Τί είναι και πώς λειτουργεί ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Οπλων (OPCW), ο οποίος μόλις τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης; Δύο ρεπόρτερ του CNN, που επισκέφθηκαν τα εργαστήριά του, στην Ολλανδία, περιγράφουν το έργο και τις δυσκολίες που συναντούν οι εμπειρογνώμονες του OPCW στις διεθνείς αποστολές τους.
Ο Οργανισμός είναι ο φορέας υλοποίησης της Σύμβασης για τα Χημικά Οπλα, μιας διεθνούς συνθήκης η οποία απαγορεύει την κατοχή τέτοιου οπλοστασίου, και η οποία έχει υπογραφεί και επικυρωθεί από 189 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Εδώ και 20 χρόνια, οι εμπειρογνώμονες του OPCW έχουν επιβλέψει την καταλογογράφηση και την καταστροφή χημικών όπλων σε διάφορες χώρες, από τις ΗΠΑ και την Ρωσία μέχρι την Λιβύη. Εχουν επίσης εργαστεί στο Ιράκ, που ήταν η πρώτη αποστολή τους σε πεδίο μάχης.

Μόλις εντοπίσουν την τοποθεσία μιας πιθανής επίθεσης με χημικά όπλα, οι επιθεωρητές χρησιμοποιούν ειδικούς ηλεκτρονικούς ανιχνευτές για να έχουν μια πρώτη ένδειξη του τύπου των χημικών ουσιών, και της συγκέντρωσής τους.

Εκτός από εμπειρογνώμονες στα χημικά, η ομάδα επιθεώρησης περιλαμβάνει επίσης ειδικούς στα πυρομαχικά, επειδή μπορεί να υπάρχουν επί τόπου όπλα που δεν έχουν εκραγεί ακόμη. Επιπλέον, τα υπολείμματα των πυρομαχικών συχνά περιέχουν ίχνη των χημικών ουσιών που αναζητούν οι επιθεωρητές.

Το «Αγιο Δισκοπότηρο» για την επί τόπου δειγματοληψία είναι ο καθαρός χημικός παράγοντας, η ίδια η ουσία. Αλλά σπανίως την βρίσκουν οι επιθεωρητές, όταν φτάνουν στην περιοχή μιας επίθεσης. Ετσι συγκεντρώνουν, αναγκαστικά, δευτερογενή στοιχεία, όπως είναι τα θραύσματα των πυρομαχικών, στα οποία μπορεί να βρίσκονται ίχνη της ουσίας.

Ο εντοπισμός των πυρομαχικών μπορεί επίσης να βοηθήσει την ανακριτική διαδικασία, παρέχοντας ενδείξεις για το ποιος θα μπορούσε να είναι πίσω από την επίθεση.

Οι επιθεωρητές δεν λαμβάνουν ποτέ δείγματα από τρίτους, οπότε δεν πήραν δείγματα από τους γιατρούς της αντιπολίτευσης που εργάζονται σε τοπικά νοσοκομεία αμέσως μετά την επίθεση σε προάστιο της Δαμασκού, στις 21 Αυγούστου.

Ο OPCW λέει ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία της έρευνας, ώστε να είναι αξιόπιστο το πόρισμα όταν υποβληθεί στον διεθνή έλεγχο και την κριτική.

Τα δείγματα που συλλέγονται στο πεδίο μεταφέρονται σε ανθεκτικά δοχεία από ανοξείδωτο χάλυβα. Οταν φτάσουν στο εργαστήριο, οι επιστήμονες τα εξάγουν από τα δοχεία με μεγάλη προσοχή, παρακολουθώντας τα με ανιχνευτή για χημικά όπλα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα δείγματα διαχωρίζονται και αποστέλλονται για ανάλυση σε διάφορα εργαστήρια που συνεργάζονται με τον OPCW, ώστε να εξασφαλίζεται η αντικειμενικότητα των πορισμάτων.

Τα συνεργαζόμενα εργαστήρια είναι διάσπαρτα σε όλον τον κόσμο, από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ρωσία μέχρι την Γερμανία και το Ιράν. Ο OPCW ακολούθησε την ίδια διαδικασία με τα δείγματα που έλαβε από την Συρία.

Στην περιήγησή τους στις εγκαταστάσεις στην Ολλανδία, οι επιθεωρητές εξήγησαν στους ρεπόρτερ του CNN την επίδραση του νευροπαραλυτικού αερίου σαρίν, και πώς εξουδετερώνει ή σκοτώνει όσους έρχονται σε επαφή μαζί του.

Αν και το σαρίν διαλύεται γρήγορα, οι επιστήμονες του OPCW μπορούν να βρουν ίχνη του ακόμη και μήνες μετά την ρίψη του, χρησιμοποιώντας μια συσκευή που ονομάζεται αέριος χρωματογράφος – φασματογράφος μάζας (GC-MS).
«Η συνήθης ανάλυση με GC-MS στην οποία υποβάλλουμε τα δείγματα που έχουμε λάβει από το περιβάλλον μπορεί να εντοπίσει ίχνη μετά από εβδομάδες ή μήνες», είπαν οι επιστήμονες στους ρεπόρτερ του CNN.
Τώρα που το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Ασαντ δήλωσε ότι σκοπεύει να ενταχθεί στην Σύμβαση για τα Χημικά Οπλα, θέτοντας το χημικό του οπλοστάσιο υπό διεθνή έλεγχο, ο OPCW ξέρει ότι έχει μια σημαντική νέα αποστολή, σε μια επικίνδυνη, εμπόλεμη ζώνη.