Σούνγκα, οι ζωγραφιές που σοκάρουν

Πολύ πριν γίνουν μόδα, τα τελευταία είκοσι χρόνια, τα ιαπωνικά ερωτικά κόμιξ manga και hentai, υπήρχαν τα «σούνγκα» (shunga), δηλαδή ζωγραφικά έργα και μεταξοτυπίες με σεξουαλικό περιεχόμενο που ήταν δημοφιλή στην Ιαπωνία από το 1600 μέχρι το 1900.

Πώς θα σας φαινόταν λοιπόν να αντικρίσετε μια νεαρή Γιαπωνέζα να της κάνει στοματικό σεξ ένα… χταπόδι; Ή δύο γυναίκες να κάνουν έρωτα με τη βοήθεια ενός τεχνητού πέους και η μία να λέει στην άλλη να την ικανοποιήσει το συντομότερο δυνατόν; Αυτά είναι μερικά μόνο από τα συνολικά 150 έργα ερωτικής τέχνης από την Ιαπωνία που παρουσιάζονται στο Βρετανικό Μουσείο, σε μια τολμηρή και… «ακατάλληλη για ανηλίκους» έκθεση με τίτλο «Shunga: σεξ και απόλαυση στην ιαπωνική τέχνη 1600-1900» («Shunga: Sex And Pleasure In Japanese Art, 1600-1900»). Η έκθεση άνοιξε τις πύλες της στις 3 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει έως τις 5 Ιανουαρίου του 2014 στη βρετανική πρωτεύουσα.

Από τον 17ο μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα λίγες δεκάδες καλλιτέχνες δημιούργησαν τα πιο ερωτικά γκραφίτι που είχε δει ο κόσμος μέχρι τότε. Οι εικόνες αυτές ονομάστηκαν shunga, που σημαίνει «εικόνες της άνοιξης» (όπου με τη λέξη «άνοιξη» εννοούσαν το «σεξ»). Αρχικά, οι ζωγραφιές αυτές ήταν αντικείμενο ανταλλαγής μεταξύ Ιαπώνων, αλλά αργότερα λόγω της επιρροής της δυτικής «ηθικής» οι ερωτικές εικόνες της shunga έγιναν ταμπού.

Τα έργα που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο καλύπτουν περίπου 300 χρόνια αυτής της εξαιρετικής ιαπωνικής τέχνης, η οποία ήταν ταμπού στη μεγαλύτερη διάρκεια του 20ού αιώνα –κάτι περίεργο, αν αναλογιστούμε πως στην ιαπωνική κουλτούρα εκείνων των αιώνων οι εικόνες shunga δεν αποτελούσαν πορνογραφία, ούτε ήταν απαγορευμένες, αλλά κομμάτι της καθημερινότητας.

Οπως φαίνεται, πολλοί Ιάπωνες ήταν σεξουαλικά απελευθερωμένοι. Μάλιστα, οι καλλιτέχνες δεν διστάζουν να απεικονίσουν τους άνδρες και τις γυναίκες όπως ήταν όντως, ενίοτε με τα παχάκια τους, άλλοτε πιο λεπτοί και σε καμία περίπτωση εξιδανικευμένοι.

«Η ιδέα ότι το σχήμα του ανθρώπινου σώματος είναι τέλειο προέρχεται από ένα αρχαίο ελληνικό ιδανικό που έλειπε εντελώς από τις χώρες της Ανατολικής Ασίας» εξηγεί η Ματζέλα Μονρό, ιστορικός τέχνης και συγγραφέας του βιβλίου «Κατανοώντας τα Σούνγκα» (Understanding Shunga).

Οι απεικονιζόμενες ερωτικές περιπτύξεις ανάμεσα σε ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια, τα όργια και τα τεράστια πέη και αιδοία που φιλοξενούνται στους τοίχους του μουσείου είναι φυσικό να σοκάρουν τους πιο… πουριτανούς επισκέπτες. Αυτός είναι και ο λόγος που το Βρετανικό Μουσείο έθεσε όριο στην ηλικία των επισκεπτών, απαγορεύοντας στους κάτω των 16 ετών να δουν την έκθεση –εκτός εάν συνοδεύονται.

Την έκθεση επιμελήθηκε ο Τιμ Κλαρκ, επικεφαλής της Ιαπωνικής Τέχνης στο τμήμα Ασιατικών Τεχνών, ο οποίος τονίζει: «Ελπίζω πως όταν οι επισκέπτες καταφέρουν και ξεπεράσουν το πρώτο σοκ της τολμηρότητας των εικόνων καθώς και της απεικόνισης των ευμεγέθων γεννητικών οργάνων, να χαρούν τα έργα και να βρουν χιούμορ και ανθρωπισμό σε αυτά».

Φυσικά η βρετανική ταμπλόιντ εφημερίδα «Daily Mail» δεν έχασε την ευκαιρία και κυκλοφόρησε θέτοντας για την έκθεση το ερώτημα «Πορνογραφία ή τέχνη;», για να απαντήσει από μόνη της πως πρόκειται για μοναδικά έργα τέχνης. «Τα σούνγκα απέχουν μακράν από τις ωμές ερωτικές απεικονίσεις της σύγχρονης εποχής» αναφέρεται στο άρθρο, που συνεχίζει αναφέροντας πως «οι περισσότερες εικόνες, αν και αρκούντως τολμηρές, είναι τρυφερές και παρουσιάζουν τη σεξουαλική ικανοποίηση, την οποία μοιράζονται εξίσου άνδρες και γυναίκες».

Το μόνο σίγουρο είναι πως τα shunga είναι πολύ μπροστά από την εποχή τους –ας μην ξεχνάμε πως, τους ίδιους αιώνες, στην ευρωπαϊκή τέχνη επικρατούσε μία πολύ διαφορετική εικόνα για το σεξ σε σχέση με τη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο πως πρόκειται για ένα είδος από το οποίο εμπνεύστηκαν για τα μετέπειτα έργα τους κορυφαίοι δυτικοί καλλιτέχνες όπως οι Τουλούζ-Λοτρέκ, ο Αύγουστος Ροντέν, ο Πάμπλο Πικάσο και άλλοι.

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 4 Οκτωβρίου 2013