Στις 7 Οκτωβρίου 1963 στον Λευκό Οίκο ο πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι υπέγραψε την Περιορισμένη Συμφωνία Απαγόρευσης Πυρηνικών Δοκιμών (Limited Test Ban Treaty _ LTBT), η οποία απαγόρευσε όλες τις επίγειες πυρηνικές δοκιμές. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ακριβώς 50 ετών από εκείνη την ιστορική συμφωνία, ας δούμε σήμερα τις τραγωδίες που «παρ’ ολίγον» αποφύγαμε από τότε που η πυρηνική ενέργεια έγινε όπλο.

Το κόκκινο σήμα που τρεμόπαιζε στην οθόνη C34Β στην αίθουσα της υπηρεσίας της Διοίκησης Αμερικανικής Αεράμυνας (NORAD) στο Κολοράντο Σπρινγκς νωρίς τη νύχτα της 16ης Σεπτεμβρίου 1960 ήταν σαφές. Οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν πυραύλους εναντίον της Αμερικής. Ο υποδιοικητής της υπηρεσίας που έσπευσε να δει τι συμβαίνει έκανε την επαλήθευση και το επιβεβαίωσε. Το Σύστημα Αμεσης Προειδοποίησης Βαλλιστικών Πυραύλων (BMEWS) στη βάση της Θούλης στη Γροιλανδία «είχε ανιχνεύσει πορεία σοβιετικών πυραύλων» με κατεύθυνση τις ΗΠΑ.

Ο υποδιοικητής συνδέθηκε τηλεφωνικά με το Κέντρο Αντιπυρηνικής Δράσης στην Ομάχα και πληροφόρησε τον διοικητή της ότι «ήταν 99,9% βέβαιος» ότι οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν μεγάλη πυραυλική επίθεση εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε χρόνο λιγότερο από τρία λεπτά ειδοποιήθηκε ο Λευκός Οίκος και ετέθη σε άμεση εφαρμογή το σχέδιο με το συνθηματικό «Επείγουσα ανταπόκριση».
Ευτυχώς δεν προχώρησαν. Ο Λευκός Οίκος εξέφρασε ζωηρές αμφιβολίες επειδή «ο Νικίτα Χρουστσόφ βρίσκεται στη Νέα Υόρκη» και ζήτησε να γίνει «σε βάθος έλεγχος ακριβείας». Τότε διαπιστώθηκε ότι «ερμηνεύθηκαν λανθασμένα» τα σήματα από τη βάση της Θούλης. Είδαν στα ραντάρ την ανατολή της Σελήνης πάνω από τη Νορβηγία και «έκριναν» ότι γίνεται επίθεση από τη Σιβηρία!
Η απόφαση του Γέλτσιν


Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα. Κρεμλίνο, Ιανουάριος 1995, πρωί. Στο γραφείο του ρώσου προέδρου Μπορίς Γέλτσιν μπαίνει ένας ταγματάρχης και του παραδίδει ένα βαλιτσάκι όπου ένα κόκκινο φως διαχεόταν κατά διαστήματα πάνω σε μια μικρή οθόνη. Μια μικρή λάμπα με πράσινο φως τρεμόσβηνε στο χερούλι της βαλίτσας. Αμεση κινητοποίηση στο προεδρικό γραφείο. Πυραυλική επίθεση στη Ρωσία από «κάπου κοντά, πιθανότατα από τη Νορβηγία». Να πατήσει ο Γέλτσιν το «κουμπί» που είναι μέσα στο βαλιτσάκι και «να απαντήσει καθώς η χώρα διαθέτει 4.700 πυρηνικές κεφαλές»; Προτίμησε να ενημερώσει τον στρατηγό Μιχαήλ Κολέσνικοφ, αρχηγό του Γενικού Επιτελείου. Είχε κι εκείνος «οθόνη ελέγχου διαδρομής πυραύλων». Αυτό που έβλεπε όμως δεν τον ανησυχούσε. Καθώς ο πύραυλος ανέβαινε έπεφταν διάφορα τμήματά του. Προφανώς ήταν μετρίου βεληνεκούς σε στάδιο δοκιμών. Ο στρατηγός καθησύχασε τον Γέλτσιν.
1.200 περιστατικά


Πριν από λίγες ημέρες αποκαλύφθηκε ότι παρ’ ολίγον να θρηνούσαμε χιλιάδες θύματα όταν μια πυρηνική κεφαλή έπεσε κοντά σε πυκνοκατοικημένη περιοχή από αμερικανικό βομβαρδιστικό επειδή είχε προσδεθεί «πιθανότατα χαλαρά». Εκατοντάδες είναι αυτές οι περιπτώσεις στην Αμερική και στη Ρωσία από το 1945 ως σήμερα είτε από λάθος κατασκευής είτε από απειρία και αμέλεια ανθρώπων είτε –το συνηθέστερο στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου –από λαθεμένη «ανάγνωση» των σημάτων που δίνουν τα ραντάρ.
Τα Εργαστήρια Sandia στην Καλιφόρνια, τα οποία ασχολούνται με την παραγωγή και τον έλεγχο των αμερικανικών πυρηνικών οπλικών συστημάτων, έχουν καταγράψει «1.200 και πλέον περιπτώσεις πυρηνικών όπλων (…) στις οποίες συνέβησαν σημαντικά επεισόδια» στα πρώτα 25 χρόνια μετά τη Χιροσίμα το 1945.

Ανθρώπινα λάθη
Η επίθεση ήταν σε… DVD
Πριν από έναν μήνα κυκλοφόρησε στην Αμερική το βιβλίο «Command and Control» του δημοσιογράφου Ερικ Σλόσερ όπου ίσως για πρώτη φορά δίνονται στη δημοσιότητα περιπτώσεις όπου «παρά τρίχα» δεν έγινε πυρηνικό δυστύχημα. Εκεί αναφέρονται και τα παρακάτω.
Το 1958 ένα βομβαρδιστικό Β-47 οπλισμένο με υδρογονική βόμβα Mark-36 έπιασε φωτιά καθώς τροχοδρομούσε σε αμερικανική βάση στο Μαρόκο. Το αεροσκάφος κόπηκε στα δύο και ευτυχώς η βόμβα –από τις πιο ισχυρές του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ εκείνη την εποχή –βρισκόταν στο κομμάτι που δεν καιγόταν.
Ενάμιση μήνα αργότερα στο Μαρς Μπλαφ της Νότιας Καρολίνας έπεσε από ένα βομβαρδιστικό πάνω σε μια αγροικία μια άλλη υδρογονοβόμβα η οποία, ευτυχώς, δεν είχε τον πυροκροτητή. Διαπιστώθηκε ότι δεν είχε προσαρμοστεί (!) καλά στον θαλαμίσκο υποδοχής της. Κάτι παρόμοιο έγινε τον Μάρτιο του 1964, όταν μια πυρηνική κεφαλή εκτοξεύθηκε κατά λάθος από ένα βομβαρδιστικό στη διάρκεια γυμνασίων ετοιμότητας. Εκεί όπου έπεσε τραυμάτισε δύο μαθητές που πήγαιναν στο σχολείο τους.
Το 1979 τα ραντάρ της NORAD –εκείνα που πριν από 20 χρόνια περίπου μπέρδεψαν το φεγγάρι με τους ρωσικούς πυραύλους –σήμαναν συναγερμό για σοβιετική πυραυλική επίθεση. Οπλίστηκαν με πυρηνικές κεφαλές οι πύραυλοι, έκλεισαν τα αεροδρόμια για την πολιτική αεροπορία, το Πεντάγωνο διέταξε «ετοιμότητα βαθμού Ε3» αλλά, ευτυχώς, ήταν και πάλι «λάθος». Ενας τεχνικός είχε βάλει ένα DVD «υποθετικής πολεμικής σύγκρουσης» στο κομπιούτερ. Χρειάστηκαν περίπου επτά λεπτά για να αποκαλυφθεί το λάθος και να δοθεί σήμα λήξης του συναγερμού.
Παρόμοια «λάθη» και «παραλείψεις» στην άλλοτε Σοβιετική Ενωση και στη σημερινή Ρωσία δεν έχουν αποκαλυφθεί. Αν όμως κρίνουμε από τα δυστυχήματα που σημειώνονται –και γίνονται γνωστά –με τους δορυφόρους, τους πυραύλους κ.λπ. που εκτοξεύονται από το έδαφός τους, θα πρέπει και εκεί να γίνονται «λάθη» και δυστυχήματα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ