Ευρώπη δεν υπάρχει χωρίς αλληλεγγύη

Η μεγάλη περιπέτεια της ευρωπαϊκής ενοποίησης άρχισε αμέσως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η βασική ιδέα που κυριαρχούσε στο μυαλό των προδρόμων και προφητών ήταν η αποφυγή μιας μελλοντικής σύγκρουσης ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία που με ιδεολογικά και ιστορικά πέπλα θα κάλυπτε στυγνά οικονομικά συμφέροντα. Και στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο έλεγχος της βιομηχανικής ζώνης που αποτελούσαν στα γαλλογερμανικά σύνορα το Ρουρ, η Σααρλάνδη, η Λωρραίνη, ο Βορράς και τα παράλια της Μάγχης, τα ολλανδικά λιμάνια και τα ανθρακωρυχεία του Βελγίου, είχαν άμεση σχέση με τη βάση της βαριάς βιομηχανίας που ήταν εκείνη την εποχή ο άνθρακας και ο χάλυβας. Οποιος ήλεγχε αυτή την περιοχή, κυριαρχούσε στην ευρωπαϊκή βιομηχανία και έθετε υποψηφιότητα για την παγκόσμια ηγεμονία.

Ο Jean Monnet, ο Konrad Adenauer, ο Βέλγος Spaak και ο Ιταλός De Gasperi είχαν διαφόρων ειδών ιδεολογικούς προσανατολισμούς και κοινωνικές ευαισθησίες. Είχαν όμως ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν πραγματιστές. Δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν το όραμά τους με πρόωρες και παρακινδυνευμένες πρωτοβουλίες. Ηθελαν να προχωρήσουν με συγκεκριμένα επιτεύγματα, που κάθε φορά θα συγκέντρωναν την υποστήριξη της πλειοψηφίας του πληθυσμού κάθε χώρας.

Ετσι, στην Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα προστέθηκε η Ενιαία Αγορά και στον βαθμό που αυτή προχωρούσε έγινε αισθητή η ανάγκη μιας Ενιαίας Αγροτικής Πολιτικής. Δεν έχουμε εδώ τον χρόνο να περιγράψουμε όλες τις δραστηριότητες που τα κράτη-μέλη εγκατέλειψαν βαθμιαία ώστε να ασκηθούν σε υπερεθνικό επίπεδο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες. Ιστορικά, και θα έλεγα παγκόσμια, δεν υπάρχει κανένα προηγούμενο εθελοντικής βαθμιαίας εγκατάλειψης εθνικής κυριαρχίας. Τα περισσότερα ευρωπαϊκά έθνη προέρχονται βέβαια από συγχωνεύσεις, όργανο όμως αυτών των συγχωνεύσεων ήταν πάντα η ένοπλη βία. Απειρα είναι τα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για να αποδείξουμε αυτόν μας τον συλλογισμό. Είναι η πρώτη φορά που η πολιτική ενοποίηση ενός αριθμού λαών είναι αποτέλεσμα συμβατικής υποχρέωσης που υπεγράφη ελεύθερα και χωρίς καταναγκασμό από εκπρόσωπους του κάθε έθνους, που έχουν εκλεγεί δημοκρατικά με ανοιχτές και διαφανείς διαδικασίες.

Ολα αυτά βέβαια αποτελούν σταθμό στην ιστορία της ανθρωπότητας, δημιουργούν όμως παράλληλα υποχρεώσεις.

Κανένας λαός δεν έχει φτάσει σε σημείο αλτρουισμού που θα αποδεχόταν καθίζηση του βιοτικού επιπέδου του, ανατροπή των κοινωνικών ισορροπιών και κατάλυση της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας του πολίτη για να υπηρετήσει ένα φιλόδοξο πολιτικό σχέδιο υπερεθνικής πολιτικής ενοποίησης που μόνο στο μέλλον μπορεί να δικαιωθεί ή να κριθεί αυστηρά. Επιχειρήματα υπάρχουν πολλά υπέρ της ευρωπαϊκής ιδέας. Δυστυχώς ή ευτυχώς, όπως λένε οι ανεπανόρθωτοι Αγγλοι, «η πουτίγκα αποδεικνύεται όταν αρχίζεις να την τρως». Πρέπει λοιπόν να υπάρχει πουτίγκα. Εμείς θα λέγαμε και να γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη και καλύτερης ποιότητας.

Βασικό χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν μέχρι πρόσφατα –και πρέπει να ξαναγίνει –η συνοχή των κρατών-μελών. Χωρίς διορθωτικές κινήσεις σε θεσμικό επίπεδο, που θα οδηγήσουν στην ουσιαστική ανακατανομή του παραγόμενου πλούτου, το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης είναι δυσθεώρητο. Ισως πολύ πιο σύντομα από ό,τι μπορούμε να φανταστούμε θα εμφανιστούν παλινδρομήσεις και ιδιαίτερα σοβαρά επεισόδια.

Η ελληνική κρίση λειτούργησε ως καταλύτης για την κατάσταση στην Κοινότητα, τώρα όμως πια η συζήτηση έχει γενικευτεί. Ως όφειλε, θα λέγαμε εμείς.

Εξάλλου η αλληλεγγύη είναι βασικό χαρακτηριστικό του ευρωπαϊκού πολιτισμού που μας ξεχωρίζει από άλλες μεγάλες ανθρώπινες κοινότητες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Ιαπωνία. Αυτή την ιδιαιτερότητα, χωρίς την οποία δεν υφίσταται λόγος ύπαρξης μιας Ενιαίας Ευρώπης, είναι ανάγκη να τη διακηρύξουμε πολιτικά ως αρχή μας, να την επιδιώξουμε συγκεκριμένα και να την καταστήσουμε στοιχείο της κυρίαρχης ιδεολογίας στις κοινωνίες μας.