Όταν σχεδιαζόταν την άνοιξη του 2012 για πρώτη φορά η Καλοκαιρινή Εκστρατεία στις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες που συμμετείχαν στο δίκτυο Future Library (Bιβλιοθήκη του Μέλλοντος) πολλοί βιβλιοθηκονόμοι συμμετείχαν στις προετοιμασίες με σκεπτικισμό. Το καλοκαίρι τα σχολεία κλείνουν, τα παιδιά με τις οικογένειές τους πηγαίνουν διακοπές. Ακόμη όμως κι αν παραμείνουν στον τόπο τους -όπως και συμβαίνει ένεκα της οικονομικής δυσπραγίας-, πώς θα πεισθούν γονείς και παιδιά ότι αξίζει να μπουν σε ένα πρόγραμμα συχνού πηγαινέλα στην τοπική βιβλιοθήκη διαταράσσοντας τους νωχελικούς ρυθμούς της χρειαζούμενης καλοκαιρινής ανάπαυσης; Καλοκαιρινά προγράμματα για παιδιά πραγματοποιούνταν ήδη προ δεκαετίας στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας, αλλά η Βέροια ήταν έτσι κι αλλιώς «από άλλον πλανήτη». Παρ’ όλα αυτά, η εκστρατεία έγινε. Ο απολογισμός ήταν 1.450 ποικίλες εκδηλώσεις σε 72 βιβλιοθήκες με τη συμμετοχή 26.000 παιδιών.
Εφέτος η συμμετοχή ήταν μεγαλύτερη: 103 δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες πραγματοποίησαν 3.472 εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν περισσότερα από 67.200 παιδιά και τις παρακολούθησαν περισσότεροι από 16.400 ενήλικες ενώ περίπου 28.200 από αυτά τα παιδιά δανείστηκαν τουλάχιστον ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη τους στη διάρκεια του καλοκαιριού.
Υπό το μότο «Στις βιβλιοθήκες ο κόσμος είναι πολύχρωμος», τα χρώματα καθοδήγησαν τις εξερευνήσεις, τα παιχνίδια και τις δημιουργίες των παιδιών. Τα παιδιά έμαθαν τα βασικά χρώματα και πώς από τους συνδυασμούς τους προκύπτουν τα υπόλοιπα και υποψιάστηκαν για τη χρήση του χρώματος στην τέχνη. Έφτιαξαν πάτσγουορκ και πολύχρωμα μομπίλ. Αφηγήθηκαν ιστορίες για μαύρα σκοτάδια και άσπρα φαντάσματα. Έμαθαν για τη σημασία του χρώματος στους κώδικες καθημερινής επικοινωνίας, είτε είναι τα φανάρια στον δρόμο είτε λαϊκά τελετουργικά. Μελετώντας το ουράνιο τόξο μυήθηκαν στην επιστήμη του χρώματος και βάφοντας το πρόσωπό τους με διάφορα χρώματα προσπάθησαν να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του χρώματος ως φυλετικού στοιχείου στη συγκρότηση της ατομικής ταυτότητας. Στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κορωπίου, τα παιδιά έμαθαν τα χρώματα που αντιστοιχούν σε κάθε εποχή -με μουσική υπόκρουση τις «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι-, τα αναζήτησαν στα βιβλία της βιβλιοθήκης και έφτιαξαν πολύχρωμα κολάζ ενώ στη Δανιηλίδειο Παιδική Βιβλιοθήκη Καλαμαριάς έστησαν κάλπες, ψήφισαν το αγαπημένο τους χρώμα και ανέδειξαν νικητή το κόκκινο.
Η προετοιμασία για τις δράσεις άρχισε τον περασμένο Μάρτιο, με την εκπαίδευση του προσωπικού των βιβλιοθηκών από τη δασκάλα θεάτρου Μελίνα Χατζηγεωργίου, τη σκηνοθέτρια Μαρία Λεωνίδα, τη συγγραφέα και εμψυχώτρια προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Ελένη Σβορώνου, την εικαστικό εκπαιδευτικό Χριστίνα Ντεπιάν, τη μεταφράστρια και συγγραφέα παιδικών βιβλίων Μαρία Αγγελίδου και τον γραφίστα Τάσο Χαλκιόπουλο υπό τον γενικό συντονισμό της κοινωνιολόγου Ειρήνης Βοκοτοπούλου, που δραστηριοποιείται στην προώθηση της ανάγνωσης στις παιδικές ηλικίες. Έπεσαν στο τραπέζι ιδέες και χρονοδιαγράμματα, κατατέθηκαν πρακτικά προβλήματα, προτάθηκαν λύσεις. Σταδιακά, οι βιβλιοθήκες εφοδιάστηκαν με τα απαιτούμενα βιβλία και τον τεχνολογικό εξοπλισμό για την πραγματοποίηση των δράσεων και περισσότεροι από 448 εθελοντές από τις κατά τόπους κοινότητες στελέχωσαν τα προγράμματα.
«Τα ουσιαστικά αποτελέσματα είναι η ζωντανή παρουσία των βιβλιοθηκών για ακόμη ένα καλοκαίρι στη ζωή των τοπικών κοινωνιών, ο ενθουσιασμός με τον οποίο τα παιδιά αγκαλιάζουν και συμμετέχουν στις εκδηλώσεις, το ενδιαφέρον των γονιών και η υποστήριξή τους στη λειτουργία της βιβλιοθήκης, η καλλιέργεια αργά αλλά σταθερά μιας ενδιαφέρουσας συνήθειας: της επίσκεψης στη βιβλιοθήκη» σχολίασε εν είδει απολογισμού η Ειρήνη Βοκοτοπούλου.
Βεβαίως, το δίκτυο του Future Library δεν είναι ένας κόσμος ουτοπικής τελειότητας. Δεν έλειψαν καθυστερήσεις στην αποστολή του εξοπλισμού, λάθη, δυσαρέσκειες και γκρίνιες. Από την άλλη, δεν λείπει και η καχυποψία, η επιφύλαξη και η «αντιπολίτευση». Συναντήσαμε υπαλλήλους βιβλιοθηκών που αισθάνονται να απειλούνται από τη δράση του Future Library, την οποία υποστηρίζει οικονομικά το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Κάποιοι επέμειναν πως αυτές οι δράσεις είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της Πολιτείας και εξέφρασαν συνωμοσιολογικού τύπου ανησυχίες για ιδιωτικοποίηση των βιβλιοθηκών. Άλλοι ενοχλούνται με τη δυναμική που αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει την αριστεία ξεφεύγοντας από τη γραφειοκρατική λογική της εξίσωσης προς τα κάτω του δημοσίου.
Τα αποτελέσματα των εκστρατειών αυτών θα μπορέσουμε να τα αξιολογήσουμε σε βάθος χρόνου, παρατηρώντας τη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου στους τόπους όπου υπάρχουν δραστήριες δημόσιες/δημοτικές βιβλιοθήκες, , την ένταση της δημιουργικότητας στις νεανικές ηλικίες και τη σχέση της βιβλιοθήκης με δείκτες ανάπτυξης και καινοτόμες δράσεις στην περιοχή.
Ανεξάρτητα από όλα αυτά, η Καλοκαιρινή Εκστρατεία φιλαναγνωσίας και δημιουργικότητας στις δημόσιες/δημοτικές βιβλιοθήκες, αν συνεχιστεί έτσι, θα αποτελέσει καλόδεχτο ετήσιο θεσμό. Το ερώτημα είναι αν και πώς θα συνεχιστεί, όταν πάψει κάποτε η συντονιστική και οικονομική υποστήριξη του Future Library. Δεδομένου ότι η ελληνική κοινωνία έχει συνηθίσει να εξαρτάται από μια προστατευτική μηχανή -κρατική ή άλλη- εύλογο είναι να υπάρχουν επιφυλάξεις. Ορισμένα σημάδια μιας ελπιδοφόρας αλλαγής βρήκα στο forum της Καλοκαιρινής Εκστρατείας του Future Library: «Στις 16 Ιούνη είναι η «Σκακιέρα βιβλίων», θα έχουμε πάρει τα βιβλία;» ρωτά από τη Ζάκυνθο η εθελόντρια Αλεξάνδρα Κατσαΐτου, «Παρακαλώ να μου απαντήσετε γρήγορα γιατί οι εθελοντές που θα ασχοληθούν με αυτά θέλουν να προετοιμαστούν. Αν δεν τα πάρουμε, να φτιάξουμε ένα δικό μας παιχνίδι αντίστοιχο, με άλλα βιβλία της βιβλιοθήκης». Είναι αξιοπρόσεκτη η ευελιξία, η αποφασιστικότητα και η πρωτοβουλία για την επίλυση του προβλήματος που διαφαίνεται σε αυτή τη διατύπωση. Στο ίδιο forum βιβλιοθηκονόμοι συζητούν πώς θα προσαρμόσουν το καλοκαιρινό πρόγραμμα σε μια άτυπη χειμερινή εκστρατεία που θα διαρκεί όλον τον χρόνο. Αν τέτοιοι σπινθήρες πρωτοβουλίας πυκνώσουν στις δημόσιες/δημοτικές ελληνικές βιβλιοθήκες, τότε θα μπορούμε να πούμε -με τρόπο πολύ ασφαλέστερο από τους αριθμούς- ότι το έργο του Future Library για την καλλιέργεια της καινοτομίας και της δημιουργικότητας έπιασε τόπο.
