουγγάρια. Αν ήταν μπετόν, οι πολιτικοί μηχανικοί θα έβρισκαν τα κρίσιμα σημεία –με ανάλυση πεπερασμένων στοιχείων –και θα τα ενίσχυαν. Σε ένα οργανικό υλικό όμως πώς κάνεις τέτοια ανάλυση;

«Μελετούμε τα οστά με την άνεση που ο πολιτικός μηχανικός μελετά τις τσιμεντοκολόνες» λέει ο διευθυντής γνωσιακής υπολογιστικής στην IBM Ζυρίχης Κώστας Μπέκας (Φωτογραφία: IBM RESEARCH)

Την απάντηση μας παρουσίασε ο διευθυντής της Γνωσιακής Υπολογιστικής στην ΙΒΜ Ζυρίχης Κώστας Μπέκας: Σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, ETH, οι μηχανικοί του μετατρέπουν τις ακτινογραφίες των οστών σε «θερμικούς χάρτες καταπόνησης», που αλλάζουν ανάλογα με το φορτίο που σηκώνει το υπό μελέτη οστό. Βλέποντας αυτόν τον χάρτη στη λεπτομέρειά του, ο χειρουργός μπορεί με σιγουριά να επέμβει, ώστε το «σφουγγάρι» να ενισχυθεί στο σημείο που πρέπει για να πάψει να είναι εύθραυστο.

Η δημιουργία τέτοιων δυναμικών χαρτών επιτυγχάνεται με την ισχύ των υπερυπολογιστών, οπότε και η εν λόγω δυνατότητα παρέχεται προς το παρόν μόνο σε λιγοστά πανεπιστημιακά νοσοκομεία που συνδέονται με υπερυπολογιστικά κέντρα. Η έρευνα που τώρα διεξάγουν ο Κ. Μπέκας και η ομάδα του είναι να ετοιμάσουν το κατάλληλο πλαίσιο ώστε μια τέτοια δυνατότητα να διατεθεί παγκοσμίως, μέσα από το «υπολογιστικό νέφος» (Cloud Computing) του Διαδικτύου. Στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν θα είναι αναγκαία μια πλήρης «σύνδεση τερματικού στον υπερυπολογιστή» αλλά η πρόσβαση σε μια πλήρη «βάση γνώσεων για την οστεοπόρωση». Χρησιμοποιώντας τον φορητό υπολογιστή ή το κινητό του, ο γιατρός θα μπορεί να αντιστοιχεί τα κλινικά δεδομένα του ασθενούς του με περιπτώσεις της Βάσης και να τη «συμβουλεύεται» για το επόμενο βήμα του.
Ο πραγματικός «ηλεκτρονικός εγκέφαλος»

Το πέρασμα από τις αντλίες θερμότητας των υπερυπολογιστών στα φωτοβολταϊκά με αφαλάτωση (Φωτογραφία: IBM RESEARCH)

Εννοείται ότι το άπιαστο όνειρο για την πληροφορική είναι να αναλυθεί και να προσομοιωθεί ο εγκέφαλος του ανθρώπου. Ωστόσο το 2011 οι ερευνητές της ΙΒΜ αιφνιδίασαν τον επιστημονικό κόσμο όταν κατόρθωσαν να προσομοιώσουν σε υπερυπολογιστή έναν αριθμό νευρώνων ισοδύναμο με εκείνον εγκεφάλου ποντικού. Αρα το όνειρο δεν είναι πια «άπιαστο» και η επίτευξή του θα σημάνει ίσως τη λύτρωση για τα πάμπολλα είδη αυτισμού και εγκεφαλοπαθειών που εμφανίζονται αυξητικά στον κόσμο μας. Ωστόσο αυτού του είδους η πρόοδος έχει αντανάκλαση και στην ίδια την τεχνολογία, μέσω της «αντίστροφης μηχανικής»: Εφέτος η ΙΒΜ παρουσίασε τον πρώτο «νευροσυναπτικό επεξεργαστή», ονόματι SyNAPSE.

Προτού ζαλιστείτε από το σοκ της νέας λέξης, ας δούμε ποια είναι η κύρια διαφορά μεταξύ ενός επεξεργαστή ηλεκτρονικού υπολογιστή και της αντίστοιχης επεξεργαστικής μονάδας στον εγκέφαλό μας, του ζεύγους νευρώνα-σύναψης: ο επεξεργαστής του υπολογιστή είναι μια αριθμομηχανή που συνδέεται με μια εξωτερική μνήμη˙ αντίθετα, η κάθε νευρωνική σύναψη του εγκεφάλου μας επεξεργάζεται τα ερεθίσματα σε μια πλήρως ενσωματωμένη μνήμη. Αυτή η αρχιτεκτονική επιτρέπει στον εγκέφαλό μας να επεξεργάζεται αντανακλαστικά τα ερεθίσματα και όχι «αν και όποτε τύχει να είναι ανοιχτό το συγκεκριμένο πρόγραμμα».
Το πώς θα μπορούσε να απομιμηθεί αυτή η μοναδική αρχιτεκτονική του εγκεφάλου ήταν κάτι που το είχε μελετήσει ιδιαίτερα το Πανεπιστήμιο Cornell Tech των ΗΠΑ και είχε αναπτύξει τον πρώτο κατάλληλο σχεδιασμό. Η ΙΒΜ συνεργάστηκε με το Cornell Tech από το 2008, βελτιστοποίησε τον σχεδιασμό του και έφθασε εφέτος στην υλοποίηση του κυκλώματος «απομίμησης νευρώνων και συνάψεων». Τεχνικά το τσιπάκι SyNAPSE εμπεριέχει 5,4 δισεκατομμύρια τρανζίστορ που λειτουργούν ως ένα πλέγμα ενός εκατομμυρίου προγραμματιζόμενων νευρώνων και 256 εκατομμυρίων προγραμματιζόμενων συνάψεων. Ο συνδυασμός τους δίνει 4.096 νευροσυναπτικούς πυρήνες επεξεργασίας. Μολονότι το τσιπάκι αυτό είναι υπερμέγεθες –από τα μεγαλύτερα CMOS που έχουν ποτέ κατασκευαστεί –καταναλώνει μόλις 70 mW. Αν ωστόσο αφήσουμε τις τεχνικές λεπτομέρειες, η ουσία είναι μία και είναι συγκλονιστική: Για πρώτη φορά έχουμε έναν επεξεργαστή που «σκέφτεται» όπως ο βιολογικός εγκέφαλος. Είναι κυριολεκτικά το άνοιγμα της πόρτας σε μιαν άλλη εποχή.
Μιλώντας για τις εφαρμογές που θα προκύψουν μελλοντικά, αλλά και για τα προαπαιτούμενά τους, η ΙΒΜ λέει ότι θα μπορέσουμε επιτέλους να χειριστούμε την πολυπλοκότητα των δεδομένων και την ασάφεια που χαρακτηρίζει τον πραγματικό κόσμο σε «πραγματικό χρόνο». Αλλά η αξιοποίηση αυτών των νευροσυναπτικών επεξεργαστών –και αυριανών νευρωνικών υπολογιστών –προϋποθέτει την ολική αλλαγή των όσων ξέραμε ως σήμερα για τον προγραμματισμό. Και, προκειμένου να προσαρμοστούμε το γρηγορότερο στη νέα κατάσταση των πραγμάτων, η ΙΒΜ έχει ήδη ετοιμάσει ένα αντίστοιχο «πρόγραμμα σπουδών» για πανεπιστήμια.
Δίνοντας μια πρόγευση του τι θα μας φέρει στο μέλλον αυτή η ριζοσπαστική αλλαγή, η ΙΒΜ μάς έδειξε μοντέλα θερμομέτρου που θα οσμίζεται τα σωματικά υγρά και θα αποφαίνεται πληρέστερα για την υγεία, μικροφώνου που θα ξεχωρίζει τις φωνές των ομιλούντων και θα καταγράφει αυτόματα και σωστά τα πρακτικά της σύσκεψης, «έξυπνους αισθητήρες» που θα εντοπίζουν άτομα που αναζητούνται ή θα επιπλέουν στη θάλασσα και θα ενημερώνουν διαρκώς για περιβαλλοντικές ή άλλες αλλαγές… Τα μύρια όσα εκπληκτικά μπορεί να φανταστεί κανείς. Αλλά εκείνο που δεν είναι της φαντασίας είναι ότι το εν λόγω ερευνητικό πρόγραμμα έχει χρηματοδοτηθεί από τη ΓΓΕΤ του αμερικανικού Πενταγώνου (DARPA).

Ο σεφ είχε… τεχνητή νοημοσύνη!

Στο μεσημεριανό διάλειμμα μεταξύ των παρουσιάσεων των επιτευγμάτων της ΙΒΜ μάς προσφέρθηκε γεύμα που είχε επιμεληθεί ο Watson –πρόκειται για το γνωστό πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης που κέρδισε το 2011 το βραβείο του τηλεοπτικού παιχνιδιού ερωτήσεων Jeopardy στις ΗΠΑ. Τι ακριβώς εννοούμε «επιμεληθεί»; Πολύ απλά, ο Watson συνέθεσε δικές του συνταγές. Και το σημαντικότερο: ήταν επιτυχημένες!
Αυτό που κρύβεται από πίσω είναι ότι το εν λόγω πρόγραμμα τροφοδοτήθηκε αρχικά με όλη τη βιβλιογραφία συνταγών που είχε το αμερικανικό περιοδικό μαγειρικής Bon Appetit και έπειτα… «διάβασε χημεία» για να καταλάβει πώς συνδυάζονται τα συστατικά που δίνουν γεύσεις με νόημα στους ανθρώπους. Οπότε, εξοπλισμένος πλέον με όλη τη σχετική τεχνογνωσία, ήταν έτοιμος να συνθέσει συνταγές με βάση οποιοδήποτε συστατικό τού είχε ποτέ δοθεί.
Ο υπεύθυνος της γαστριμαργικής τέχνης του Watson, Στιβ Αμπραμς, μας ενημέρωσε ότι οι δοκιμές έχουν ολοκληρωθεί και θα αρχίσει πλέον η εμπορική διάθεση των υπηρεσιών του Watson. Ποια θα είναι η πιθανότερη υπηρεσία προ το ευρύ κοινό, μέσω Διαδικτύου; Η συνταγογράφηση προσωπικών γευμάτων υγιεινής διατροφής.
Ρώτησα «ποιος θα έχει την ευθύνη των συνταγών του Watson;», επεξηγώντας ότι ακόμη και μια αγωγή διατροφής που σου δίνει «ο εξυπνότερος υπολογιστής του κόσμου» μπορεί να αποβεί αρνητική αν έχεις αλλεργία σε συστατικό που δεν γνωρίζεις. Ποιος θα είναι τότε ο νομικά υπόλογος;
Η απάντηση ήταν «σε όλες τις επιλογές που σχετίζονται με την υγεία και κάνουμε ως πελάτες από το Διαδίκτυο την τελική ευθύνη την έχουμε εμείς οι ίδιοι». Νομικά πιθανολογώ ότι είναι σωστό. Ηθικά όμως πόσο ανεύθυνος θα είναι κάποιος που θα προβάλλεται ως «αυθεντία» επί του θέματος –έστω και αν η νοημοσύνη του είναι τεχνητή;

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ