Εκατομμύρια χωρίς αντίκρισμα για δράσεις ένταξης των Ρομά

Η ιστορία της μικρής Μαρίας που βρέθηκε στον καταυλισμό των Ρομά στα Φάρσαλα δεν έφερε στο φως μόνο μια μυστηριώδη ανθρώπινη ιστορία με παγκόσμιες διαστάσεις, αλλά και το ζήτημα του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά, μιας από τις πλέον περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αν και στο πλαίσιο των δράσεων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου η Ελλάδα έθεσε σε εφαρμογή για την περίοδο 2001-2008 ένα «Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δράσης (ΟΠΔ) για την Κοινωνική Ένταξη των Ελλήνων Τσιγγάνων», οι οργανωτικές αδυναμίες, η περιστασιακή διάθεση πόρων και η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών αξιολόγησης και παρακολούθησης, όπως αναφέρεται στον απολογισμό του Προγράμματος, δεν έφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Αντίστοιχα, έργα συνολικού προϋπολογισμού 94 εκατ. ευρώ εγκρίθηκαν στον τομέα των στεγαστικών παρεμβάσεων για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Ελλήνων Ρομά. Σύμφωνα με απάντηση του υπουργού Εσωτερικών κ. Γιάννη Μιχελάκη στη Βουλή μόλις τον περασμένο Ιούλιο, από αυτά έχουν πληρωθεί περισσότερα από 60 εκατ. ευρώ σε δήμους της χώρας, ενώ επιπρόσθετα έχουν εγκριθεί 7.854 περιπτώσεις στεγαστικής δανειοδότησης οικογενειών Ρομά με ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής και με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου για ποσά άνω των 60.000 ευρώ.

Παρ’ όλα αυτά, η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) που δημοσιεύθηκε το 2009 τόνιζε ότι «το σχέδιο στεγαστικών δανείων δεν ωφελούσε πάντα τις στοχευόμενες ομάδες». Ποιον ωφέλησαν λοιπόν αν όχι τους φτωχούς Ρομά ή σε ποιες δραστηριότητες διοχετεύθηκαν τα χρήματα αυτά; Αντίστοιχο προβληματισμό εξέφρασε και ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Πέτρος Τατσόπουλος, ο οποίος υπέβαλε στη Βουλή ερώτηση για τους καταυλισμούς Ασπροπύργου και Σπάτων. Αν πράγματι υλοποιήθηκαν εκεί έργα 5,3 εκατ. και 3,8 εκατ. ευρώ αντίστοιχα –όπως είπε ο υπουργός στην απάντησή του -, τότε γιατί οι Ρομά ζουν ακόμα σε τόσο άθλιες συνθήκες;

Επισημαίνεται ότι η χώρα μας έχει καταδικαστεί δύο φορές μέσα σε πέντε χρόνια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων για τις συνεχιζόμενα απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης στους εν λόγω καταυλισμούς, η δεύτερη μάλιστα το 2010, μετά την ολοκλήρωση δηλαδή του ΟΠΔ.

Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή του πλαισίου της «Εθνικής Στρατηγικής για τους Ρομά», ο συνολικός πληθυσμός που ζει σε διακριτούς και αναγνωρίσιμους χώρους διαμονής ανέρχεται σε 12.000 εδραιοποιημένες οικογένειες ή 50.000 άτομα. Το εισόδημα πολλών νοικοκυριών στηρίζεται στην εποχιακή απασχόληση ενός μόλις μέλους, καθώς και στα επιδόματα που δικαιούνται ως πολύτεκνοι ή άποροι. Έτσι λοιπόν ορισμένοι επιτήδειοι καταφεύγουν σε πλαστά ή ψευδή δικαιολογητικά για να εξασφαλίσουν τα παραπάνω επιδόματα, όπως και στην περίπτωση της οικογένειας που είχε μέχρι σήμερα στα χέρια της την μικρή Μαρία.

Η είσοδος στην αγορά εργασίας ανέργων που ανήκουν στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες αποτελεί αντικείμενο των Τοπικών Δράσεων Κοινωνικής Ένταξης για Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες (ΤΟΠΕΚΟ), οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη. Δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 3.870.000 ευρώ αφορούν αποκλειστικά Ρομά. Από αυτές πρόκειται να ωφεληθούν συνολικά 770 άτομα. Ακόμη κι αν σε αυτά συνυπολογίσουμε ένα ποσοστό των 2.265 ατόμων που θα ωφεληθούν από άλλες ΤΟΠΕΚΟ –προϋπολογισμού άνω των 6 εκατ. ευρώ -, συγκρίνοντας με τον πληθυσμό που αναφέρθηκε παραπάνω αντιλαμβανόμαστε πόσες είναι οι οικογένειες που δεν πρόκειται να ωφεληθούν, παραμένοντας καταδικασμένες να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Οι διεθνείς καταδίκες συνεχίζονται, καθώς η χώρα μας τον Μάιο του 2013 καταδικάστηκε για τρίτη φορά από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την ύπαρξη σχολείων-γκέτο για παιδιά Ρομά, μετά την προσφυγή 23 γονέων από την περιοχή των Σοφάδων. Στα κοντινά Φάρσαλα, που βρέθηκαν τις τελευταίες ημέρες στο κέντρο του κυκλώνα, για την εφετινή χρονιά φοιτούν στο Δημοτικό 100 τσιγγανόπουλα, ενταγμένα στις τάξεις των σχολείων, σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο κ. Δημήτριο Μπαμπανίκα, εκπαιδευτικό που έχει υπάρξει προϊστάμενος του 4ου Γραφείου της ΠΕ νομού Λάρισας.

«Τα παιδιά αυτά ανήκουν στις φιλήσυχες οικογένειες Ρομά που ζουν χρόνια στην πόλη μας. Τα παιδιά εκείνων των οικογενειών που μετακινούνται συνεχώς από τόπο σε τόπο δεν ξέρω εάν πηγαίνουν καν σχολείο» αναφέρει στο «Βήμα». Και αυτά όμως που πηγαίνουν, σπάνια συνεχίζουν από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο ή παρακολουθούν αποσπασματικά καθώς την άνοιξη εγκαταλείπουν για να ακολουθήσουν τους γονείς σε εποχικές εργασίες.

Η εγγραφή των παιδιών στο σχολείο και ο περιορισμός της διαρροής αποτελούν τους βασικούς στόχους της δράσης «Εκπαίδευση Παιδιών Ρομά: 2010 – 2013», που υλοποιείται από το Καποδιστριακό και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, με προϋπολογισμό 8.387.500 και 2.900.000 ευρώ αντίστοιχα (συνολικά 11.287.500 ευρώ). Για τις μεγάλες δυσκολίες του εγχειρήματος σε συνδυασμό με τις αποσπασματικές πολιτικές από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας μιλά στο «Βήμα» η επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος του ΑΠΘ, καθηγήτρια Ευαγγελία Τρέσσου.

«Ακόμα κι όταν καταφέρουμε να έρθουν τα παιδιά στο σχολείο μετά από πολλή δουλειά στους καταυλισμούς για να πεισθούν οι γονείς, να πεισθεί η τοπική κοινωνία, να εμβολιάσουμε τα παιδιά, να κανονίσουμε την μεταφορά στο σχολείο –που συχνά βρίσκεται μακριά -, γνωρίζουμε ότι το μεσημέρι αυτά θα γυρίσουν σε ένα σπίτι δίχως νερό ή ηλεκτρικό, σε παραπήγματα που δεν θέλει ούτε να πατήσει κανείς» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η έλλειψη ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των Ρομά, η οποία να εφαρμόζεται με συνέχεια και συνέπεια, είναι και ο βασικός λόγος που τα Τσιγγανόπαιδα εγκαταλείπουν σύντομα το σχολείο. Όταν συμβαίνει όμως αυτό, ποιος θα κρατήσει τα παιδιά μακριά από την παρανομία και την εκμετάλλευση, αφού και οι ίδιοι οι γονείς είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους αναλφάβητοι;

Μια από τις καλύτερες, όπως χαρακτηρίζεται από πολλούς, πρωτοβουλίες για την προώθηση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας των Ρομά είναι αυτή των Ιατροκοινωνικών Κέντρων, η δημιουργία των οποίων χρηματοδοτήθηκε μέσω του ΟΠΔ 2001-2008. Ένα δίκτυο 32 τέτοιων ιατρείων λειτουργούσε το 2011 σε δήμους όλης της χώρας. Όπως όμως διαπιστώνεται τα περισσότερα από αυτά σήμερα υπολειτουργούν λόγω έλλειψης πόρων ή ακόμα και διοικητικού ή ιατρικού προσωπικού.

Με απόφαση που ελήφθη το 2011, αυτά θα μετεξελιχθούν σε «Κέντρα Στήριξης Ρομά και Ευπαθών Ομάδων», έργο που έχει προκηρυχθεί με προϋπολογισμό 12.400.000 ευρώ, αν και μάλλον με κάποια καθυστέρηση. Οι οριστικοί πίνακες εξάλλου των ωφελουμένων φορέων δημοσιοποιήθηκαν μόλις τον περασμένο Ιούλιο. Οι ωφελούμενοι του προγράμματος πρόκειται να ανέλθουν σε 2.320, εκ των οποίων το 90% τουλάχιστον θα πρέπει να είναι Ρομά. Εκεί θα προσφέρονται υπηρεσίες στήριξης, όπως συμβουλευτική, ενημέρωση, πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, καθώς και υπηρεσίες προώθησης της απασχόλησης και ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου.