Το οικολογικό μήνυμα του παντοδύναμου Θορ

Η σκανδιναβική μυθολογία εξακολουθεί όχι μόνο να γοητεύει αλλά και να συγκροτεί ένα συμβολικό σύμπαν στο οποίο μπορούμε και σήμερα να ανατρέξουμε, ισχυρίζεται η γνωστή και πολυγραφότατη γαλλοβρετανίδα συγγραφέας Τζόαν Χάρις με αφορμή το υπό έκδοση καινούργιο της μυθιστόρημα. Σε αυτό, όπως αποκαλύπτει η ίδια, εξέχουσα θέση θα έχει η γερμανοσκανδιναβική θρησκευτική παράδοση, η οποία αναπτύχθηκε με την επέκταση των αρχαίων γερμανικών φυλών στον σκανδιναβικό Βορρά.

Η Χάρις διαβλέπει ένα κρυφό οικολογικό μήνυμα, καθώς εκτιμά ότι τα γνωστά και από πολλές άλλες θρησκείες μοτίβα του Κατακλυσμού και της Αποκάλυψης συμβολίζουν τη γέννηση, ύστερα από μάχες και δυσκολίες, ενός νέου, καλύτερου κόσμου. Ο οποίος σήμερα κινδυνεύει να μη γεννηθεί, καθώς το περιβάλλον του πλανήτη καταστρέφεται στον βωμό του κέρδους.

«Οι σκανδιναβικοί μύθοι έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στον πολιτισμό μας, στην ιστορία μας, ακόμη και στη γλώσσα μας» γράφει στην εφημερίδα «The Independent» η συγγραφέας. Και εξηγεί: «Το σκανδιναβικό πάνθεον είναι περιορισμένο, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρον από πλευράς προσωπικοτήτων: υπάρχει ο μονόφθαλμος αρχηγός των θεών Οντιν, ο Μπράγκι, ο θεός της ποίησης και της μουσικής, ο δυνατός αλλά όχι και τόσο έξυπνος Θορ που είναι ο κοκκινομάλλης και γενειοφόρος θεός του κεραυνού και της αστραπής, ο φύλακας των θεών Χέιμνταλ, ο μονόχειρας θεός του πολέμου Τιρ, ο Φρέι, ο θεός της αρσενικής γονιμότητας και της καρποφορίας της γης, και η αδελφή του, η πανέμορφη Φρέγια, θεά της αγάπης, του πόθου και του έρωτα. Επίσης υπάρχει ένας παράγοντας που βάζει το «φιτίλι» στις σχέσεις αυτές: ο Λόκι, ο θεός της απάτης, που λειτουργεί σαν «ανακατωσούρας» στις σχέσεις ανάμεσα στους θεούς. Αυτή η συνύπαρξη δημιουργεί αφορμές για συγκρούσεις ανάμεσα σε θεούς, σε φυλές, ακόμη και συγγενείς, όπως ανάμεσα σε πατέρα και γιο». Ολο αυτό το σκηνικό δεν αποτελεί μόνο αφορμή για δεκάδες περιστατικά, άλλοτε δραματικά και άλλοτε κωμικά, αλλά οδηγεί στο «Ράγκναροκ», την κατακλυσμιαία μάχη του τέλους του κόσμου που θα διεξαχθεί μεταξύ των καλών θεών, των οποίων ηγείται ο Οντιν, και των κακών γιγάντων της φωτιάς, των οποίων ηγείται ο Λόκι. Κατόπιν «ο κόσμος θα βυθιστεί στο σκοτάδι, στον θάνατο και στον αιώνιο χειμώνα» –αλλά μόνο προσωρινά.

Κατά τη σκανδιναβική μυθολογία, μετά το Ράγκναροκ και αφού πρώτα η στεριά βυθιστεί στη θάλασσα, θα αναδυθεί μια νέα Γη που θα κατοικηθεί από όσους θεούς επιζήσουν και ένα ζευγάρι ανθρώπους –σαν τον Αδάμ και την Εύα –που θα γεννήσει όλη τη νέα ανθρωπότητα.

«Οπως όλες οι εσχατολογικές προφητείες, έτσι κι αυτή «διαβάζεται» ποικιλοτρόπως: διαθέτει οράματα για έναν νέο παγετώνα που θα ενσκήψει στην ανθρωπότητα, την απαραίτητη κατάρρευση του πολιτισμού μας, την άνοδο της στάθμης των υδάτων των θαλασσών και τους νεκρούς να βγαίνουν από τους τάφους τους. Μερικοί μάλιστα προβλέπουν πως αυτό θα συμβεί εφέτος, στις 22 Φεβρουαρίου! Οσο κι αν λατρεύω ένα ωραίο σκηνικό Αποκάλυψης, δεν νομίζω ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο. Οι μυθολογικές αυτές διηγήσεις, όπως και ο πολιτισμός μας, κινούνται κυκλικά με το κλασικό δίπολο «άνοδος και πτώση»» τονίζει η συγγραφέας.

Και καταλήγει: «Σήμερα ο κόσμος μας δεν έχει ανάγκη να καταφύγει σε κανένα Ράγκναροκ, γιατί τα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι απτά και ορατά: η μόλυνση του περιβάλλοντος, η τρύπα στο στρώμα του όζοντος, όλα αυτά μάς κάνουν να κοιτάμε ξανά προς τον ουρανό με έντονη ανησυχία. Οι θεοί με τους οποίους πρέπει να παλέψουμε δεν είναι οι γίγαντες των πάγων, αλλά οι μεγάλες επιχειρήσεις που για τα κέρδη τους καταστρέφουν τον πλανήτη. Γι’ αυτό οι σκανδιναβικοί μύθοι εξακολουθούν να μας γοητεύουν, γιατί τους διαπερνά ένα μήνυμα ανθρωπιάς, ελπίδας και ενότητας απέναντι στον κοινό εχθρό».

Η γερμανοσκανδιναβική μυθολογία κυριαρχούσε επί αιώνες ως τον εκχριστιανισμό των Βίκινγκς, τον 11ο αιώνα μ.Χ. Εχει τη «ρετσινιά» ότι προβλήθηκε από το ναζιστικό Γ’ Ράιχ του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος προέταξε αυτές τις παγανιστικές παραδόσεις για να μειώσει την πνευματική και κοσμική ισχύ των γερμανικών εκκλησιών και να απαλύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα σε προτεστάντες και καθολικούς Γερμανούς.

Επί τη ευκαιρία, ας υπενθυμίσουμε ότι αυτή η μυθολογία έχει «βαφτίσει» και τέσσερις ημέρες της εβδομάδας σε κάποιες σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες. Η Τρίτη ονομάζεται στα αγγλικά Tuesday, που σημαίνει «Ημέρα του Tιρ» (Tiu’s day), η Τετάρτη ονομάζεται Wednesday, που σημαίνει «Ημέρα του Οντιν» (Woden’s day), η Πέμπτη ονομάζεται Thursday, που σημαίνει «Ημέρα του Θορ» (Thor’s day), ενώ η Παρασκευή ονομάζεται Friday, που σημαίνει «Ημέρα της Φρέγια» (Freya’s day).

Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 11 Φεβρουαρίου 2014