Το 1999 ο γάλλος σκηνοθέτης Ιβ Μοντμαγιέρ άρχισε ένα από τα πιο μακροχρόνια κινηματογραφικά σχέδια της ζωής του: την κινηματογράφηση ενός άλλου, πολύ πιο διάσημου σκηνοθέτη, του Μίχαελ Χάνεκε, εν ώρα εργασίας. Η ταινία που ο αυστριακός σκηνοθέτης γύριζε εκείνη την εποχή ήταν ο «Αγνωστος κώδικας», που σήμερα ανήκει στις κάπως ξεχασμένες δημιουργίες του αλλά και πιο αδύναμες συγκρινόμενη με αριστουργήματα όπως το «Cache», η «Λευκή κορδέλα» και φυσικά η «Αγάπη». Η μόνη ταινία στην οποία ο Μοντμαγιέρ δεν κινηματογράφησε τον Χάνεκε είναι η «Δασκάλα του πιάνου» που υπήρξε και η πρώτη πραγματικά μεγάλη επιτυχία του Χάνεκε στην Ελλάδα.
Πρώην κριτικός κινηματογράφου σε πολλά κινηματογραφικά περιοδικά, ο Ιβ Μοντμαγιέρ για ένα φεγγάρι πέρασε και από την εφημερίδα Liberation από την οποία μάλιστα απολύθηκε επειδή τόλμησε να γράψει …κακή κριτική για προβολή της «Πράσινης Αχτιδάς» του Ερίκ Ρομέρ στην τηλεόραση! Στην πραγματικότητα, σήμερα νιώθει υπερήφανος που απελύθη για έναν τέτοιο λόγο αν και ούτως ή άλλως, κάποια στιγμή θα άφηνε ούτως ή άλλως το γράψιμο γιατί όπως μας είπε στο προαύλιο του Γαλλικού Ινστιτούτου την Τρίτη 8 Οκτωβρίου το απόγευμα, «είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να μιλάς για το σινεμά με εικόνες από το να γράφεις».
Ο Μοντμαγιέρ βρέθηκε για λίγο στην Ελλάδα καλεσμένος του Cine Doc στο πλαίσιο του οποίου προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ του για τον Χάνεκε, τίτλος του οποίου είναι «Michael H. Profession: Director». Η ταινία θα προβληθεί στον κινηματογράφο ΔΑΝΑΟΣ (Κηφισίας και Πανόρμου) την Κυριακή 13 Οκτωβρίου στις 18.00.
Κατά την διάρκεια δημιουργίας του «Michael H. Profession: Director», το υλικό του οποίου, προφανώς είναι πολύ μεγαλύτερο από τα 92′ διάρκειάς του, ο Μοντμαγιέρ ασχολήθηκε με την κινηματογράφηση και άλλων ντοκιμαντέρ που ασχολούνται με το ασιατικό κινηματογράφο. «Δεν θα έλεγα ότι κινηματογραφώ σαν κριτικός» θα πει, «γιατί αυτό μπορεί να είναι παγίδα. Κάτι που με τα χρόνια κατάλαβα είναι ότι ορισμένες φορές μπορείς να δώσεις περισσότερες πληροφορίες για το αντικείμενό σου απλώς και μόνο με την ατμόσφαιρα και την προσέγγιση των εικόνων αντί με τις ερωτήσεις που κάνεις προς τον σκηνοθέτη.»
Ισως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του ντοκιμαντέρ είναι ότι ο Μοντμαγιέρ, κατόπιν συμφωνίας με τον Χάνεκε βεβαίως, δεν ασχολήθηκε καθόλου με την προσωπική ζωή του. Ηταν ένας απαράβατος όρος που έθεσε ο αυστριακός σκηνοθέτης, με τον οποίο όμως, φάνηκε να συμφωνεί και Μοντμαγιέρ. «Υπάρχουν πολλά κλασικά ντοκιμαντέρ της αγγλοσαξονικής προσέγγισης όπου ο σκηνοθέτης πάντα αναζητεί το μυστικό του ανθρώπου και του καλλιτέχνη, ή το τραύμα του καλλιτέχνη, όπως π.χ. τι συνέβη στην παιδική ηλικία του, εκεί μπορεί να υπάρχει ένα μυστικό» είπε. «Και βέβαια ο ντοκιμαντερίστας νιώθει υπερήφανος που θα το καταφέρει ,που θα είναι ο πρώτος που θα ανακαλύψει αυτό το διάσημο τραύμα. Αυτή όμως δεν είναι η προσέγγισή μου.»
Ο Μοντμαγιέρ θεωρεί ότι μπορείς να μάθεις πολύ περισσότερα για έναν καλλιτέχνη αν τον κινηματογραφήσεις ενώ εργάζεται. «Είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να τον βλέπεις να δημιουργεί από το να κάθεσαι απλώς και να συζητάς μαζί του για το παρελθόν, για την οικογενειακή ζωή του ή το οτιδήποτε.» Στην ταινία για τον Χάνεκε υπάρχουν βεβαίως στοιχεία αμεσότητας, όμως προέκυψαν με φυσικό τρόπο, ο Μοντμαγιέρ δεν προσπάθησε να τα εκμαιεύσει.
«Πάρτε παράδειγμα τον Ινγκμαρ Μπέργκμαν» είπε. «Ολα όσα ξέρουμε για αυτόν και την ζωή του τα ξέρουμε από την αυτοβιογραφία του. Σε συνεντεύξεις δεν έδινε και τόσες λεπτομέρειες για την ζωή του. Επομένως αν ο Χάνεκε αποφασίσει αύριο να γράψει μια αυτοβιογραφία γιατί όχι; Εγώ πραγματικά δεν προσπαθώ να το κάνω μόνος μου.»
Μια εύλογη ερώτηση είναι αν ο Μοντμαγιέρ ένιωσε ότι ήξερε καλύτερα τον Χάνεκε μετά την δεκαετία που πέρασε δίπλα του κινηματογραφώντας τον. «Δεν νομίζω» απάντησε. «Γιατί είναι σαν ψαρεύεις με τα χέρια. Ορισμένες φορές λές «το’πιασα» και την επόμενη στιγμή το ψάρι έχει πετάξει μέσα από τα χέρια σου. Εκεί που έχεις την εντύπωση ότι γνωρίζεις τον άνθρωπο, σου λέει «όχι έκανα λάθος». Και αυτό είναι ωραίο. Είναι ωραίο γιατί είναι βαρετό να γυρίζεις ένα ντοκιμαντέρ και στο τέλος να νιώθεις ότι γνωρίζεις τα πάντα για τον άνθρωπο. Τότε δεν έχεις πια ενδιαφέρον ούτε για την δουλειά του ούτε για την ζωή του. Κι εγώ είμαι όπως ένα μικρό παιδί που μόλις ανακαλύπτει τις ταινίες του Χάνεκε. νιώθω ότι είμαι ακόμη παρθένος απέναντι στην δουλειά του Χάνεκε.»
ΙΝFO
To ντοκιμαντέρ «Michael H. Profession: Director» θα προβληθεί στον κινηματογράφο ΔΑΝΑΟΣ (Κηφισίας και Πανόρμου) την Κυριακή 13 Οκτωβρίου στις 18.00
