Δέκα κλασικά κείμενα του Φανταστικού

Είναι ο ανθολόγος της εξάτομης ανθολογίας Το ελληνικό φανταστικό διήγημα (Αίολος, 1987-2012), συγγραφέας, μεταφραστής και αφοσιωμένος θεράπων της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ), με πιο πρόσφατα βιβλία το μυθιστόρημα Η σιωπή στο τέλος του δρόμου (Οξύ, 2010) και τα φανταστικά διηγήματα Ο Ξένος Φαέθων (Πύλη, 2010). Ο Μάκης Πανώριος «διδάσκει» την αλφαβήτα της λογοτεχνίας του φανταστικού στους αναγνώστες του «Βήματος» που θέλουν να εντρυφήσουν στο είδος.

Λουκιανός ο Σαμοσατεύς,
«Αληθινή ιστορία», «Ικαρομένιππος» [περ. 162 μ.Χ.] (στον τόμο Απαντα, τόμ. 13, μτφ. Τάσος Ρούσσος, Κάκτος, 1994): Ενας ανεμοστρόβιλος μεταφέρει το καράβι του ήρωα στο φεγγάρι, όπου συναντά θαυμαστά όντα. Το δεύτερο ταξίδι του στη Σελήνη θα το κάνει προσαρμόζοντας στους ώμους του φτερά αετού. Δύο κείμενα του Λουκιανού (γεννήθηκε περ. 120 και πέθανε μετά το 180 μ.Χ.) που θεωρούνται τα αρχέτυπα του ταξιδιού στο Διάστημα.

Μέρι Σέλεϊ,
Φρανκενστάιν ή Ο νέος Προμηθέας [1818] (μτφ. Ερρίκος Μπελιές, Εστία, 1995): Ο πρωτοπόρος δρ Φρανκενστάιν με σάρκες νεκρών θα δημιουργήσει άνθρωπο και θα του εμφυσήσει ζωή με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού. Η Αγγλίδα Μέρι Γούλστονκραφτ Σέλεϊ (1797-1851) αποχαιρετά το γοτθικό ημίφως εγκαινιάζοντας την Επιστημονική Φαντασία (ΕΦ), το λογοτεχνικό είδος που θα εκφράσει τη νέα επαναστατική επιστημονική εποχή.

Εντγκαρ Αλαν Πόε,
Η διήγηση του Αρθούρου Γκόρντον Πυμ από το Ναντάκιτ [1838] (μτφ. Τασία Χατζή, Πατάκης, 1994): Ο Αρθουρ Γκόρντον Πυμ επιβιβάζεται σε ένα εμπορικό πλοίο με προορισμό τις Νότιες Θάλασσες. Το ταξίδι εξελίσσεται όμως σε μεταφυσικό εφιάλτη. Το μοναδικό μυθιστόρημα του Εντγκαρ Αλαν Πόε (1809-1849), μια ονειρική ιχνηλάτηση του κοσμικού μυστηρίου, ενώπιον του οποίου ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την ασημαντότητά του και το ασύλληπτο Αγνωστο.

Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς,
Η μηχανή που ταξιδεύει μέσα στον χρόνο [1895] (μτφ. Αρης Σφακιανάκης, Γράμματα, 1982): Ο κεντρικός χαρακτήρας πιστεύει ότι ο άνθρωπος δεν ακολουθεί σωστή πορεία και κατασκευάζει μια μηχανή που του επιτρέπει να ταξιδεύει στον χρόνο. Ο Αγγλος Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς (1866-1946) οραματίζεται ένα δυστοπικό μέλλον για το οποίο υπεύθυνος είναι μόνον ο άνθρωπος και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Η Χρονομηχανή του θεωρείται σήμα κατατεθέν της ΕΦ και ο συγγραφέας «πατέρας» του είδους.

Μπραμ Στόουκερ,
Δράκουλας [1897] (μτφ. Ανέττα Καπόν, Στοχαστής, 1987): Ο κόμης Δράκουλας, ένας βρικόλακας, υποδέχεται τον συμβολαιογράφο Τζόναθαν Χάρκερ στον πύργο του στην Τρανσυλβανία. Ενα αρχετυπικό μυθιστόρημα υπερφυσικού τρόμου από τον Ιρλανδό Μπραμ Στόουκερ (1847-1912) βασισμένο στο μοτίβο της αιμοποσίας.

Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ,
Τα βουνά της τρέλας [1931] (μτφ. Βασίλης Καλλιπολίτης, Αίολος, 2004): Υπό τους πάγους της Ανταρκτικής βρίσκονται τα μνημειώδη ερείπια των Μεγάλων Παλαιών που κάποτε κυριαρχούσαν στη Γη και εκδιώχθηκαν από τους Πρεσβύτερους Θεούς στα βάθη του Διαστήματος. Ο Αμερικανός Χ. Φ. Λάβκραφτ (1890-1937) «αφουγκράζεται» τον ήχο του Διαστήματος σε μια ιστορία ΕΦ που συλλαμβάνει ευφυώς την άνοδο και την πτώση των πολιτισμών.

Ρέι Μπράντμπερι,
Τα χρονικά του Αρη [1950] (μτφ. Δημήτρης Αρβανίτης, Αγρα, 2011): Οι κοιλάδες του πλανήτη Αρη είναι έρημες. Οι κρυστάλλινες πολιτείες του άδειες. Οι κάτοικοί τους με το μπρούντζινο δέρμα και τα χρυσαφένια μάτια έχουν φύγει. Αργότερα, οι κατακτητές άνθρωποι κοιτάζονται στα νερά των πορφυρών καναλιών… Ενας μεγαλειώδης Αρης από τον Αμερικανό Ρέι Μπράντμπερι (1920-2012), σε ατμοσφαιρικά διηγήματα που παραπέμπουν στη μελαγχολική μοναξιά ενός φθινοπωρινού απογεύματος, στο βάθος του οποίου ακούγεται το λυπημένο τραγούδι για τη χαμένη αθωότητα της ανθρωπότητας.

Στάνισλαβ Λεμ,
Σολάρις [1961] (μτφ. Γιώργος Τσακνιάς, Ποταμός, 2003): Ο πλανήτης Σολάρις, καλυμμένος ολόκληρος από έναν παράξενο ωκεανό διάσπαρτο με βραχονησίδες, προκαλεί το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας που αποφασίζει να τον μελετήσει. Υπάρχει εκεί ένας νοήμων υπεροργανισμός που προσπαθεί να επικοινωνήσει με τον άνθρωπο; Ο Πολωνός Στάνισλαβ Λεμ (1921-2006), υπό το πρόσχημα ενός μυθιστορήματος ΕΦ, «μελετά» το πρόβλημα της επικοινωνίας, προσδίδοντάς του κοσμικές, υπαρξιακές διαστάσεις.

Αντονι Μπάρτζες,
Το κουρδιστό πορτοκάλι [1962] (μτφ. Βασίλης Αθανασιάδης, Anubis, 2011): Στο εγγύς μέλλον ο δεκαπεντάχρονος Αλεξ ληστεύει, εγκληματεί, βασανίζει, βιάζει –και ακούει Μπετόβεν. Μια δολοφονία θα τον παραδώσει στο Κράτος που θα αναλάβει να τον αναμορφώσει… Ο Αγγλος Αντονι Μπάρτζες (1917-1993) γράφει ένα «προφητικό» μυθιστόρημα στα μέσα του 20ού αιώνα, που συλλαμβάνει με μοναδικό τρόπο τη δυστοπική πραγματικότητα που βιώνει ο άνθρωπος σήμερα.

Αρθουρ Κλαρκ,
2001, Οδύσσεια του Διαστήματος [1968] (μτφ. Γιάννης Αγγέλου, Κάκτος, 1977): Πολύ πριν από την αυγή της ανθρωπότητας, όταν ο άνθρωπος ήταν ακόμη ζώο που λειτουργούσε με το ένστικτο, εμφανίζεται ενώπιόν του ο Μονόλιθος, που σηματοδοτεί το επόμενο συνειδησιακό βήμα του. Ο άγγλος συγγραφέας και επιστήμονας Αρθουρ Κλαρκ (1917-2008) αναμετρείται με το Αγνωστο σε ένα οριακό μυθιστόρημα φιλοσοφικών διαστάσεων για τη μοίρα του ανθρώπου στη Γη και στο Διάστημα.