Μολυβδαίνιο: σπάνιο και απαραίτητο

Μικρό βιογραφικό για το στοιχείο μολυβδαίνιο. Κάθε Κυριακή «Το Βήμα» μας ταξιδεύει και σε μια άλλη γωνιά του περιοδικού πίνακα.

Ακόμη και οι ερασιτέχνες κηπουροί γνωρίζουν ότι αυτή την εποχή είναι καλό να σπείρουν στο περιβόλι τους φασόλια, φακή, κουκιά και βίκο. Και αυτό σχετίζεται με το στοιχείο που παρουσιάζουμε σήμερα. Είναι το στοιχείο με τον μεγαλύτερο ατομικό αριθμό, άρα και τη μεγαλύτερη μάζα, από αυτά που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα από τους ζωντανούς οργανισμούς. Οπως αναφέρεται στο πανεπιστημιακό βιβλίο «Ανόργανη Χημεία, τόμος Β’» των Κατάκη, Μεθενίτη, Μητσόπουλου και Πνευματικάκη, «περισσότερα από 15 ένζυμα είναι γνωστά που η λειτουργία τους στηρίζεται στο μολυβδαίνιο. Από τα πιο σημαντικά μολυβδαινικά ένζυμα είναι η νιτρογενάση. Χρησιμοποιείται από τα βακτηρίδια για τη μετατροπή του αζώτου της ατμόσφαιρας σε ιόν αμμωνίου και αυτό χρησιμοποιείται στη σύνθεση πρωτεϊνών από τα φυτά. Μερικά από τα βακτηρίδια δρουν συνεργατικά με φυτά της οικογένειας των ψυχανθών που σχηματίζουν δεξαμενές αζώτου στο ριζικό σύστημα των φυτών αυτών. Εχει υπολογιστεί ότι μια ποσότητα 200 εκατ. τόνων αζώτου εναποτίθεται κατ’ έτος με αυτή τη διαδικασία».

Υψηλή αντοχή και αντοχή στη σκουριά χαρίζει το μολυβδαίνιο στις χαλύβδινες λάμες. Μυστικό γνωστό από τα γιαπωνέζικα σπαθιά

Ο σουηδός χημικός Karl Wilhelm Scheele (1742-1786), στον οποίο οφείλουμε την ανακάλυψη πολλών στοιχείων του περιοδικού συστήματος, ασχολήθηκε και με το ορυκτό μολυβδαινίτης, μια ένωση του μολυβδαινίου με το θειάφι. Εκείνη την εποχή για τέτοια ορυκτά πίστευαν ότι το βασικό στοιχείο τους είναι ο μόλυβδος, γι’ αυτό και το σχετικό όνομα. Ο Scheele όμως κατάλαβε τελικά ότι κάποιο άλλο και εντελώς νέο στοιχείο ήταν ενωμένο με το θειάφι. Το ονόμασε molybdaen, διότι και αυτό, όπως και άλλες ενώσεις του μολύβδου, άφηνε όταν πιεζόταν σε μια επιφάνεια ένα ίχνος όπως αυτό του μολυβιού. Υπήρχε άλλωστε και η αρχαία λέξη «μολύβδαινα», που σημαίνει ένα βάρος από μολύβι (και από εκεί προέκυψε τελικά το μολυβδίς = μολύβι που γράφουμε) και εξ αυτής συνάγουν ότι μάλλον είναι προτιμότερη η γραφή με «αι» και όχι με «ε», δηλαδή μολυβδαίνιο και όχι μολυβδένιο.

Ατομικός αριθμός: 42

Ατομικό βάρος: 95,94

Σημείο τήξης: 2.617 βαθμοί Κελσίου!

Αριθμός ισοτόπων: 35

Από την άποψη της συχνότητας εμφάνισης επάνω στη Γη είναι το 54ο στη σειρά, με μέσο όρο 2 μέρη στο εκατομμύριο, και όταν οι ζωοτροφές ξεπερνούν τα 10 μέρη στο εκατομμύριο κάνουν κακό σε όποιο ζώο τις καταναλώνει.

Οσπρια, λάχανα, μαρούλια, δημητριακά, ηλιόσποροι και συκώτι περιέχουν μολυβδαίνιο, απαραίτητο στη διατροφή μας

Είναι παρόν σε περίπου 50 ένζυμα ενεργά σε σημαντικές λειτουργίες στον ανθρώπινο οργανισμό, στο ζωικό και στο φυτικό βασίλειο. Για παράδειγμα, η θειϊκή οξειδάση οξειδώνει ένα επιβλαβές θειούχο ιόν (ιόν = άτομο ή μόριο που δεν είναι πλέον ηλεκτρικά ουδέτερο αλλά παρουσιάζεται θετικά ή αρνητικά φορτισμένο) σε αβλαβές θειικό ιόν στο συκώτι μας.

Και τα φύκη χρησιμοποιούν ένζυμο με βάση το μολυβδαίνιο που τα βοηθάει να απαλλαγούν από το ανεπιθύμητο θειάφι μετατρέποντάς το σε μια αέρια ένωση (διμεθυλοσουλφίδιο) που φεύγει προς την ατμόσφαιρα. Εκεί, λοιπόν, στον αέρα, γίνεται αντιληπτή από τα θαλασσοπούλια που, όπως φαίνεται, την έχουν συνδέσει με την ύπαρξη φυτικής τροφής για τους θαλάσσιους οργανισμούς και άρα ενστικτωδώς κατευθύνονται προς τα εκεί όπου προφανώς θα υπάρχει τροφή και γι’ αυτά.

Οπως αναφέρεται στο βιβλίο «Η Χημεία στο πιάτο» του Α. Βάρβογλη, «η έλλειψη του μολυβδαινιούχου συνενζύμου (Moco) προκαλεί νευρολογικές διαταραχές και ένα πλέγμα σοβαρών ασθενειών που οδηγούν σε πρόωρο θάνατο. Σε μια περιοχή της Κίνας παρατηρήθηκαν πολύ αυξημένα περιστατικά καρκίνου του οισοφάγου που αποδόθηκαν στη χαμηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε μολυβδαίνιο. Συνέπεια αυτής της έλλειψης ήταν ότι το ένζυμο που μετατρέπει τα νιτρικά σε αμμωνία δεν επαρκούσε και έτσι προέκυπταν οι καρκινογόνες νιτροζαμίνες. Οταν τα λιπάσματα εμπλουτίστηκαν με άλατα μολυβδαινίου, η ασθένεια υποχώρησε. Αντίθετα, η χορήγηση στους κατοίκους διατροφικού συμπληρώματος με μολυβδαίνιο δεν είχε αποτέλεσμα». Αυτό το τελευταίο ας το έχουμε και εμείς υπόψη μας.

Τα φύκη χρησιμοποιούν μολυβδαίνιο για να απαλλαγούν από το θειάφι που διαφεύγει στην ατμόσφαιρα. Οι γλάροι που αναζητούν τροφή το οσμίζονται και σπεύδουν

Τα πρώτα τανκς που εμφανίστηκαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν αγγλικά, θωρακισμένα με πλάκες από μαγγάνιο πάχους 7,5 εκατοστών και αποδείχθηκε ότι τα διαπερνούσαν εύκολα τα βλήματα. Το πρόβλημα λύθηκε με χάλυβα που περιείχε προσμείξεις μολυβδαινίου.

Γενικά το μολυβδαίνιο χαρίζει στον χάλυβα αντοχή σε πιέσεις, τάσεις και υψηλές θερμοκρασίες, ενώ με το θείο φτιάχνεται ένα μεγάλης απόδοσης λιπαντικό για τρυπάνια και κοπτικά εργαλεία.

Χρειαζόμαστε περίπου 75 εκατομμυριοστά του γραμμαρίου και εκατό γραμμάρια φακής αρκούν για την ημερήσια απαιτούμενη ποσότητα. Βέβαια δεν μπορούμε να τρώμε καθημερινά μόνο φακές. Αλλά και άλλα όσπρια, λάχανα, μαρούλια, δημητριακά, ηλιόσποροι και συκώτι περιέχουν μολυβδαίνιο. Προσοχή, δεν χρειάζονται υπερβολές, διότι οι αυξημένες ποσότητες κάνουν κακό στον οργανισμό γιατί αποβαίνει τοξικό.

Ερευνητής που ασχολείται με τα ραδιοφάρμακα έχει πει ότι το μολυβδαίνιο είναι γι’ αυτόν από τα πιο χρήσιμα στοιχεία. Για ποιον λόγο; Διότι, αν και δεν χρησιμοποιείται αυτό κατευθείαν σε διαγνωστικές μεθόδους, ξεκινώντας από το ραδιοϊσότοπο μολυβδαίνιο-99, φθάνουμε στο τεχνήτιο-99, που είναι ένα κατ’ εξοχήν ραδιενεργό στοιχείο που δίνει αποτελέσματα σε διαγνωστικές εξετάσεις, έρευνες ραδιοφαρμάκων και θεραπείες.

Οι λεπίδες ιαπωνικών σπαθιών που φτιάχνονταν ήδη τον 13ο αιώνα βρέθηκε ότι περιείχαν αρκετό μολυβδαίνιο και είχαν επίσης αντοχή στη σκουριά. Αυτή η παράδοση όμως διακόπηκε για αιώνες. Σήμερα πάντως κατασκευάζονται μαχαίρια για οικιακή χρήση με λεπίδες που περιέχουν και μολυβδαίνιο και είναι πολύ καλά.

Παράδοξη ερώτηση, ανάλογη και η απάντηση. Αντί για φωσφορικά λιπάσματα στις αναδασώσεις υπάρχει κατά μία άποψη περισσότερη ανάγκη για μολυβδαίνιο για τους λόγους που εξηγήθηκαν πριν.